Genetik Parmak İzinin Soy Ispatındaki Etkisi

Yıl 2022, Sayı: 1, 100 - 119, 31.12.2022

Abdulbari Azız Othman

Öz

Soy, Kanun koyucunun büyük önem verdiği şeriatın külli amaçlarından biridir. Bu nedenle kurallar ve kanunlar onu fesat ve bozulmakla karıştırmaktan ve ahlaksızlıktan kirletmekten korumak için gelmiştir. Cenabı Hakk'ın kulları üzerindeki en büyük nimetlerinden biri, insanları birbirine bağlayan nesep ilişkisini korumak için onları soylara ayırmasıdır. Geçmişin hukukçuları ve âlimleri, nesebi ispatlamak ve inkâr etmek için çeşitli yöntemler kullanmışlardır. Bunlar da yatak, delil, soy izini tespit etme, ikrar ve şahitliktir. Ancak son zamanlarda genetik parmak izi veya “DNA” denen şey, soyu ispatlamak veya inkâr etmek için kullanılabilecek modern bir bilimsel yöntem olarak ortaya çıkmıştır. Nesli korumanın dayandığı hassas konuları ve bu husustaki hakların kanıtlanması bu durumla ilintilidir. Aynı şekilde bir çocuğun nesebi konusunda eşlerin aralarındaki anlaşmazlık da bu çerçevede ele alınmaktadır. Bu çalışmada alimlerin nesebin ikrar ile inkârı ve bunun ihtilaflı çocuk üzerindeki etkisinin yanı sıra konu hakkındaki güncel görüşleri alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nesep, Delil, Genetik Parmak izi, İslam fıkhı.

أثر البصمة الوراثية في النسب

Öz

يُعدُّ موضوع النسب من مقاصد الشريعة الإسلامية الكلية، حيث أولاها الشارع الحنيف أهمية بالغة، فجاءت القواعد والأحكام الشرعية لحمايته من الاختلاط بالفساد، والتلوث بالفواحش، ووضعت الشريعة حوله الحصون والسياج لحفظه، وعدم الاعتداء عليه. ومن أعظم نعم الله تعالى على عباده: أن جعل لهم أنسابا من أجل الحفاظ على العلاقة النسبية التي تربط الناس بعضهم ببعض. لقد اعتمد الفقهاء والعلماء قديما لإثبات النسب ونفيه عدة وسائل منها: البينة، والفراش، والقيافة، والإقرار، والشهادة. وحديثا ظهرت البصمة الوراثية أو ما يسمى بـ "الحمض النووي " (DNA)، كطريقة علمية حديثة يُستفاد منها في إثبات النسب أو نفيه، فما مدى مشروعية واعتبار هذا الدليل وهذه الطريقة المعاصرة كدليل علمي وحسي في الفقه الإسلامي؟ وما آراء الفقهاء والعلماء المعاصرين في هذا الموضوع الحساس الذي ينبني عليه المحافظة على النسب؟ وما يثبت عنه من حقوق وآثار على الزوجين في حال الاختلاف و التنازع حول نسبِ ولدٍ لهما، وذلك بين الإثبات والنفي, وأثر ذلك على الولد المتنازع بسببه.

Anahtar Kelimeler

النَسبُ, الدليل, البصمة الوراثية, وسائل الإثبات, Nesep, Delil, Genetik Parmak izi, İslam fıkhı.

