Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

YAŞLILIKTA SESSİZ BİR ORKESTRA: ÖZBAKIM GÜCÜNÜN AKTİF YAŞLANMADA UYKU KALİTESINE ETKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 229 - 243, 30.12.2024
https://doi.org/10.54409/hod.1575868

Öz

Amaç: Çalışmanın temel amacı, yaşlı bireylerin özbakım gücü ile uyku kalitesi arasındaki ilişkiyi belirlemek ve yaş, cinsiyet, medeni durum, kronik hastalık gibi demografik faktörlerin bu ilişki üzerindeki etkilerini değerlendirmektir.
Gereç ve Yöntemler: Bu kesitsel çalışma, 65 yaş ve üzeri 160 katılımcıdan ulaşılabilen ve çalışmaya katılmayı kabul eden 140 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara Özbakım Gücü Ölçeği ve Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) uygulanmıştır. Demografik özelliklere göre gruplandırılan katılımcıların verileri, bağımsız iki örneklem t-testi ve ANOVA gibi istatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilmiştir. Özbakım gücü ve uyku kalitesi arasındaki ilişki Pearson korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: Analizler sonucunda, yaş grupları arasında özbakım gücü ve uyku kalitesi açısından anlamlı farklılıklar olduğu bulunmuştur (p < 0.05). 65-69 yaş grubundaki bireylerin özbakım gücü, 75 yaş ve üzerindeki bireylere göre anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur. Benzer şekilde, yaş ilerledikçe uyku kalitesinin de bozulduğu gözlemlenmiştir. Kadınların özbakım gücü ve uyku kalitesi puanlarının erkeklerden daha yüksek olduğu saptanmıştır (p < 0.05). Kronik hastalığı olan bireylerde hem özbakım gücü hem de uyku kalitesi puanları daha düşük bulunmuştur (p < 0.01). Tazelenme Üniversitesi'ne devam eden bireylerin, etmeyenlere göre hem özbakım gücü hem de uyku kalitesi açısından daha iyi sonuçlar gösterdiği bulunmuştur (p < 0.001).
Sonuç: Çalışma, özbakım gücü ile uyku kalitesi arasında güçlü bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Yaşlı bireylere yönelik sosyal katılım programlarının yaygınlaştırılması ve hemşirelerin bu süreçte aktif rol alması önerilmektedir. Eğitim ve sosyal destek programlarının yaşlı bireylerin yaşam kalitesine olan olumlu etkileri göz önünde bulundurularak, bu tür uygulamaların artırılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Hemşirelik, Özbakım, Uyku, Yaşlı

Etik Beyan

Çalışma, Helsinki Bildirgesi’ne uygun olarak etik kurallar doğrultusunda yürütülmüş ve Bartın Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu'ndan gerekli etik onay alınmıştır (Etik Onay No: 2024-SBB-0758).

Destekleyen Kurum

Destekleyen Kurum bulunmamaktadır.

Teşekkür

Çalışmaya katılan tüm bireylere teşekkür ederiz.

