MİMARLIKTA GELENEĞİN İDEALLEŞTİRİLMESİNDE BİR KURAMSAL KAVRAM OLARAK TİP/TİPLEŞTİRME

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı 3 - AYDIN UĞURLU VE GELENEKSEL SANATLAR ÖZEL SAYISI, 236 - 252, 31.03.2022

Uğur Tuztaşı

Öz

Mimarlık tarihi içerisinde geçmişe ait üretimlerin idealleştirilmelerinin, gerek doğrudan çağın gereksinimlerine uyarlanacak yetkin referanslar sağlamak, gerekse de dolaylı olarak çağdaş tezleri doğrulayacak bir altyapı oluşturmak için, bir basitleştirme sürecinden geçmiştir. Buna ilâveten, idealleştirmenin bir nevi basitleştirme olarak Batılı mimarlık geleneğinde yer almasının kökeninde Vitruvius’un yazılı kaynakları gösterilebilir. Bu noktada bugün “tip” denen özellikleri genel olarak belirlenmiş bir yapı imgesinin mimarlık tarihi kadar eski olduğunu, ancak “tipleştirme” denen kuramsal olgunun çok genel anlamda Vitruvius’un metniyle başladığı da söylenebilir. Bu makalede geleneğiin idealleştirmesinde bir kaynak olarak tip/tipleştirme kavramının korumacı örüntelerinden başlanarak modern mimarideki tip kavramına kadar ki uzantıları kuramsal içeriğe katkıları bağlamında değerlendirmeye alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlıkta İdealleştirme, Kuram, Tip, Tipleştirme

TYPE/TYPIFICATION AS A THEORETICAL NOTION IN IDEALISATION OF TRADITION IN ARCHITECTURE

Öz

Idealisation of past artefacts in architectural history gets through a simplification process so as to provide competent references which adapted to epoch’s needs directly and to comprise a basis for affirming the contemporary theses implicitly. In addition, the root of idealisation as a kind of simplification in Western architectural tradition can indicates the written sources of Vitruvius. Herein, it can be said that a building image which is generally determined its feature’s called ‘type’ is old as architectural history as. However, it should be added that ‘typification’ as a theoretical notion begins with the Vitruvius’ text generally. In this study, the notions of type/typification as a source in the idealisation of tradition is evaluated in the context of theoretical contributions beginning with the preservationist approaches to the extents of type in the modern architecture.

Anahtar Kelimeler

Idealisations in architecture, Theory, Type, Typificatio

Kaynakça

• Aydoğdu, Özlem (2006). Changes in The Meaning of Type in Architecture Since Eighteenth Century (Mimarlıkta On Sekizinci Yüzyıldan Bu Yana Tipin Anlamında Meydana Gelen Değişimler), Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, ODTÜ, Ankara.
• Bergdoll, Barry (1994), Léon Vaudoyer: Histroicism in the Age of Industry, Mass. MIT Press, Cambridge.
• Bingöl, Özgür (2007). Mimarlıkta Tip Kavramı ve Tipoloji. Yayınlanmamış Doktora tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Brunel, Georges (1978). Piranèse et les Français; colloque tenu à la Villa Médicis 12-14 Mai 1976. Roma: Academie de France à Rome.
• Civelek, Yusuf (2005). An Archaeology of The Fragment: The Transition From the Antique Fragment to the Historical Fragment in French Architecture between 1750 and 1850. Yayınlanmamış Doktora tezi, University of Pennsylvania, Pennsylvania.
• Cordemoy, Jean Louis (1714). Nouveau Traité de toute l’Architecture ou l’Art de Bastir; avec un dictionaire des termes d’architecture, etc. Paris: Jean-Baptiste Coignard.
• Çelik, Zeynep (2005). Şarkın Sergilenişi 19. Yüzyıl Dünya Fuarlarında İslam Mimarisi, (Çev. Nurettin Elhüseyni). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• D’Agincourt Séroux, Jean-Baptiste-Louis-George (1811-1823). Histoire de l’art par les monuments depuis sa décadence au IVe siècle jusqu’à sa renouvellement au XVIe, Paris.
• D’Aviler, Augustin-Charles (1691). Cours d’architecture, (2 cilt), Paris.
• Durand, Jean-Nicolas-Louis (1802). Précis des leçons d’architecture, (2 cilt). Paris: Ecole Polytechnique.
• Fathy, Hassan (1973). Architecture for the Poor; an experiment in rural Egypt. Chicago: University of Chicago Press.
• Félıbıen, André (1699). Des principes de l’architecture de la sculpture de la peinture et des autres arts qui en dépendent, avec un dictionnaire des termes propres à chacun de ces arts. Paris: La Veuve & Jean Baptiste Coignard, fils.
• Fischer von Erlach, Johann Bernhard (1724). Entwurf Einer Historischen Architektur. Leipzig.
• Ghirardo. Diane Yvonne (1980). “Italian Architects and Fascist Politics: An Evaluation of the Rationalist’s Role in Regime Building”, Journal of the Society of Architectural Historians Vol. 39, No. 2, s. 109-127.
• Hearn, Millard Fillmore (1990). The Architectural Theory of Viollet-le-Duc: Readings and Commentary. Cambridge, Mass.: MIT Press.
• Kruft, Hanno-Walter (1994). A History of Architectural Theory from Vitruvius to the Present. Princeton: Princeton Architectural Press.
• Leroy, Julien-David (1764). Histoire de la disposition et des formes différentes que les chrétiens ont données à leur temples, depuis le règne de constantin le grand, jusq’à nous. Paris: Desaint & Saillant.
• Szambien, Werner (1984). Jean-Nicolas-Louis Durand, 1760-1834: de l'imitation à la norme. Paris: Picard.
• Tuztaşı, Uğur (2009). Koruma ve Tarihsel Açıdan İdealleş[-tiril-]miş “Türk Evi”nin Arkeolojisi: Osmanlı Evinin Fragmanları ve Tipolojik Elemanları. Yayınlanmamış Doktora tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Vidler, Anthony (1987). The Writing of the Walls: Architectural Theory in the Late Enlightenment. Princeton: Princeton University Press.
• Wittkower, Rudolf (1949). Architectural Principles in the Age of Humanism. London: The Warburg Institute.