ERTUĞRUL FACİASINDAN KURTULAN ÇARKÇI YÜZBAŞI MEHMED ALİ (BALKIR)’IN HATIRALARI

Year 2023, Volume: 15 Issue: 2, 171 - 196, 22.05.2023

Serpil Sürmeli

Abstract

Bu çalışma,16 Eylül 1890'da Japon sularında yakalandığı fırtınada kayalıklara çarparak batan Ertuğrul Fırkateyni faciasından kurtulan Çarkçı Yüzbaşı Mehmed Ali (Balkır)ın hatıralarını konu almaktadır. Mehmed Ali Bey'in ilk kez tanıtıldığı ve kendi ağzından aktarıldığı bu hatıralar, İstanbul'dan Japonya'ya uzanan tarihi yolculuğun, bir geminin başına gelebilecek en kötü akıbetin ve sonrasında yaşanan gelişmelerin anlatıldığı bir tanıklık öyküsüdür. Hatırat sahibinin Japonya yolculuğuna nasıl çıktığı, Ertuğrul’un uğradığı limanlar, gemiye gösterilen büyük ilgi, Tokyo'da tüm subayların davetli olduğu İmparator Mutsuhito tarafından verilen geleneksel Japon ziyafeti, dönüş yolunda geçirdikleri kaza, o sırada gemide yaşananlar, denizde hayatta kalma mücadelesi, karaya çıkış, Oshima Adası ve Kobi günleri, Japon gemileriyle İstanbul'a dönüş, kazazedelerle birlikte İstanbul'a gelen gazeteci Noda Şotaro, Mehmed Ali Bey’in Japonya'da iken gemide çıkan kolera salgını ve karantina uygulaması sırasında görüp çizdiği etüv makinesini İstanbul'a döndükten sonra imal edip II. Abdülhamid'in huzurunda tecrübe etmesi bu tarihi öykünün seyir örgüsünü oluşturur. Yüzbaşı Mehmed Ali Bey’in aşağıda paylaşılan hatıraları sayılı birkaç kişinin günümüze ulaşan kayıtları arasına kuşkusuz bir yenisi olarak katılacaktır.

Keywords

Türk-Japon İlişkileri, Ertuğrul Fırkateyni, Ertuğrul Faciası, Japonya ve Kazazedeler

The Memoirs of Engineer Captain Mehmed Ali (Balkır) Who Survived the Tragedy of Ertuğrul

Abstract

This study is about the memoirs of Engineer Captain Mehmed Ali (Balkır) who survived the tragedy of Ertuğrul frigate which sank after crashing rocks due to a storm it was caught in the Sea of Japan on September 16,1890. This memoir in which Mehmed Ali Bey is introduced for the first time and which are told by Mehmed Ali Bey himself is the story of the historical journey from Istanbul to Japan, of the worst fate that can ocur to a ship and the developments that were experienced after wards. The course of events in this historical story include how the owner of the memoir set out on his journey to Japan, the ports Ertuğrul stopped by, the great interest shown to the ship, traditional Japanese feast given by Emperor Mutsuhito in which all military officers in Tokyo were invited, the accident on there turn,what happened in the ship during the accident, the fight for survival in the sea, landing, days of Oshima Island and Kobi, there turn to İstanbul with Japanese ships, journalist Noda Şotaro who came to İstanbul with the survivors, cholera outbreak on the ship when Mehmed Ali Bey was in Japan and his making of the stove he saw during the quarantine and testing the stove before Abdulhamid II after he returned to İstanbul. The memories of Captain Mehmed Ali Bey shared below will certainly take their place among there cords of a few others that have survived so far.

Keywords

Turkish-Japanese Relations, Ertuğrul Frigate, The Tragedy of Ertuğrul, Japan and Survivors

