İKTİSADİ KARAR VERME SÜRECİNDE STATÜKO YANLILIĞI KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNDEN BAĞIMSIZ MIDIR?

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 2, 534 - 549, 31.12.2020

Bedrettin Bozoğlan , Vildan Gülpinar Demirci

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.795897

Cited By: 2

Öz

Bireylerin iktisadi kararlarında rasyonel davrandıklarını varsayan klasik görüşe karşın, davranışsal iktisatçılar bireylerin kararlarında rasyonel davranmayabileceklerini göstermiştir. Bu rasyonel olmayan davranışlar kişilere özgü farklılıklar içerebilir. Bireylerin iktisadi kararları üzerindeki bu farklılığı açıklamak için kişilik özellikleri ve statüko davranışı ilişkisinden yararlanılmıştır. Araştırmanın amacı bireylerin kişilik özelliklerinin, statüko davranışı açısından farklılaşıp farklılaşmadığını incelemektir. Kişilik özelliklerini belirlemek amacıyla Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT) uygulanmıştır. Statüko yanlılığı ölçümü için Samuelson ve Zeckhauser tarafından oluşturulan anket kullanılmıştır. Araştırma sonucunda deneyime açık kişilik özelliği ile statüko arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Bireylerin deneyime açıklık düzeyleri arttıkça statükodan uzaklaştıkları gözlenmiştir. Diğer taraftan dışa dönük bireylerin statükodan uzaklaştıkları da dikkat çekmektedir. Literatürde iktisadi kararlarda dışa dönük ve deneyime açık bireylerin daha yüksek karlılık düzeyine sahip oldukları vurgulanmaktadır. Bu durum statüko yanlılığından uzaklaşmaları ile açıklanabilir. Bireylerin statüko eğilimini doğru analiz edip, kişilik özelliği ile uyumlu iktisadi davranış göstermek karlılığı da arttırıcı bir faktör olarak ortaya çıkabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Davranışsal İktisat, Statüko Yanlılığı, Kişilik Özellikleri

IS STATUS-QUO BIAS INDEPENDENT FROM PERSONALITY TRAITS DURING THE ECONOMIC DECISION-MAKING PROCESS?

Öz

: As opposed to the classic view, which assets that individual act rational in their economic decisions, behavioral economists have shown that it is possible for individuals not to act rationally in their decisions. Such irrational behaviors may include differences that are not individual-specific. We have utilized the relation between personality traits and status-quo behavior in order to explain this difference between individuals' economic decisions. The purpose of the research is to examine whether the personality traits of individuals differentiate in terms of status-quo behavior. The Attribute-Based Personality Test (SDKT) has been implemented for identifying personality traits. The survey created by Samuelson and Zeckhauser has been used for measuring status-quo bias. The result of the research has shown a meaningful relation between the status-quo and the personality trait of openness-to-experience. We have observed that individuals drift away from status-quo as their level of openness-to-experience increase. On one other hand, we have noticed that extravert persons drift away from status-quo. In the literature, it is stated that individuals who are extraversion and open to experience have higher profitability in economic decisions. This situation can be explained by their distance from the status quo bias. Analyzing the status quo tendency of individuals correctly and showing economic tendency compatible with their personality trait may appear as an effect for increasing profitability.

