Government on Phrasal Structures

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 1, 389 - 416, 25.07.2017

Seçil Hirik

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.314222

Cited By: 2

Öz

It is called phrasal structure that shows certain movement, situation or attitude by combining more than one word. Phrasal structures do not only contain words. At the same time sentences are also syntactic unity by combining the words or phrase structures.

According to Chomsky’s Government and Binding Theory all of the phrasal structures have one head complement at least and other items which connected to head. Other items may be mandatory or optional, depending on the semantic and syntactic properties of the phrasal structure or sentence.

In the Turkic word-phrases, the existence of the definite determinants that characterize, restrict, and control the executive categorical are manifested in the same way. These elements fulfill the duties assigned to them by the executive element within the group and thus play a mandatory or optional role. In sentences, the head complement that is the manager of the phrasal structure is predicate. The predicate determines the mandatory or optional elements.

In this study, it is attempted to evaluate the Turkish phrases by considering the principles of Chomsky’s Government and Binding Theory. Phrasal structures and sentences are examined separately in their own hierarchy of government, so the diagrams are obtained.

Anahtar Kelimeler

Phrasal structure, Government and Binding Theory, governing item, head, complement

ÖBEK YAPILARDA YÖNETİM

Öz

Birden fazla kelimenin bir araya gelerek belirli bir hareketi, durumu, yargıyı karşıladığı dil bilgisel oluşumlara öbek yapılar denmektedir. Öbek yapılar, yalnızca kelime birliklerini içermemektedir. Aynı zamanda cümleler de kelimelerin veya kelime öbeklerinin bir araya gelerek meydana getirdikleri söz dizimsel topluluktur.

Chomsky’nin öne sürdüğü Yönetim ve Bağlama Kuramı’na göre her öbek yapı, mutlaka yönetici konumunda olan bir baş unsur ve ona bağlı diğer unsurları içermektedir. Diğer unsurlar kelime öbeğinin ya da cümlenin anlamsal ve söz dizimsel özelliklerine göre zorunlu ve seçimlik olabilmektedir. Türkçede kelime öbeklerinde, yönetici olan kategoriyi niteleyen, sınırlandıran, belirleyen tamlayıcıların varlığı aynı şekilde cümlede de kendini göstermektedir. Bu unsurlar, öbek içinde yönetici unsur tarafından kendilerine tayin edilmiş görevleri yerine getirmekte ve böylece zorunlu ya da seçimlik olarak rol oynayabilmektedir. Cümlelerde ise öbeğin yöneticisi olan baş unsur yüklemdir ve yüklem zorunlu ve seçimlik ögeleri belirlemektedir.

Bu çalışmada, Yönetim ve Bağlama Kuramı ilkeleri de dikkate alınarak Türkçede öbek yapılar değerlendirilmeye çalışılmıştır. Kelime öbekleri ve cümleler kendi içinde ayrıca incelenerek yönetim hiyerarşileri, dolayısıyla şemaları elde edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Öbek yapı, Yönetim ve Bağlama Kuramı, yönetici, baş unsur, tamlayıcı