Kaynakça

• Ahmed, Ahmed. Mevdu‘u’n-neseb fi’ş- şeri‘ati ve’l- kânûn. Dımaşk: Daru’l-Kalem, 1983.
• Ahmed, Fuâd Abdulmunim. el-Baṣmatü’l-virâs̱iyye ve devruhâ fi’l-is̱bâti’l-cinâî beyne’ş-şeri‘ati ve’l- kânûn. Mısır: el-Mektebetu’l-Mısriyye, t.y.
• Behûtî. Mansûr b. Yûnus b. İdris. er-ravdu’l-murabba‘ şartu’l-mustenka‘. Suudi Arabistan: Dâru’l-Cezvî. 1428.
• Behûtî. Mansûr b. Yûnus b. İdris. Keşfu’l-kinâ‘ ‘an metni’l-iknâ‘. Thk. Hilâl Maslehcî Mustafa. Y.y. Beyrut, 1402.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’s-sahih. Riyad: Dâru’l-Selefiyye, 1407 h.
• Cübeyr, Muhammed. İsbâtü’n-neseb ‘an tarîki’l-baṣmati’l-virâsiyye. Cezair: Akli Muhammed Üniversitesi, Kanun Bölümü, 2014.
• Cündî. İbrahîm Sâdık. Tatbikatü’t-tekniyyeti’l-basmati’l-virâsiyye fi’t-tahkik ve’t-tıbbi’ş-şer‘î. Riyad: Nâif Üniversitesi Yayınları, 2002.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʿrîfât. Dar’ül-Fikir: Dımaşk, 1410.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed. el-Kāmûsü’l-muhît. Beyrut: er-Risale, 1407.
• Ḫaṭîb, Yasin b. Nasır. Sübütü’n-neseb. Cidde: Dâru’l-Beyân, 1987.
• Hilâlî, Sa‘duddîn. el-Baṣmatu’l-virâs̱iyye ve ‘alâkâtuhâ’ş-şer‘iyye. Kuveyt: Meclîsu’n-Neşri’l-İlmî, 2000.
• Hilâlî, Sa‘duddîn. el-Baṣmatu’l-virâs̱iyye ve mecâlâtü’l-istifade minha. Fıkıh Mecmuasına Sunulan bir Araştırma. No 11. 1422.
• Hüseyin Asım b. Mansûr. “İsbâtü’n-Neseb bi’l-Baṣmati’l-Virâsiyye”. el-Cem‘iyetu’l-Fıkhiyye Dergisi, Suudi Arabistan, 2015.
• Hüseynî Ahmed Abdulcid. “Medâ Meşru‘iyyeti İs̱bâti’n-Neseb ev Nefyuhu bi’l--Baṣmati’l-Virâs̱iyye fi’l-Fıkhi’l-İslâmî”. Kahire İlahiyat Fakültesi Dergisi Yayınları, 2020.
• İbn Fâris, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ. Muʿcemü mekāyîsi’l-luġa.Dımaşk: Darü’l-Fikir, 1979.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed. el-Muġnî. Kahire: Daru’l-Hadis, 1996.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed el-Ensârî. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dar Sadır, 1994.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed. el-Baḥrü’r-râʾiḳ, Daru’l-Marife: Beyrut, t.y.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed er-Râgıb. Müfredâtü elfâẓi’l-Kurʾân. Thk. Savfân Adnân Dâvûdî. Dımaşk: Daru’l-Kalem, 2009.
• Ka‘bî, Halife Ali. el-Basmatü’l-virâs̱iyye ve eseruhâ ‘alâ’l-ahkâmi’l-fıkhiyye. Amman: Daru’n-Nefâis, 2006.
• Kâsânî, Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1420.
• Komisyon. el-Mu‘cemu’l vasît. Tahran: Müessetu’s-Sâdık. 1429.
• Muhammed Emin. Abülreşit Muhammed Emin Kasım. el-Basmatü’l-Virâs̱iyye ve hücciyetüha. Suudi Arabistan: Adalet Bakanlığı, 1425.
• Sa‘dî. Ahmed Muhammed Said. “İs̱bâtü’n-Neseb ve Nefyuhu bi’l-Baṣmati’l-Virâs̱iyye”. Fâtih Üniversitesi Şarkiyat Dergisi, 2014.
• Sebîl, ‘Amr Muhammed, el-Başmatü’l-virâs̱iyye ve medâ meşru‘iyyeti’stihdâmihâ fi’n-neseb ve’l-cinâye. Riyad: Darü’l-Fadila. 1423.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed. el-Mebsût. Thk. Halil Muhyilmîs. Daru’l-Fikir: Beyrut, 1989.
• Şirâzî, İbrahim b. Ali b. Yusuf. el-mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. Kahire: t.y.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muġni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1994.
• Sübkî, Ebü’l-Hasen Takıyyüddîn Alî b. Abdilkâfî. Fetâva’s-Sübkî. Thk: Hüsamüddin el-Kudsi. Beyrut: Darü’l-Cebel, 1412.
• Suveylim. Binder b. Fehd. “el-Baṣmatü’l-Virâsiyye ve Eseruhâ fi’n-Neseb”. Suudi Arabistan el-‘Adl Dergisi. 2008.
• Tayyâr, Abdullah Muhammed vd. el-fıkhu’l-müyesser. Riyad: Dâru’l-Medâri’l-Vatan, 2012.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Kāmûs. Kuveyt: Kuveyt Basımevi, t.y.
• Zeylaî, Osman b. Ali. Tebyînü’l-hakāik. Kahire: el-Emiriyye Basımevi, 1314.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Basmati’l-virâs̱iyye ve mecâlâtü’l-istifade minha. Mekke: y.y. 1422.