Anahtar Kelimeler

Behavioral Economics, Status-Quo Bias, Personality Traits

Kaynakça

• Altıok, M. (2009). Keynes ve Keynesçi Kuramda Kriz ve İktisat Politikası Tartışmaları. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 3(6), 75–102. Erişim adresi:https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-goruntule&id=AWCu331eoDuH9Br_eEi7
• Bacanlı, H., İlhan, T. ve Aslan, S. (2009). Beş Faktör Kuramına Dayalı Bir Kişilik Ölçeğinin Geliştirilmesi: Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), s.261-79. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26107/275060.
• Borghans, L., Duckworth, A. L., Heckman, J. J. and Weel, B. (2008). The Economics and Psychology of Personality Traits. Journal of Human Resources, 43(4), 972-1059. doi: 10.3368/jhr.43.4.972
• Boyce, C., Czajkowski, M. and Hanley, N. (2019). Personality and Economic Choices. Journal of Environmental Economics and Management, 94, 82-100. doi:10.1016/j.jeem.2018.12.004
• Bucciol, A. and Zarri, L. (2017). Do Personality Traits Influence Investors’ Portfolios?. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 68, 1–12. doi:10.1016/j.socec.2017.03.001
• Camerer, C. (1999). Behavioral Economics: Reunifying Psychology and Economics. Proceedings of the National Academy of Sciences, 96(19): 10575-10577. doi:10.1073/pnas.96.19.10575
• Camerer, C. and Lovallo, D. (1999). Overconfidence and Excess Entry: An Experimental Approach. American Economic Review, 89(1), 306-318. doi:10.1257/aer.89.1.306
• Chen, T. H., Ho, R. J. and Liu, Y. W. (2019). Investor Personality Predicts Investment Performance? A Statistics and Machine Learning Model Investigation. Computers in Human Behavior, 101, 409–416. doi:10.1016/j.chb.2018.09.027
• Çivitçi, N.ve Arıcıoğlu, A. (2012). Psikolojik Danışman Adaylarının Yardım Etme Stilleri ve Beş Faktör Kuramına Dayalı Kişilik Özellikleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(23), 78-96. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/19396/206020
• Dean, M. (2008). Status Quo Bias in Large and Small Choice Sets. Job Market Paper, 2, 120-136. Erişim Adresi: http://www.columbia.edu/~md3405/Working_Paper_4.pdf
• Dean, M., Kıbrıs, Ö. and Masatlioglu, Y. (2017). Limited Attention and Status Quo Bias. Journal of Economic Theory, 169(163), 93-127. doi:10.2139/ssrn.2519242
• Demirel, S. ve Artan, S. (2016). Nöroiktisat ve İktisat Biliminin Geleceğine İlişkin Tartışmalar. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 2(1), 1-28. doi:10.20979/ueyd.182903
• Donnelly, G., Iyer, R. and Howell, R. T. (2012). The Big Five Personality Traits, Material Values, and Financial Well-Being of Self-Described Money Managers. Journal of Economic Psychology, 33, 1129-1142. doi:10.1016/j.joep.2012.08.001
• Earl, P. E. (2005). Economics and Psychology in the Twenty-First Century. Cambridge Journal of Economics, 29(6), 909–926. doi:10.1093/cje/bei077
• Gazel, S. (2013). Finansal Piyasalarda Psikolojik Eşik: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda Bir Uygulama, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
• Gambetti, E. and Giusberti, F. (2019). Personality, Decision-Making Styles and Investments. Journal of Behavioral and Experimental Economics. 80, 14-24. doi:10.1016/j.socec.2019.03.002
• Grebitus, C., Lusk, J. L, and Nayga, R. (2013). Explaining Differences in Real and Hypothetical Experimental Auctions and Choice Experiments with Personality. Journal of Economic Psychology, 36, 11-26. doi:10.1016/j.joep.2013.02.004
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. and Anderson, R. E. (2014). Multivariate Data Analysis, Seventh Ed., Pearson Education Limited, England.
• Horzum, M. B., Ayas, T. ve Padır, M. A. (2017). Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanmasi. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 399. doi:10.19126/suje.298430
• Kahneman, D. (2003). Maps of Bounded Rationality: Psychology for Behavioral Economics. The American Economic Review, 93(5), 1449-1475. Retrieved From: https://www.jstor.org/stable/3132137