Kaynakça

  • Akarsu, K., Güler, S., Turktas, U. (2023). Travmaya Bağlı Alt Ekstremite Fraktür Cerrahisi Hastalarinda Orem’in Öz Bakım Teorisine Temellendirilmiş Tele-Hemşirelik Uygulamasinin Öz Bakım Gücü Ve Günlük Yaşam Aktivitelerine Etkisi: Randomize Kontrollü Deneysel Çalışma Protokolü. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(3), 27-40. https://doi.org/10.52881/gsbdergi.1393923.
  • Akdeniz, Ş., Özer, Z. C. (2021). Orem’in Öz Bakım Eksikliği Teorisine dayalı kalp yetersizliği olan hastalarda semptom yönetimi, öz bakım gücü ve sağlık davranışlarına planlı hasta eğitiminin etkisinin değerlendirilmesi. Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi, 12(28), 100-109. https://doi.org/10.5543/khd.2021.21007.
  • Ata, Z., Ekinci, N. (2020). Yaşli Bireylerde Yaşam Doyumu: İzmir’de Bir Sağlikli Yaş Alma Merkezi Örneği. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-16.
  • Akyüz, Ö. H., Özlü, A. (2022). Ağrı Konusunda Hemşirelik Alanındaki Yayınların Bibliyometrik Analiz Yöntemi İle İncelenmesi. Chronicles of Precision Medical Researchers, 3(2), 95-98. https://doi.org/10.5281/zenodo.6966045.
  • Akyüz, H. Ö., Alkan, S., Şenturan, L. (2024). A Scientometric Overview of the Current Status and Trends of Holistic Nursing Studies. Holistic Nursing Practice, 38(1), 3-13. https://doi.org/10.1097/HNP.0000000000000621.
  • Çiftci, D., Özdemir, S. T., Oksel, E., Akyol, A. (2024). Geriatrik bir bireyin hemşirelik bakım sürecinde henderson hemşirelik modeli’nin kullanılması: Olgu sunumu. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 7(1), 119-129. https://doi.org/10.54189/hbd.1246189.
  • Demirağ, H., Güngör, S., Hindistan, S. (2023). Active and Successful Aging Practices in Elderly Individuals. Gevher Nesibe Journal of Medical and Health Sciences, 8 (Özel Sayı), 659-668. https://doi.org/10.5281/zenodo.8402187.
  • Erbil, D. D., Hazer, O. (2023). Aktif yaşlanma belirleyicilerinin incelenmesi: Ankara örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 974-993. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1254578.
  • Gültekin, M., Biçer, S., Çidem, A., Baydemir, R. (2021). Esansiyel tremorlu hastalarda yeti yitimi ve öz bakım gücünün günlük yaşam aktiviteleri üzerine etkisi. Turkish Journal of Neurology, 27, 401-406.
  • Gülsoy, H., Aslan, Z., Uslu, Ü., Nalbant, Ö. (2023). 60 Yaş Ve Üstü Bireylere Verilen Afet Bilinci Eğitiminin Afet Bilinci Ve Hazirliğina Etkisinin İncelenmesi: Alanya Alaaddin Keykubat Tazelenme Üniversitesi Örneği. Hastane Öncesi Dergisi, 8(3), 266-277. https://doi.org/10.54409/hod.1398082.
  • Gülsoy, H., Şenturan, L. (2020). Yaşlı sağlığı geliştirme ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Türkiye Klinikleri, Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 3(2), 140-9. https://doi.org/10.5336/jtracom.2019-66055.
  • Güneş, D., Başkan, S. A. (2024). Kemoterapi Tedavisi Alan Hastaların Yaşadığı Semptomların Öz Bakım Davranışlarına Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 11(1), 70-76. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.1321931.
  • Has, E., Bahçecik, A. N. (2024). Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Bakım Gücü ve Spiritüel Bakım Gereksinimlerinin Değerlendirilmesi/Evaluation of Self-Care Ability and Spiritual Care Needs in Hemodialysis Patients. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 19(2), 53-62. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2024.82.
  • Kaya, A., Gözüm, S., Kol, E., Arıkan, F., Yıldırım, N., Akgöz, A., Nelson, J. (2023). Bakım Faktörü Ölçeği’nin Öz Bakım ve Yöneticinin Bakımı Sürümlerinin Türkçe Uyarlaması, Geçerlik ve Güvenirliği. Akdeniz Tıp Dergisi, 9(1), 60-68. https://doi.org/10.53394/akd.998300.
  • Koçak, H., Keskin, M., Canatan, A. (2024). Aktif Yaşlanma Konusunda Bibliyometrik Bir Analiz: Mevcut Durum Ve Eğilimler. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 17(1), 1-20. https://doi.org/10.46414/yasad.1435500.
  • Mergen, H. (2024). Uyku Ve Uyku Bozuklukları. Turkiye Klinikleri Family Medicine-Special Topics, 15(3), 57-61. Nalbant, S., Dinç, M. (2024). Üniversite Öğrencilerinin Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Araştırmaları Dergisi, 16(1), 18-37. https://doi.org/10.55929/besad.1425489.
  • Özan, G., Yıldız, K., Gürbüz, P. G. (2024). Geriatrik Bireylerde Fiziksel Aktivite Ve Egzersizin Aktif Yaşlanmadaki Rolünün Etkinlik Kuramı Bağlamında Değerlendirilmesi. Herkes İçin Spor Ve Rekreasyon Dergisi, 6(1), 9-15. https://doi.org/10.56639/jsar.1374479.
  • Ödemiş, M., Nalbant, O. (2023). Relationship between anthropometric characteristics and strength in national team lower age categories of windsurfers. Journal of ROL Sport Sciences, 1, 348-363. https://doi.org/10.5281/zenodo.10029383.
  • Özkoç, İ., Atik, B. (2023). Fiziksel Aktivite, Uyku Kalitesi Ve Uykululuk Halini Etkiler Mi?. Sağlık Hizmetleri Araştırma Dergisi, 1(1), 14-19.
  • Parpucu, T. İ., Keskin, T., Başkurt, F., Başkurt, Z. (2023). Yaşlılarda Uyku Kalitesi ve Uykululuk Durumunun Yorgunluk Günlük Yaşam Aktivitesi ve Fiziksel Aktivite Üzerine Etkisi. Journal of Turkish Sleep Medicine, 10(2), 104-109. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2022.92408.
  • Runa, M., Bahar, A. (2023). Hipertansiyon Hastalarında Yaşam Kalitesi ve Öz Bakım Yönetimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 1072-1085. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1224644.
  • Saraç, F. S., İlhan, S. E., Kutun, S., Kutlutürkan, S. (2024). The Effect of Informative Mobile App Use on Anxiety, Distress, and Quality of Life of Women with Breast Cancer. European Journal of Breast Health, 20(3), 207–214. https://doi.org/10.4274/ejbh.galenos.2024.2024-3-9.
  • Sezer, Z. A. (2023). Çıplak İstatistik’e Bakış. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 1025-1034. https://doi.org/10.18037/ausbd.1326153.
  • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=ya%C5%9Fl%C4%B1&dil=1, 23.10.2024.
  • Ünsal, P., Eşme, M., Balcı, C., Ayçiçek, G. Ş., Yavuz, B. B., Halil, M., Cankurtaran, M. (2023). Yaşlı Hastalarda Uyku Süresi ile Koroner Arter Hastalığı İlişkisi. Ahi Evran Medical Journal, 7(2), 198-204. https://doi.org/10.46332/aemj.1159731.
  • Yılmaz, Y., Aşılar, R. H. (2022). Hipertansiyon Hastalarında Uyku Kalitesinin Öz Bakım Gücü ve Kan Basıncı Kontrolüne Etkisi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi, 9(3), 278-287. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2022.19970.

