REŞAT NURİ’NİN ROMANLARINDA SİYASAL BOŞLUĞUN İZDÜŞÜMÜ OLARAK OTORİTESİNİ KAYBETMİŞ BABALAR

Yıl 2020, Sayı: 13 [GÜZ 2020], 407 - 423, 31.10.2020

Mehmet Doğan

https://doi.org/10.28981/hikmet.735117

Öz

Osmanlının son dönemlerini ele alan romanlarda ailelerin ve devletin çöküşü, Osmanlı hayat tarzının da sembolü olarak görülen konakların çöküşü ile özdeşleştirilerek verilir. Devleti temsil eden bu konakların/ailelerin reisleri de çöken devletin yöneticilerinden izler taşır. Nitekim edebiyatın en kadim temlerinden olan baba-evlat ilişkisinin “mitolojiden dinlere kadar uzanan geniş bir alanda” kendine yer bulması, bu temin “iktidar-muhalefet, eski-yeni, modern-gelenek” gibi pek çok çatışmanın sembolü olarak kullanılabilmesindendir. Güntekin’in birçok romanında da merkezde bulunan ve benzer özelliklerle çizilen “baba” karakterleri, otorite boşluğunu sembolize edecek şekilde ele alınmıştır. Neredeyse tüm romanlarında değişmeyen figür, “otoriter olamayan babalar” ve buna bağlı olarak “dağılan, parçalanan aileler”dir.
Güntekin’in kaleme aldığı romanların adeta değişmeyen bu otorite boşluğu; yaşadığı dönemdeki siyasi boşluğun bir yansıması, otoritesini yitirmiş devlet adamlarının bir izdüşümü olduğunu romanlarında verilen satır aralarında görmek mümkündür. Otoritesini kaybetmiş bu babalar; bir yandan ithal edilen yeni değerler karşısında değerlerini aktaramayan, yeni değerlere uyum sağlayamayan böylece ailesini çökmekten kurtaramayan son Osmanlı neslini, bir yandan da ithal edilen değerler karşısında eli kolu bağlı yönetici kadrolarını temsil etmektedir. Güntekin’in romanlarında sorumluluk koltuğundaki memurların da aynı çizgilerle –pasif, yorgun, yaşlı ve zamanın gerisinde kalmış- çizilmesi de bu kanımızı destekleyen önemli bir göstergedir. Bu yargılar en bariz şekilde Acımak, Ateş Gecesi ve Eski Hastalık romanlarında görüldüğünden makale bu üç romanla sınırlandırılmıştır. Reşat Nuri Güntekin’in romanlarının merkeze alındığı bu çalışmada Güntekin’in babaya yüklediği imaj anlamlandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

otorite, baba, aile, siyasi boşluk

Kaynakça

• Çelik, Hüseyin. (2000), Reşat Nuri Güntekin'in Romanlarında Sosyal Tenkit, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Demir, Fethi. (2009), “Orhan Pamuk'un Masumiyet Müzesi Romanında Bana-Oğul İlişkisi”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(2):145-155.
• Enginün, İnci. (2003), Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Engünün, İnci. (2004), Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Güntekin, Reşat Nuri. (2000), Gizli El, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Güntekin, Reşat Nuri. (2001), Acımak, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Güntekin, Reşat Nuri. (2012), Eski Hastalık, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Güntekin, Reşat Nuri. (2014), Ateş Gecesi, İnkılap Yayınları, İstanbul.
• Gürbilek, Nurdan. (2010), Benden Önce Bir Başkası, Metis Yayınları, İstanbul.
• Gürbilek, Nurdan. (2016), Kötü Çocuk Türk, Metis Yayınları, İstanbul.
• Kafka, Franz. (2012), Babaya Mektup, Can Yayınları, İstanbul.
• Karadaş, Yücel. (2008), Ziya Gökalp'te Şarkiyatçılık, Anahtar Kitaplar Yayınları, İstanbul.
• Naci, Fethi. (1995), Reşat Nuri'nin Romancılığı, Oğlak Yayınları, İstanbul.
• Parla, Jale. (2012), Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojisi, İletişim Yayınları, İstanbul.