Kaynakça

• AYDEMİR, İbrahim Ahmet. (2010), Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemi, Grafiker Yayınları, Ankara.
• BESLİ, Ertan. (2012), “Türk Dilinde Niteleme İşlevli Yan Cümlelerin İşlevci, Bağımsal ve Üretici-Dönüşümsel Kuramlar ile Çözümlemesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 196, s. 115-124.
• BİLGEGİL, Kaya. (2009), Türkçe Dilbilgisi, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
• BLACK, Cheryl A. (1999), “A step-by-step Introduction to the Government and Binding Theory of Syntax”, Summer Institute of Linguistics.
• BULAK, Şahap. (2015), “Cümle Ögelerinin Tasnifi”, SÜTAD, S. 38, s. 163-175.
• CHOMSKY, Noam. (1982), Some Concepts and Consequences of the Theory of Government and Binding, MIT Press, Cambridge.
• CHOMSKY, Noam. (1993), “Lectures on Government and Binding: The Pisa Lectures”, Studies in Generative Grammar, Mouton de Gruyter, Berlin; New York.
• DELİCE, H. İbrahim. (2004a), “Cümle Öğelerinin Sınıflandırılması ve Cümlenin Temel Öğeleri", Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri, S. 4, s. 127–170.
• DELİCE, H. İbrahim. (2004b), Türkçe Sözdizimi, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• DEMİRCİ, Kerim. (2014), Türkoloji İçin Dilbilim, Anı Yayıncılık, Ankara.
• DOĞAN, Nuh. (2011), Türkiye Türkçesi Fiillerinde İsteme Göre Anlam Değişiklikleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Samsun.
• DOĞAN, Nuh. (2015), “Türkçe Sıfatların İstem Bilgisi”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 12, Sayı 3 (Eylül 2015), s. 77-90.
• DOĞAN, Nuh. (2016), “İstem Sözlükleri ve Türkçe”, The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 42, Winter III 2016, p. 251-268.
• DURMUŞ, Mustafa. (2009), Üniversiteler İçin Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara.
• EKER, Süer. (2013), Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara.
• ERDEM, Mehmet Dursun; KARATAŞ, Mustafa; Hirik, Erkan. (2015), Yeni Türk Dili, Maarif Mektepleri, Ankara.
• ERGİN, Muharrem. (2002), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul.
• ERKMAN-AKERSON, Fatma; OZİL, Şeyda. (1998), Türkçede Niteleme İşlevli Yan Tümceler, Simurg Yayıncılık, İstanbul.
• GEMALMAZ, Efrasiyap. (2010), Türkçenin Derin Yapısı, (Yay. Haz. Cengiz Alyılmaz ve Osman Mert), Belen Yayıncılık, Ankara.
• GOKSEL, Aslı; KERSLAKE, Celia. (2005), Turkish: A Comprehensive Grammar, Routledge, London and New York.
• GÖKDAYI, Hürriyet. (2010), “Türkiye Türkçesinde Öbekler”, Turkish Studies, S. 5/3, s. 1297-1319.
• GÜRKAN, Duygu Özge. (2016), Türkçede Belirteç İşlevli Bağımlı Cümleler, Grafiker Yayınları, Ankara.
• HENGİRMEN, Mehmet. (1998), Türkçe Dilbilgisi, Engin Yayınevi, Ankara.
• HİRİK, Erkan. (2016), “-(X)k Ekinin Kılınış, Kiplik ve Çatı Kategorisindeki İşlevleri”, Türkbilig, S. 32, s. 97-114.
• KAHRAMAN, Tahir. (1996), Çağdaş Türkiye Türkçesindeki Fiillerin Durum Ekli Tamlayıcıları, TDK Yayınları, Ankara.
• KARAAĞAÇ, Günay. (2009), Türkçenin Söz Dizimi, Kesit Yayınları, İstanbul.
• KARABULUT, Ferhat. (2009), “Ad Öbeği Taşınımı ve Boşluk Kuramı Bağlamında Fiilimsili Yapıların Adlandırılması ve Sınıflandırılması Meselesi”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (UTEK) 27-28 Ağustos 2007, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi, s. 261-299.
• KARADOĞAN, Ahmet. (2009), Türkiye Türkçesinde Kılınış, Divan Kitap, Ankara.
• KARADOĞAN, Ahmet; HİRİK, Erkan. (2015), “Türkçe Fiillerde Kılınış Türlerinin Dil Öğretimindeki Yeri Üzerine”, International Journal of Languages Education and Teaching, Mannheim-Germany, UDES 2015, p. 48-59.
• KARAHAN, Leyla. (1997), “Fiil-Tamlayıcı İlişkisi Üzerine”, Türk Dili, S. 549, s. 209-213.
• KARAHAN, Leyla. (2007), Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• KERİMOĞLU, Caner. (2014), Genel Dilbilime Giriş, Pegem Akademi, Ankara.
• ÖZKAN, Abdurrahman. (1999), “Türkçede Fiil-Tamlayıcı İlişkisi ve Fiillerin İstem Değiştirmesi”, Arayışlar-İnsan Bilimleri Araştırmaları, S. 1, Isparta, s. 125-143.
• ÖZKAN, Abdurrahman; TOKER, Mustafa; AŞÇI, Ufuk Deniz. (2016), Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Palet Yayınları, Konya.
• ÖZSOY, Sumru. (1997), “Chomsky'nin Sözdizim Kuramına Bir Bakış”, Dilbilim Araştırmaları, s. 9-12.
• SARICA, Bedri. (2015), Türkçe Cümle Bilgisi, Anı Yayıncılık, Ankara.
• SEV, Gülsel. (2001), Etmek Fiiliyle Yapılan Birleşik Fiiller ve Tamlayıcılarla Kullanılışı, TDK Yayınları, Ankara.
• TUĞCU, Perihan. (2009), Türkçede Belirleyici Öbeği, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dilbilim Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• UĞURLU, Mustafa. (2003), “Türkiye Türkçesinde “Bakış” (“Aspektotempora”)”, Türkbilig, S. 5, s. 124-133.
• UZUN, Nadir Engin. (2000), Anaçizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe, Multilingual, İstanbul.
• ÜSTÜNOVA, Kerime. (2010), Dil Bilgisi Sorunları, Kesit Yayınları, Ankara.
• ÜSTÜNOVA, Kerime. (2014), Türkiye Türkçesinde Yapı Kavramı ve Söz Dizimi İncelemeleri, Sentez Yayıncılık, Bursa.
• YAYLAGÜL, Özen. (2015), Göstergebilim ve Dilbilim, Hece Yayınları, Ankara.
• YILMAZ, Engin. (2004), Türkiye Türkçesinde Niteleme Sıfatları, Değişim Yay., İstanbul.