• Kahneman, D. and Tversky, A. (1974). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases. Science, 185(4157), 1124-1131. doi:10.1126/science.185.4157.1124
• Kahneman, D. and Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk. Econometrica, 47(2), 263-291. doi:10.2307/1914185 Kalaycı, Ş. (2013). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, "Editör: Şeref Kalaycı", 8. Baskı, Dinamik Akademi, Ankara.
• Kasapoğlu, A. (2006). Empati ve Sempati Olgusuna Vurgu Yapan Bazı Ayetler. Bilimname X(1), 33-61. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilimname/issue/3514/47756
• Kübilay, B. (2015). Yatırım Psikolojisi Açısından Yatırımcı Önyargıları, Finansal Risk Toleransı ve Finansal Kişilik: Bireysel Yatırımcılar Üzerine Bir Alan Araştırması, Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Yayınlanmış Doktora Tezi.
• Küçüksucu, M., Konya, S. ve Karaçor, Z. (2017). Davranışsal İktisat Ekseninde İktisatta Psikolojik Arka Plan. ICPESS (Uluslararası Politik, Ekonomik ve Sosyal Çalışmalar Kongresi), Bosna, 0, 253-83. Erişim adresi: http://www.registericpess.org/index.php/ICPESS/article/view/2325
• Lee, K., Ashton, M.C., Ogunfowora, B., Bourdage, J. S., and Shin, K.-H. (2010). The Personality Bases of Socio-Political Attitudes: The Role of Honesty-Humility and Openness to Experience. Journal of Research in Personality, 44(1), 115-119. doi:10.1016/j.jrp.2009.08.007
• Ozer, D. J. and Benet-Martínez, V. (2006). Personality and the Prediction of Consequential Outcomes. Annual Review of Psychology, 57(1), 401-421. doi:10.1146/annurev.psych.57.102904.190127
• Parlak, Ö. ve Sazkaya Koçoğlu, M. (2018). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin İş Yaşamında Yalnızlık Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(1), 149-165. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/odusobiad/issue/36351/387009
• Rustichini, A., DeYoung, C. G., Anderson, J. E. and Burks, S. V. (2016). Toward the Integration of Personality Theory and Decision Theory in Explaining Economic Behavior: An Experimental Investigation. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 64, 122-137. doi: 10.1016/j.socec.2016.04.019
• Samuelson, W. and Zeckhauser, R. (1988). Status Quo Bias in Decision Making. Journal of Risk and Uncertainty, 1(1), 7-59. doi: 10.1007/BF00055564
• Smith, A. (1759). Ahlaki Duygular Kuramı, "Çeviren: Derman Kızılay", Pinhan Yayıncılık, İstanbul.
• Tekçe, B., Yılmaz, N. ve Bildik, R. (2016). What Factors Affect Behavioral Biases? Evidence from Turkish Individual Stock Investors. Research in International Business and Finance, 37, 515-526. doi:10.1016/j.ribaf.2015.11.017
• Thaler, R. H. and Sunstein, C. R (2015). Dürtme (Özgün Adı: The Nudge), "Çeviren: Enver Günsel", Pegasus Yayınları, İstanbul.
• Thaler, R. H. (1980). Toward a Positive Theory of Consumer Choice. Journal of Economic Behavior & Organization, 1(1), 39-60. doi:10.1016/0167-2681(80)90051-7
• Thaler, R. (1985). Mental Accounting and Consumer Choice, Marketing Science, 4(3), 199-214. doi:10.1287/mksc.4.3.199
• Thompson, R. L., Brossart, D. F., Carlozzi, A. F. and Miville, M. L. (2002). Five-Factor Model (Big Five) Personality Traits and Universal-Diverse Orientation in Counselor Trainees. The Journal of Psychology, 136(5), 561-572. doi:10.1080/00223980209605551
• Toigonbaeva, D. ve Eser, R. (2011). Psikoloji ve İktisadın Birleşimi Olarak Davranışsal İktisat. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 287-321. Erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423880306.pdf
• Uzun, R. Nur. ve İmamoğlu, O. (2017). Cinsiyet, Yaş Sınıf Düzeyi ve Spor Yapma Durumuna Göre Kişilik Özellikleri. Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi(Türkiye-Antalya). Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/325320415_Cinsiyet_Yas_Sinif_Duzeyi_ve_Spor_Yapma_Durumuna_Gore_Kisilik_Ozellikleri_Personality_Characteristics_Which_Are_Based_on_Sex_Age_Class_and_Sportive_Acivities