References

• BOA, Yıldız Perakende Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. PRK. MTV.) 00063.00080.001.; 00144.00097.001.
• BOA, Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat, (Y. PRK. ASK.) 00072.00021.001-00072.00021.002.
• BOA, Hariciye Nezareti Londra Sefareti Belgeleri, 00549.00012.001-00587.00004.002.
• İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı Deniz Tarihi Arşivi, Künyeler Bölümü Defter No: 32, Sayfa No:1690.
• Emekli Sandığı Arşivi, Dosya No: AO 113305.
• AKINCI, Barbaros, “William Henry Quilliam ve Liverpool İslam Cemiyeti”, Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1/2 (Güz 2016) s.1-4.
• ARMAOĞLU, Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1980, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1987.
• BAYRAM, Aydın, “Osmanlı'nın Britanya'daki İlk ve Tek Şeyhülislâmı Abdullah Quilliam ve Liverpool İslam Enstitüsü” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42(2017) s.163-194.
• ERASLAN, Cezmi, II. Abdülhamid ve İslâm Birliği Osmanlı Devleti'nin İslâm Siyaseti 1856-1908, Ötüken Yayınları, İstanbul 1992.
• GÜLERYÜZ, Ahmet-Bernd Langensiepen, 1828-1923 Osmanlı Donanması, Denizler Kitabevi, 2007.
• İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, VI, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1969.
• NAL, İbnülemin Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, C. VIII, MEB Devlet Kitapları, İstanbul 1970.
• İRTEM, Süleyman Kâni, Ertuğrul Faciası Boğazlar Meselesi, Haz: Osman Selim Kocahanoğlu Temel Yayınları, İstanbul 2005.
• KOMATSU, Kaori, Ertuğrul Faciası Bir Dostluğun Doğuşu, Turhan Kitabevi, Ankara 1992.
• MÜTERCİMLER, Erol, Ertuğrul Faciası ve 21.Yüzyıla Doğru Türk-Japon İlişkisi, Anahtar Kitaplar, İstanbul 1993.
• NUTKİ, Süleyman, Ertuğrul Fırkateyni Faciası, Matbaa-i Bahriye, İstanbul, 1327.
• ŞAHİN, F. Şayan Ulusan, Türk Japon İlişkileri (1876-1908), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• ŞİMŞEK, Erdoğan, Uzakdoğu Elçisi Ertuğrul Fırkateyni, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2005.
• UÇAR, Ahmet, Unutulmayan Miras Güney Afrika'da Osmanlılar, Çamlıca Basım Yayın Kitapları, İstanbul 2008.
• Ziya Şakir, Sultan Abdülhamid ve Mikado, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1994.
• “Abdülhalim Noda Efendi”, Musavver Cihan, 24 Haziran 1891, Aded: 21, s.161-162.
• “Bahriye Nazırının Vefatı”, İkdam,27 Temmuz 1903, No:3277, s.1.
• “Ertuğrul Fırkateyn-i Hümâyûn’un Hareketi”, Mürüvvet,15 Temmuz 1889, No:356, s.1.
• “Ertuğrul ile Japonya'ya Giden ve Boğulmaktan Kurtularak Avdete Muvaffak Olan Mütekaid Bahriye Kaymakamı Mehmed Ali Bey'in Müheyyic Hatıraları”: Nakleden: Hikmet Şevki, Haftalık Mecmua, 3/10/17/24 Kanun-ı sani 1927, No:77-80.
• “Fırkateyn-i Mezkûrun Resm-i Veda’ı”, Ceride-i Bahriye,11 Temmuz 1305/23 Temmuz 1889, No:3.
• “Hasan Hüsnü Paşa’nın Vefatı”, Tercüman-ı Hakikat,27 Temmuz 1903, No:7995-2795, s.1.
• “İrtihal”, Tanin, 29 Nisan 1912, No:1315, s.3.
• “İrtihal” Yeni Tanin,7 Şubat 1910, No:514-45, s.3.
• “Noda Efendi”, Tercüman-ı Hakikat, 2 Haziran 1891, No: 3863, s.1.
• “Peleng-i Derya Torpido Geçer Hümâyûnu”, Ceride-i Bahriye, 3 Eylül 1312/15 Eylül 1896, No:190, s.1.
• “Peleng-i Derya Torpido Geçer Hümâyûnu”, Tercüman-ı Hakikat,16 Eylül 1896, No:5417-317, s.1.
• Sam.gov.tr/wp-content/uploads/2012/01/HIROSHI-NAGABA.pdf (Erişim 17 Eylül 2019).
• www.mfa.gov.tr/site_media/html/singapur_V3.pdf (Erişim 17 Eylül 2019)
• https/hermes-ir.lib.hit.u.ac.jp /rs/bitstream/10086/26459/1//chichukai 0002100510.pdf (Erişim 17 Eylül 2019).