A SILENT ORCHESTRA IN OLD AGE: BALANCE OF SLEEP AND SELF-CARE SELF-CARE EFFICIENCY AND SLEEP QUALITY IN ACTIVE AGING: A STUDY ON ELDERLY INDIVIDUALS

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 229 - 243, 30.12.2024
https://doi.org/10.54409/hod.1575868

Öz

Objective: The main purpose of the study is to determine the relationship between self-care agency and sleep quality of elderly individuals and to evaluate the effects of demographic factors such as age, gender, marital status, and chronic diseases on this relationship.
Materials and Methods: This cross-sectional study was conducted with 140 participants who were 65 years of age and older and could be reached. Self-Care Agency Scale and Pittsburgh Sleep Quality Index (PSA) were applied to the participants. The data of the participants grouped according to demographic characteristics were analyzed using statistical methods such as independent two-sample t-test and ANOVA. The relationship between self-care agency and sleep quality was evaluated with Pearson correlation analysis.
Findings: As a result of the analyses, it was found that there were significant differences in terms of self-care agency and sleep quality between age groups (p < 0.05). Self-care agency of individuals in the 65-69 age group was found to be significantly higher than those in individuals aged 75 and older. Similarly, it was observed that sleep quality deteriorated with age. It was found that women had higher self-care agency and sleep quality scores than men (p < 0.05). Both self-care agency and sleep quality scores were found to be lower in individuals with chronic diseases (p < 0.01). It was found that individuals who attended Refreshing University showed better results in terms of both self-care agency and sleep quality than those who did not (p < 0.001).
Conclusion: The study revealed a strong relationship between self-care agency and sleep quality. It is recommended that social participation programs for elderly individuals be expanded and that nurses take an active role in this process. Considering the positive effects of education and social support programs on the quality of life of elderly individuals, such practices should be increased.

