Research Article
BibTex RIS Cite

Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si

Year 2019, Volume: 17 Issue: 1, 101 - 123, 20.06.2019

Abstract

İslâmî ilimler için İsmâ‘îl el-Buhârî’nin (v. 256/870) el-Câmi‘u’s-Sahîh isimli eseri, Muhammed’in

(s.a.v.) mübarek sözlerini derleyen kitaplar arasında, kullandığı hadislerin sıhhat

değeri açısından son derece kıymetli bir kaynak niteliğindedir. O, Kur’ân-ı Kerîm’den sonra

en güvenilir eser kabul edilmektedir. İmam Buhârî’nin üzerinde pek çok çalışma yapılan eseri

el-Câmi‘u’s-Sahîh’te bulunan bab başlıklarını koymadaki özgün yöntemi yıllardır araştırmacıların

ilgisini çekmiştir. Bu konuda tespit edebildiğimiz kadarıyla müstakil olarak on üç eser

yazılmıştır. Hicrî yedinci asırda İskenderiye’de yaşamış bir âlim olan Nâsiruddîn Ahmed

İbnü’l-Müneyyir’in (v. 683/1284) el-Mütevârî ‘alâ ebvâbi’l-Buhârî isimli kitabı bu araştırmalardan

sadece biridir. Mütevârî, muhtevâsının zenginliği ve günümüze ulaşan çalışmalar

içinde en eski eser olması itibariyle ayrı bir önem taşımaktadır. İbnü’l-Müneyyir, eserinde el-

Câmi‘u’s-Sahîh’teki bab başlığı-hadis mutâbakatı/uyumu açısından izaha muhtaç üç yüz yetmiş

iki bab başlığı ile altı yüz elli dokuz hadisi ele almış ve bu konu başlıkları ile ilgili çeşitli

değerlendirmelerde bulunmuştur. Çalışmamızda el-Câmi‘u’s-Sahîh’in bab başlıklarına dair

yazılmış eserler ve onların kısa tanıtımlarına yer verilmiştir. Aynı zamanda İbnü’l-Müneyyir’in

Mütevârî’de takip ettiği yöntem ve bab başlıkları ile hadisler arasındaki mutâbakata

dair görüşleri sınıflandırılmış, daha sonra eserden alınan örneklerle bu görüşler okuyucunun

istifadesine sunulmuştur.

References

  • Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD), XVII/1, 2019
Year 2019, Volume: 17 Issue: 1, 101 - 123, 20.06.2019

Abstract

References

  • Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD), XVII/1, 2019
There are 1 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Articles
Authors

Ayşegül Eroğlu This is me

Publication Date June 20, 2019
Published in Issue Year 2019 Volume: 17 Issue: 1

Cite

APA Eroğlu, A. (2019). Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si. Hadis Tetkikleri Dergisi, 17(1), 101-123.
AMA Eroğlu A. Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si. HTD. June 2019;17(1):101-123.
Chicago Eroğlu, Ayşegül. “Buhârî’nin El-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar Ve İbnü’l-Müneyyir’in El-Mütevârî’si”. Hadis Tetkikleri Dergisi 17, no. 1 (June 2019): 101-23.
EndNote Eroğlu A (June 1, 2019) Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si. Hadis Tetkikleri Dergisi 17 1 101–123.
IEEE A. Eroğlu, “Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si”, HTD, vol. 17, no. 1, pp. 101–123, 2019.
ISNAD Eroğlu, Ayşegül. “Buhârî’nin El-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar Ve İbnü’l-Müneyyir’in El-Mütevârî’si”. Hadis Tetkikleri Dergisi 17/1 (June 2019), 101-123.
JAMA Eroğlu A. Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si. HTD. 2019;17:101–123.
MLA Eroğlu, Ayşegül. “Buhârî’nin El-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar Ve İbnü’l-Müneyyir’in El-Mütevârî’si”. Hadis Tetkikleri Dergisi, vol. 17, no. 1, 2019, pp. 101-23.
Vancouver Eroğlu A. Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-Sahîh’indeki Bab Başlıkları Üzerine Yapılan Çalışmalar ve İbnü’l-Müneyyir’in el-Mütevârî’si. HTD. 2019;17(1):101-23.

