BÜZÜRCMİHR’İN ZAFERNAME’SİNİN TÜRKÇE BİR ŞERHİ: OSMAN RASİH’İN MÜKÂLEMÂT-I EDEBİYYE’Sİ

Yıl 2021, Sayı: 15 [GÜZ 2021], 181 - 248, 31.10.2021

Ermiş Dandan

https://doi.org/10.28981/hikmet.985633

Öz

Türk Edebiyatı’nda zafernâme denildiği zaman akla “düşman ordusuna karşı elde edilen başarı neticesinde yazılan manzum veya mensur eserler” gelmektedir. Ancak İslamî Edebiyat geleneğinde Zafernâme ismiyle meşhur olan Farsça bir eser de bulunmaktadır. İran padişahlarından adaletiyle meşhur olan Nuşirevân’ın meşhur veziri Büzürcmihr tarafından kısa soru ve cevaplar şeklinde tertip edilen Zafername isimli eser, Nuşirevân’a adaleti sağlaması için gerekli tavsiyeleri içermektedir. Bu Zafernâme, diğer Müslüman topluluklarda olduğu gibi Türkler’de de büyük ilgiye mazhar olarak Türkçe’ye birçok defa tercüme edilmiştir. Şu ana kadar bu eserin Türkçe’deki 13 tercümesi bilinmekte idi. Ancak çalışmamızda değineceğimiz gibi yakın zamanda Zafername’nin Türkçe iki şerhi de tespit edilmiştir. Bunlardan biri 16. yüzyıl şairi Tâb’î’ye, diğeri de 19. yüzyıl yazarlarından Osman Râsih’e aittir. Çalışmamızda, Osman Râsih’in 39 soru ve cevaptan oluşan Mükâlemât-ı Edebiyye adlı Zafernâme şerhi ele alınacaktır. Bu bağlamda, öncelikle eserin yapısı ve muhtevası incelenerek şerh usulü ortaya konulacak, ardından da eserin geniş özeti ve tam metni sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Zafername, Büzürcmihr, Mükâlemât-ı Edebiyye, Mükâlemât-ı Edebiyye, Osman Rasih, şerh, tercüme

Kaynakça

• Aksoy, Hasan. (1995), “Fetihnâme”. DİA, C 12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Aksoy, Hasan. (2002), “Türk Edebiyatında Fetihnâmeler”. Türkler, C 11, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Âsâr-ı Hamîde-i Aklâm. (1290), İstanbul, Şeyh Yahyâ Efendi Matbaası.
• Çakır, Müjgan. (2013), “Büzürcmihr-i Hakîm'in Nûşirevân-ı Âdil Adına Yazdığı Zafer-nâme'nin Türkçe Tercümeleri Üzerine Bir Değerlendirme ve Bir Zafer-nâme Tercümesi”, Ahmet Atilla Şentürk Armağanı, (Editörler: Ahmet Kartal, Mehmet Mahur Tulum), Akademik Kitaplar, İstanbul, s. 167-186.
• Çakır, Müjgan. (2015), Öğütler Kitabı: Râhatü’l-İnsân ve Zafer-Nâme Metinleri, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
• Menâkıb-ı Hayvân Berây-ı Teşhîz-i Ezhân. (1294), İstanbul, Süleyman Efendi Matbaası.
• Mükâlemât-ı Edebiyye Fî Âsâr-ı Nushiyye. (1290), İstanbul, Şeyh Yahyâ Efendi Matbaası.
• Saraç, M. A. Yekta (2006), “Şerhler”, Türk Edebiyatı Tarihi C. 2, (Editörler: Talat Sait Halman, Osman Horata), KTB. Yayınları, İstanbul, s. 121-132.
• Tahir, Bursalı Mehmet. (1972), Osmanlı Müellifleri, C. 2, Meral Yayınevi, İstanbul.
• Turan, Namık Sinan. (2012), “Osmanlı Politik Eleştiri Geleneğinde Ziya Paşa’nın Zafernamesi”, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Bildiriler Kitabı, s. 3173-3203, Ankara.
• Yazar, Sadık (2011), Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Yazar, Sadık (2016), “Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği”, Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu, (Editörler: Özer Şenödeyici, Mücahit Kaçar, Beyhan Kesik, Bahir Selçuk, Ahmet Tanyıldız, Sadık Yazar, Savaşkan Cem Bahadır, Ahmet Akdağ), Kesit Yayınları, İstanbul, s. 389-404.
• Yüksel, Süheyl (e-makale), “Osman Râsih”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS), http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rasih-osman (Erişim Tarihi: 20.08.2021).