Kaynakça

  • Akarsu, K., Güler, S., Turktas, U. (2023). Travmaya Bağlı Alt Ekstremite Fraktür Cerrahisi Hastalarinda Orem’in Öz Bakım Teorisine Temellendirilmiş Tele-Hemşirelik Uygulamasinin Öz Bakım Gücü Ve Günlük Yaşam Aktivitelerine Etkisi: Randomize Kontrollü Deneysel Çalışma Protokolü. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(3), 27-40. https://doi.org/10.52881/gsbdergi.1393923.
  • Akdeniz, Ş., Özer, Z. C. (2021). Orem’in Öz Bakım Eksikliği Teorisine dayalı kalp yetersizliği olan hastalarda semptom yönetimi, öz bakım gücü ve sağlık davranışlarına planlı hasta eğitiminin etkisinin değerlendirilmesi. Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi, 12(28), 100-109. https://doi.org/10.5543/khd.2021.21007.
  • Ata, Z., Ekinci, N. (2020). Yaşli Bireylerde Yaşam Doyumu: İzmir’de Bir Sağlikli Yaş Alma Merkezi Örneği. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 1-16.
  • Akyüz, Ö. H., Özlü, A. (2022). Ağrı Konusunda Hemşirelik Alanındaki Yayınların Bibliyometrik Analiz Yöntemi İle İncelenmesi. Chronicles of Precision Medical Researchers, 3(2), 95-98. https://doi.org/10.5281/zenodo.6966045.
  • Akyüz, H. Ö., Alkan, S., Şenturan, L. (2024). A Scientometric Overview of the Current Status and Trends of Holistic Nursing Studies. Holistic Nursing Practice, 38(1), 3-13. https://doi.org/10.1097/HNP.0000000000000621.
  • Çiftci, D., Özdemir, S. T., Oksel, E., Akyol, A. (2024). Geriatrik bir bireyin hemşirelik bakım sürecinde henderson hemşirelik modeli’nin kullanılması: Olgu sunumu. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 7(1), 119-129. https://doi.org/10.54189/hbd.1246189.
  • Demirağ, H., Güngör, S., Hindistan, S. (2023). Active and Successful Aging Practices in Elderly Individuals. Gevher Nesibe Journal of Medical and Health Sciences, 8 (Özel Sayı), 659-668. https://doi.org/10.5281/zenodo.8402187.
  • Erbil, D. D., Hazer, O. (2023). Aktif yaşlanma belirleyicilerinin incelenmesi: Ankara örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 974-993. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1254578.
  • Gültekin, M., Biçer, S., Çidem, A., Baydemir, R. (2021). Esansiyel tremorlu hastalarda yeti yitimi ve öz bakım gücünün günlük yaşam aktiviteleri üzerine etkisi. Turkish Journal of Neurology, 27, 401-406.
  • Gülsoy, H., Aslan, Z., Uslu, Ü., Nalbant, Ö. (2023). 60 Yaş Ve Üstü Bireylere Verilen Afet Bilinci Eğitiminin Afet Bilinci Ve Hazirliğina Etkisinin İncelenmesi: Alanya Alaaddin Keykubat Tazelenme Üniversitesi Örneği. Hastane Öncesi Dergisi, 8(3), 266-277. https://doi.org/10.54409/hod.1398082.
  • Gülsoy, H., Şenturan, L. (2020). Yaşlı sağlığı geliştirme ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Türkiye Klinikleri, Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 3(2), 140-9. https://doi.org/10.5336/jtracom.2019-66055.
  • Güneş, D., Başkan, S. A. (2024). Kemoterapi Tedavisi Alan Hastaların Yaşadığı Semptomların Öz Bakım Davranışlarına Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 11(1), 70-76. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.1321931.
  • Has, E., Bahçecik, A. N. (2024). Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Öz Bakım Gücü ve Spiritüel Bakım Gereksinimlerinin Değerlendirilmesi/Evaluation of Self-Care Ability and Spiritual Care Needs in Hemodialysis Patients. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 19(2), 53-62. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2024.82.
