Diyaliz Hastalarında Ağız Bakımının Önemi ve Hemşirenin Rolü

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 1, 9 - 16, 17.01.2018

Belkız Kızıltan , Merdiye Şendir

Öz

Kronik böbrek hastalığından olumsuz etkilenen ağız sağlığı, diyaliz hastalarında,

hastalığın kendi sonucu ya da ilişkili olduğu tıbbi tedaviler, tedavi biçimi ve kötü

ağız bakımı ile bozulabilir. Birçok araştırma normal popülasyona göre ağız

bakımının kronik böbrek hastaları ve diyaliz hastalarında daha kötü olduğunu,

ayrıca kronik böbrek hastalarında kötü ağız hijyeninin yaygın olarak görülmesine

rağmen gözden kaçan önemli bir problem olduğunu ortaya koymaktadır. Diyaliz

hastalarında kötü ağız hijyeni sonuçları ciddi olabilir. Dolayısıyla, uygun ağız

bakımı ile ağız problemlerinin oluşumu engellenebilir veya oluşmuş ağız

problemleri hafifletilebilir. Bireylerin ağız sağlığının sağlanması ve sürdürülmesi,

alışkanlığı olmayanlara ağız bakımı alışkanlığının kazandırılması, tedavinin yol

açtığı komplikasyonların önlenmesi, bireye danışmanlık hizmeti ve eğitimin

verilmesi sorumluluğu hemşireye aittir. Hemşirenin bu sorumluluğu, birçok

komplikasyona yol açan diyaliz tedavisi uygulanan hastalarda daha da ön plana

çıkmaktadır. Hemşirenin bütün bu uygulamaları yapabilmesi; bireyin ağız

sağlığını değerlendirme bilgi ve becerisine, uygun değerlendirme araçlarını

kullanmasına ve etkili ağız bakım protokolleri geliştirmesine bağlıdır.