İlim Tasavvurumuz Üzerine…

İslâm ilim geleneği, ihtiva ve temsil ettiği zâhirî, aklî, felsefî ve irfânî zenginliği ile küllî bir gerçekliği yansıtmaktadır. Söz konusu zenginlik alanlarının her birisi meşrûiyyetini, kendi usûlü dairesinde hakikat arayışı süreci içerisinde bulunuşuyla temellendirmektedir. Başlı başlarına müstakil birer ilim dalı olmaları ve bunun neticesinde tarifi, gayesi ve mesâili itibariyle sınırları belirgin olsa da, ortak bir tasavvura aracılık etmeleri dolayısıyla kaçınılmaz biçimde, bünyesinde sair ilimlerle kendi zaviyelerinden müştereklikler barındırır. Ne var ki, kendine has mesâildeki farklılaşmalar, bütünün temsil ettiği küllî tasavvurun varlığına engel değildir.
Geçmişte ve günümüzde, geleneğin bu yönü gözden kaçırıldığında, ilimler arası irtibat, sözü edilen müştereklikler üzerinden değil, ayrışmalardan hareketle kurulmaya çalışılmıştır. Esasen İslâm ilim geleneğini, ilimler arası iç çekişmelerin ve tartışmaların odağı olarak görmek böyle bir yaklaşım neticesinde ortaya çıkmıştır. Kadîm ilim geleneğimizi fikrî karışıklığın odağı olarak görme zafiyetini sadece şarkiyat geleneğinin bir refleksi imiş gibi kabul etmek kolaycı bir yaklaşımdır. Şarkiyat geleneği ‘ötekinin duruşunu’ temsil ettiği için dikkate alınması ve zafiyetlerine odaklanılması gereken, ‘öteki’lerin dışında kalanlar, yani ‘biz’ olmalıyız.
İlim ehli taifeyi teşkil eden bizlerin bu süreçte yapması gereken, dışardan ve çatışma odaklı yaklaşımı bir yana bırakıp; kendilerini İslâm tasavvurunu zayıflatmaya adamış kişilerin yöntemlerinin üst dilini keşfederek, benzer hatalara düşmekten kurtulmak, muhtelif ilimleri aynı müştereklikte cem eden kadîm geleneğimizin üst tasavvuruna odaklanmaktır.
İslâm toplumu olarak, fikrî hamlemizi gerçekleştirmemiz, körü körüne taklîdi bir yana bırakıp, bize ait değerler manzumemizi keşfetmemize bağlıdır. Modern çağın bilgi üzerindeki bizi kuşatan tahakkümü ve kendi değerlerini bize taşıyan imkânlarını ‘mihengimize’ vurmadan özümseme, bizi sürekli olarak kimliğimizden uzaklaştırmaktadır. Günümüzde öğrendiğimiz en önemli esas, ‘bilginin/ma‘lûmâtın’ kutsallığı iddiasıdır. Oysa her dönemde, mukaddes olan hakikat ve ma‘rifettir. Bir başka ifade ile varlığımız meşrûiyyetini bilgi peşinde koşmamızdan değil, hakikat yolcusu olmamızdan almalıdır.
Doğru yanlış her türlü bilginin kutsanması sebebiyledir ki, arama motorları ve sosyal medya plâtformaları üzerinden paylaşılan veriler, tıpkı, geçmişte ilimler ve ilim ehli arasında sadece ma‘lûmâta odaklanıldığında, ilimler arasındaki müşterek zeminin fark edilememesi ve İslâm tarihinin çatışmalar tarihi şeklinde algılanması gibi, bir ölçüye vurulmaksızın yaygınlığı nisbetinde doğru ve tayin edici bir konum ihrâz etmiştir. Bizler geçmişin ve günümüzün tecrübesinden istifade ederek, tekrar aynı hataya düşmediğimizden emin olmalıyız.
Şu halde, ilim ehline düşen, öncelikle ilimlerin usûlleri ve telif tarzlarının müşterekliğini temin eden ‘üst dilini’; bir başka ifade ile ‘küllî tasavvurunu’ keşfe yönelik gayretlerini arttırmaktır. İlmin bugünkü temsilcilerinin, İlâhî hakîkati zâhirî, aklî, rûhî, kalbî, irfânî plânda idrak için ömür tüketen geçmiş âlim, hakîm ve ârifler ile eserler üzerinden bağ kurmak suretiyle, onların arayış tecrübelerinden istifade etmeleri, ilimleri kuşatan küllî tasavvurun idrâkini mümkün kılacaktır. Bizi küllî tasavvura ulaştıracak olan vasıta, bazen dilin sunduğu imkânlar, bazen akıl, mantık ve felsefenin hâsıl ettiği kazanımlar, bazen de kalbin ve irfânî geleneğin ulaştığı hakikatler olabilecektir.
Bütün bu hususların arayışı içerisinde olan, Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile de, bize ait duruşa ve müşterek tasavvuru keşfin zaruretine dikkat çekmeyi kaçınılmaz görüyoruz. Bir başka ifade ile, tedbirimizi alıp, tedârikimizi ikmâl ederek seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunu fark ederek, ‘cihet-i vahdemizi’ yeniden hatırlamalı, uydu olmaktan, ezilmişlikten kurtulmalı, kendimize ait usûl, ulemâ ve kitâbiyâta dönmeli, ilmî düşünüşümüzü yeniden ‘âlî tasavvurumuza’ uygun hâle getirmeliyiz.
Kırk ikinci sayımızla, akademik dergicilikte kemâle erdiğimizin göstergesi olarak, kesintisiz yayın hayatını sürdürerek, geride bıraktığımız ilk yirmi yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu nüshasında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. İslâm coğrafyasının uzak diyarlarının tasavvurlarını bize sunan makaleler, eser tetkikleri, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) işaret edilen hususlarda bize iletilen her türlü talebe açık olup, bütün imkânlarını kullanarak arzu edilen hususlarda yazarlarımızın yanında olmaya çalışacaktır.
Geride bıraktığımız yirmi yıl ve kırk iki sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran hayatta olan ve ahirete irtihal eden bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken, bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz. Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...

İbrahim HATİBOĞLU