  • Kaya, A., Gözüm, S., Kol, E., Arıkan, F., Yıldırım, N., Akgöz, A., Nelson, J. (2023). Bakım Faktörü Ölçeği’nin Öz Bakım ve Yöneticinin Bakımı Sürümlerinin Türkçe Uyarlaması, Geçerlik ve Güvenirliği. Akdeniz Tıp Dergisi, 9(1), 60-68. https://doi.org/10.53394/akd.998300.
  • Koçak, H., Keskin, M., Canatan, A. (2024). Aktif Yaşlanma Konusunda Bibliyometrik Bir Analiz: Mevcut Durum Ve Eğilimler. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 17(1), 1-20. https://doi.org/10.46414/yasad.1435500.
  • Mergen, H. (2024). Uyku Ve Uyku Bozuklukları. Turkiye Klinikleri Family Medicine-Special Topics, 15(3), 57-61. Nalbant, S., Dinç, M. (2024). Üniversite Öğrencilerinin Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Araştırmaları Dergisi, 16(1), 18-37. https://doi.org/10.55929/besad.1425489.
  • Özan, G., Yıldız, K., Gürbüz, P. G. (2024). Geriatrik Bireylerde Fiziksel Aktivite Ve Egzersizin Aktif Yaşlanmadaki Rolünün Etkinlik Kuramı Bağlamında Değerlendirilmesi. Herkes İçin Spor Ve Rekreasyon Dergisi, 6(1), 9-15. https://doi.org/10.56639/jsar.1374479.
  • Ödemiş, M., Nalbant, O. (2023). Relationship between anthropometric characteristics and strength in national team lower age categories of windsurfers. Journal of ROL Sport Sciences, 1, 348-363. https://doi.org/10.5281/zenodo.10029383.
  • Özkoç, İ., Atik, B. (2023). Fiziksel Aktivite, Uyku Kalitesi Ve Uykululuk Halini Etkiler Mi?. Sağlık Hizmetleri Araştırma Dergisi, 1(1), 14-19.
  • Parpucu, T. İ., Keskin, T., Başkurt, F., Başkurt, Z. (2023). Yaşlılarda Uyku Kalitesi ve Uykululuk Durumunun Yorgunluk Günlük Yaşam Aktivitesi ve Fiziksel Aktivite Üzerine Etkisi. Journal of Turkish Sleep Medicine, 10(2), 104-109. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2022.92408.
  • Runa, M., Bahar, A. (2023). Hipertansiyon Hastalarında Yaşam Kalitesi ve Öz Bakım Yönetimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 1072-1085. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1224644.
  • Saraç, F. S., İlhan, S. E., Kutun, S., Kutlutürkan, S. (2024). The Effect of Informative Mobile App Use on Anxiety, Distress, and Quality of Life of Women with Breast Cancer. European Journal of Breast Health, 20(3), 207–214. https://doi.org/10.4274/ejbh.galenos.2024.2024-3-9.
  • Sezer, Z. A. (2023). Çıplak İstatistik’e Bakış. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 1025-1034. https://doi.org/10.18037/ausbd.1326153.
  • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=ya%C5%9Fl%C4%B1&dil=1, 23.10.2024.
  • Ünsal, P., Eşme, M., Balcı, C., Ayçiçek, G. Ş., Yavuz, B. B., Halil, M., Cankurtaran, M. (2023). Yaşlı Hastalarda Uyku Süresi ile Koroner Arter Hastalığı İlişkisi. Ahi Evran Medical Journal, 7(2), 198-204. https://doi.org/10.46332/aemj.1159731.
  • Yılmaz, Y., Aşılar, R. H. (2022). Hipertansiyon Hastalarında Uyku Kalitesinin Öz Bakım Gücü ve Kan Basıncı Kontrolüne Etkisi. Türk Uyku Tıbbı Dergisi, 9(3), 278-287. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2022.19970.
Toplam 26 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sağlık Hizmetleri ve Sistemleri (Diğer)
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Hatice Gülsoy 0000-0001-5468-4047

Hatice Öntürk Akyüz 0000-0002-6206-2616

Özgür Nalbant 0000-0002-2727-3522

Yayımlanma Tarihi 30 Aralık 2024
Gönderilme Tarihi 29 Ekim 2024
Kabul Tarihi 15 Aralık 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 9 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Gülsoy, H., Öntürk Akyüz, H., & Nalbant, Ö. (2024). YAŞLILIKTA SESSİZ BİR ORKESTRA: ÖZBAKIM GÜCÜNÜN AKTİF YAŞLANMADA UYKU KALİTESINE ETKİSİ. Hastane Öncesi Dergisi, 9(3), 229-243. https://doi.org/10.54409/hod.1575868