Anahtar Kelimeler

Ağız hijyeni, Diyaliz, Hemşirelik

Kaynakça

• 1. Süleymanlar G, Ateş K, Seyahi N. Türkiye’de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon TC Sağlık Bakanlığı ve Türk Nefroloji Derneği Ortak Raporu. Ankara: Türk Nefroloji Derneği Yayınları, Miki Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.; 2017.
• 2. Proctor R, Kumar N, Stein A, Moles D, Porter S. Oral and dental aspects of chronic renal failure. Journal Of Dental Research. 2005; 84(3): 199-208.
• 3. Blue C, Isringhausen K, Dils E. Raising oral health awareness among nephrology nurses. The Journal of Dental Hygiene. 2011; 85(2).
• 4. Klassen JT, Krasko BM. The dental health status of dialysis patients. Journal Canadian Dental Association. 2002; 68: 34-38.
• 5. Bayraktar G, Kazancıoğlu R, Bozfakioğlu S, Ecder T, Yildiz A, ve ark. Stimulated salivary flow rate in chronic hemodialysis patients. Nephron. 2002; 91: 210-214.
• 6. Atassi F. Oral home care and the reasons for seeking dental care by individuals on renal dialysis. Journal of Contemporary Dental Practice. 2002; 15: 31-41.
• 7. D’Aiuto F, Ready D, Tonetti MS. Periodontal disease and C-reactive protein-associated cardiovascular risk. Journal of Periodontal Research. 2004; 39: 236-41.8.
• 8. Souza CR, Liberio SA, Guerra RN, Monteiro S, Silveira EJ, et al. Assessment of periodontal condition of kidney patients in hemodialysis. Revista Da Associacao Medica Brasileira. 2005; 51: 285-289.
• 9. Sharma DC, Pradeep AR. End stage renal disease and its dental management: an overview. New York State Dental Journal. 2007; 73(1): 43-47.
• 10. Hill KE, Tuck A, Ranner S, Davies N, Bolieiro-Amaral K. The use of a nursing oral and nutritional assessment tool to improve patient outcomes-one centre’s experience. Renal Society of Australasia Journal. 2014; 10(1): 6-10.
• 11. Canan S. (2009). Hemodiyaliz hastalarına periodontal açıdan yaklaşım ve ağız bakımı alışkanlıklarının geliştirilmesi. Yayınlanmamış Bitirme Tezi, Ege Üniversitesi.
• 12. Akar H, Akar GC, Carrero JJ, Lindholm SB. Systemic consequences of poor oral health in chronic kidney disease patients. Clinical Journal of the American Society of Nephrology. 2011; 6: 218-226.
• 13. Bastos Jdo A, Vilela EM, Henrique MN, Daibert Pde C, Fernandes LF, et al. Assessment of knowledge toward periodontal disease among a sample of nephrologists and nurses who work with chronic kidney disease not yet on dialysis. Jornal Brasileiora De Nefrologia. 2011; 33(4): 431-435.
• 14. Kato S, Chmielewski M, Honda H, Pecoits-Filho R, Matsuo S, et al. Aspects of immune dysfunction in end-stage renal disease. Clinical Journal American Society of Nephrology. 2008; 3: 1526-33.
• 15. Abbott KC, Oliver JD, 3rd. Hypolite I, Lepler LL, Kirk AD, et al. Hospitalizations for bacterial septicemia after renal transplantation in the United States. American Journal of Nephrology. 2001; 21(2): 120-127.
• 16. Kshirsagar AV, Craig RG, Moss KL, Beck JD, Offenbacher S, et al. Periodontal disease adversely affects the survival of patients with end-stage renal disease. Kidney International. 2009; 75: 746-751.
• 17. Chen LP, Chiang CK, Peng YS, Hsu SP, Lin CY, et al. Relation ship between periodontal disease and mortality in patients treated with maintenance hemodialysis. American Journal of Kidney Diseases. 2011; 57: 276-282.
• 18. Üstün ME, Karadeniz G. Hemodiyaliz tedavisi gören hastaların yaşam kalitesi ve bilgilendirici hemşirelik yaklaşımının önemi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2006; 1(1): 33-43.
• 19. Evans G. A rationalefor oral care. Nursing Standard. 2001; 15(43): 33-36.
• 20. Ünsal A. Hijyen Uygulamaları. Aştı TA, Karadağ A, eds. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilimi ve Sanatı 1. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2014. s.442-479.
• 21. Akpolat T, Utaş C, Süleymanlar G. Nefroloji El Kitabı. 4. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2007.
• 22. Kandi T. (2013). Son dönem böbrek yetmezliği nedeni ile periton diyalizi alan hasta grubunda hipertansifretinopati ile plazma nt-probnp düzeylerinin ilişkisi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, İnönü Üniversitesi.
• 23. Arık N, Ateş K, Süleymanlar G, Tonbul Z, Türk S, et al. Hekimler İçin Hemodiyaliz Kaynak Kitabı. Ankara: Güneş Tıp Kitapevleri; 2009.
• 24. Namal N, Can G. Bireylerin eğitim düzeyi, diş fırçalama sıklığı-DMFT İlişkisi. Diş hekimliği (Journal of Dentistry) Dergisi. 2002; 9(45): 148-152.
• 25. U.S. Department of Health and Human Services. 2000. Oral Health in America: A Report of the Surgen General. Rockville MD: U.S.Department of Health and Human Services, National Institute of Dental and Craniofacial Reseach, National Institute of Health. https://www.nidcr.nih.gov/DataStatistics/SurgeonGeneral/Documents/ [e-mail]. (Alınma Tarihi: 20.12.2015).
• 26. Kite K, Pearson, LA. Rationale for mouth care: the integration of theory with practice. Intensive and Critical Care Nursing. 1995; I: 71-76.
• 27. Scannapieco FA, Panesar M. Periodontitis and chronic kidney disease. Journal of Periodontology. 2008; 79: 1617- 1619.
• 28. Seymour GJ, Ford PJ, Cullinan MP, Leishman S, Yamazaki K. Relationship between periodontal infections and systemic disease. Clinical Microbiology and Infection. 2007; 13: 3-10.
• 29. Socransky SS, Haffajee AD. Periodontal microbial ecology. Periodontology 2000. 2005; 38(1): 135-87.
• 30. Külekçi G, Gökbuget A. Ağız mikroflorasının genel sağlığa etkisi ANKEM Dergisi. 2009; 23(3):137-145.
• 31. Petersen PE. Global policy for improvement of oral health in the 21st century – implications to oral health research of World Health Assembly 2007, World Health Organization. Community Dentistry and Oral Epidemiology. 2009; 37(1): 1-8.
• 32. Özvarış ŞB. Topluma dayalı tıp eğitimi. Toplum Hekimliği Bülteni. 2007; 26: 1-6.
• 33. Borawski J, Borawska WM, Stokowska W, Mysliwiec M. The periodontal status of pre-dialysis chronic kidney disease and maintenance dialysis patients. Nephrology Dialysis Transplantation. 2007; 22: 457-64.
• 34. Kshirsagar AV, Craig RG, Beck JD, Moss K, Offenbacher, S, et al. Severe periodontitis is associated with low serum albumin among patients on maintenance hemodialysis therapy. Clinical Journal American Society of Nephrology. 2007; 2: 239-244.
• 35. Craig RG. Interactions between chronic renal disease and periodontal disease. Oral Diseases. 2008; 14: 1-7.
• 36. Bots CP, Poorterman JH, Brand HS, Kalsbeek H, Van Amerongen BM, et al. The oral health status of dentate patients with chronic renal failure undergoing dialysis therapy. Oral Diseases. 2006; 12: 176-180.
• 37. Rahmati MA, Craig RG, Homel P, Kaysen GA, Levin NW. Serum markers of periodontal disease status and inflammation in hemodialysis patients. American Journal of Kidney Diseases. 2002; 40: 983-989.
• 38. US Renal Data System. USRDS. 2005. Annual data report: Atlas of end-stage renal disease in the United States. National Institutes of Health, National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Bethesda, MD. https://www.usrds.org/atlas05.aspx. (Alınma Tarihi: 20.12.2015).
• 39. Stel VS, Van de Luijtgaarden MW, Wanner C, Jager KJ. The 2008 ERA-EDTA Registry Annual Report-a precis. NDT Plus. 2011; 4(1): 1-13.
• 40. Süleymanlar G, Utaş C, Arinsoy T, Ateş K, Altun B, ve ark. A population- based surveey of Cronic Renal Diase in Turkey the CREDIT study. Nephrology Dialysis Transplantation. 2011; 26: 1862-1871.
• 41. Al-Wahadni A, Al-Omari MA. Dental diseases in a Jordanian population on renal dialysis. Quintessence International. 2003; 34: 343-347.
• 42. Buhlin K, Barany P, Heimburger O, Stenvinkel P, Gustafsson A. Oral health and pro-inflammatory status in end-stage renal disease patients. Oral Health&Preventive Dentistry. 2007; 5: 235-244.
• 43. Aydın AK. Kişisel Hijyen ve Yatak Yapımı. Atabek Aştı T, Karadağ A, eds. Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri. Adana: Nobel Kitabevi; 2011. s. 394-400.
• 44. Chaushu G, Bercovici M. Salivary flow and its relation with oral symtoms in terminally III patient. Cancer. 2000; 88(5): 984-97.
• 45. Doğan C. Ağız ve diş sağlığı bakımı, Halk Sağlığı Günleri. III. Ulusal Okul Sağlığı Sempozyumu, 2014, Ankara, 23- 29.
• 46. Pearson LS, Hutton JL. A controlled trial to compare the ability of foam swabs and toothbrushes to remove dental plaque. Journal Of Advanced Nursing. 2002; 39(5): 480-9.
• 47. Bowsher J, Boyle S, Griffitts J. A review of the research evidence base for oral care procedures utilised by nurses. Nursing Standard. 1999; 13: 31.
• 48. Pearson LS. A comparison of the ability of foam swabs and toothbrushes to remove dental plaque: implications for nursing practice. Journal Of Advanced Nursing. 1996; 23(1): 62-9.
• 49. Axelsson P, Paulander J, Lindhe J. Relationship between smoking and dental status in 35-, 50-, 65-, and 75-year-old individuals. Journal of Clinical Periodontology. 1998; 25(4): 297-305.
• 50. Ünsar S, Dindar İ, Zafer R, Kumasoglu Ç. Hemodiyaliz tedavisi gören hastaların öz-bakım gücü ve etkileyen etmenler. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2006; 1(3): 70-80.
• 51. Bakoğlu E, Şekerci K, Yaman S. Çevik M. Periton diyalizli hastalarda öz-bakım gücü. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2009; 4(11).
• 52. Nephrology Nurse. http://www.nursesource.org/nephrology. html, (Alınma tarihi: 12.05.2016).
• 53. Güneş Z. (2003). Kemoterapi alan hastalarda ağız bakımı standardının ağız komplikasyonları gelişme riskini önlemesinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi.
• 54. Kılınç G, Günay T. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin Ağız Diş Sağlığı Konusunda Bilgi Düzeyleri. DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi. 2010; 24(3): 131-7.
• 55. Gonyea J. Oral health care for patients on dialysis. Nephrology Nursing Journal: Journal Of The American Nephrology Nurses' Association. 2009; 36(3): 327-8.
• 56. CANNT (2008). Canadian Association of Nephrology Nursesand Technologists Nephrology Nursing Standardsand Practice Recommendations.http://www.cannt.ca/files/CANNT_Nursing_Standards_2008.pdf. (Alınma Tarihi: 11.08. 2016).
• 57. Davies A, Finlay I. Oral Care İn Advanced Disease. Bangalore, İndia: Oxford University Press; 2005.
• 58. Dodd M. Pathogenesis and characterization of oral mucositis associated with cancer therapy. Oncology Nursing Forum. 2004; 31(4): 5-23.
• 59. Rubenstein EB, Peterson DE, Schubert M, Keefe D, McGuire D, et al. Clinical practice guidelines for the prevention and treatment of cancer therapy-induced oral and gastrointestinal mucositis. Cancer. 2004; 100(9): 2026-46.
• 60. Kozier B, Berman A, Snyder S, Erb G. Fundamentals Of Nursing Concepts, Process and Practice. 8th ed. New Jersey: Prentice Hall. Upper Saddle River; 2008.
• 61. Taylor C, Lillis C, LeMone P, Lynn P. Fundamentals of Nursing The Art and Science of Nursing Care. 7th ed. Philadelphia: Wolters Kluwer Lippincott Williams &Wilkins; 2011. P. 1110-37.
• 62. Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler /2011/04/20110419-5.htm. (Alınma Tarihi:15.01.2016).
• 63. Holland K, Jenkins J, Solomon J, Whittam S. Application of the Roper, Logan and Tierney Model of Nursing in Practice. In: Holland K, ed. 2th ed. Edinburgh; Churchill Livingstone; 2008.
• 64. Birol L. Hemşirelik Süreci. Hemşirelik Bakımında Sistematik Yaklaşım. Genişletilmiş 9. Baskı. İzmir: Etki Matbaacılık Yayıncılık Ltd. Şti.; 2009.
• 65. Büyükyılmaz F, Aştı T. Ameliyat sonrası ağrıda hemşirelik bakımı. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2009; 12(2): 84-92.
• 66. Roper N, Logan WW, Tierney AJ. The Roper- Logan- Tierney Model of Nursing. Edinburgh: Churchill Living Stone; 2000.
• 67. Acaroğlu R, Şendir M, Kaya H. Hemşirelik Süreci. Babadağ K, T., Aştı Atabek T, eds. Hemşirelik Esasları Uygulama Rehberi. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevi; 2012. s. 8-20.
• 68. Özer S, Gökçe S. Neuman Sistemler Modeli’nin hemodiyaliz tedavisi gören bir olguda uygulanması. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2015; 12(1): 69-77.