Research Article
Fuat Sezgin’in ‘Yetki Verilmiş Kitap Râvî ve Müellifleri’ Ta-nımı Üzerine İsrâîlî Rivâyetlere Dair Bir Değerlendirme
Abstract
Bilimler tarihi alanında dünya çapında önemli araştırmaları bulunan merhum Fuat Sezgin’in tarih ve hadis tarihi alanında yaptığı çalışmalar vesilesiyle ilahiyat dünyasında özel bir yeri vardır. Birçok dil bilmesi ve tarihçi kimliği, kadîm eserleri değerlendirmede gösterdiği ustalı-ğı sonraki nesiller için ufuk açmakta, ilahiyat alanında yapılan çalışmalara yeni fikirler sun-maktadır. Bu makalede merhum Fuat Sezgin’in İsrâilîyyâta dair rivâyetlerin senedlerini de-ğerlendirmede kullandığı ‘yetki verilmiş kitap ravî ve müellifleri’ tabiri tetkike konu edilip, geçmişten bugüne tartışılagelen İsrâilî rivâyetlerin senedlerini değerlendirmede bu tabirin sunduğu imkândan hareketle farklı bir bakış açısı sunulmaya çalışılacaktır. Yaptığımız bu de-ğerlendirmeyi Taberî’nin Cam‘i’u’l-beyân an te’vili âyi’l-Kur’ân adlı meşhur tefsiri üzerinde in-dirgediğimizi, bu yüzden rivâyetlerin senedlerini değerlendirmede merhum Fuat Sezgin’in or-taya attığı bu tabirin kilit bir öneme sahip olduğunu belirtmemiz gerekir.
References
- Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, “el-Câmi li-Ahlâkı’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi,” tahk. Mahmut Tahan, Mektebetü’l Maari, Riyat, 1998.
- Cabiri, M.Abid, “Arap İslam Aklının Oluşumu”, çev. İbrahim Akbaba, Kitabevi Yay, 2. Baskı, 2000.
- Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara,1988.
- Cerrahoğlu, İsmail, “Tefsir Usulü,” İfav yayınları, Ankara,1990.
- Derveze, İzzet, “Kuranü’l-Mecid”,çev. Vahdettin İnce, İstanbul: Ekin Yayınları,1997.
- Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî, “Hilyetü’l Evliya Tabakatu’l- Asfıya,” Daru’l- Kitabu’l-Arabi, Beyrut, 1974.
- Ebû Reyye, “Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması”, çev. Muharrem Tan, Yeni Yönelişler Yayınları, İstanbul,2013.
- el-Mızzî, Cemâlüddîn Ebû’l-Haccâc Yusuf, “Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r- Ricâl”, (Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1992). Fakültesi Dergisi,1968.
- Fayda, Mustafa “Taberi” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
- Hatîb el-Bâğdâdî, “Tarihu Bağdat”, thk. Beşar Iyâd, Dâru’l-Garbı’l-İslamî, Beyrut, 2002.
- Hizmetli, Sabri, “Siyer ve İslam Tarihçiliği Üzerine” Diyanet İlmi Dergi, 4/24, 1989.
- Horovitz, “Vehb b. Münebbih”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul:1986.
- İbn Abdilberr,”Câmiu’l-Beyan an Te’vili Ay’yi’l- Kur’an”, Tahk. Mahmut Şakir, Kahire, Müessesetu’r-Risale, 2000.
- İbn Hacar, “Fethu’l-Bari”, tahk. M. Fuat Abdulbaki, Beyrut: Daru’l-Marife,2001.
- İbn Hacer, “Lisanu’l- Mizan ”, Müessesetü’l-İlmiyye, Lübnan,1971.
- İbn Haldun, “Mukaddime”, çev. Zakir Kadiri Ugan, (Meb. Yay, İstanbul,1989.
- İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed, “Sikât”, Dairatül Maarifi Osmaniyye, Haydar abat, 1973.
- İbn Sad, Ebû Abdillâh Muhammed, “et-Tabakatu’l Kübra”, tahk. İhsan AbbasDaru’l Sadır, Beyrut, 1968.
- İbn Salâh, Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî, “Hadis İlimleri ve Hadis İstılahları Ansiklopedisi”, trc. M. Yaşar Aydemir, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
- İbn Teymiyye, “Mecmuatü’l- Fetava”, tahk. Abdurrahman b. Muhammed, Mecmeu Melikü’l-Fehd, Medine, 1995.
- İbn Teymiyye, Ebû Abdillâh Fahreddîn, Mecmuatü’l-Resail ve’l- Mesail, Beyrut, 1992.
- İbnu’l-Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, “Tehzibu’l-Tehzib,” Dairetü’l Maarifi Nizamiyye, Hindistan, Tarihsiz.
- Kandemir, Yaşar, “Ka’bul-Ahbar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul: 2001.
- Kaya, Mesut, "De ki: Tevrat'ı Getirin de Okuyun, Tefsirde Kitab-ı Mukaddes'ten Nakilde Bulunmanın Meşruiyeti Bağlamında Bikai-Sehavi Polemiği”, Marife, (Yaz -2013).
- Kaya, Mesut, “Çağdaş Tefsirlerde İsrâiliyata Yaklaşım ve Kitab-ı Mukaddes Bilgilerinin Kullanımı”, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
- Koç, M. Akif, “İsnat Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri”, Otto Yayınları, Ankara, 2003.
- Naima, “Tarih-i Na'ima”, Zuhuri Danışman Yayınları, İstanbul, 1967.
- Özcan, Hıdır, “Yahudi Kültürü ve Hadisler”,4. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul,2006.
- Özdemir, Veysel, “Abdullah b. Amr b. el-Âs (65/684)’ın Rivayetlerinin Hadis Kaynaklarına Az Sayıda İntikalinin Sebepleri” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007.
- Öztürk, Mustafa, Tefsirin Halleri, 2. Baskı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2016.
- Saraçoğlu, Tuba, “Hadis ve Tarih: Metodolojik bir Karşılaştırma Adlı Makale Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi,2007.
- Sezgin Fuad, “Buhari’nin Kaynakları”, Otto Yayınları, Ankara,2014.
- Sezgin, Fuad, “Târîhu’t-Türâsi’l-Arabî” (et-Tedvînü’t-Târihî), Arapça’ya nakl. Mahmud Fehmi Hicâzî, (Riyad: İdâretü’s-Sekâfiyye, Riyad, 1991).
- Sezgin, Fuat, “İslam Tarihinin Kaynağı Olmak Bakımından Hadis'in Ehemmiyeti”, İslam Tetkikleri Enstütüsü Dergisi,1956.
- Suiçmez, Yusuf, “Sahabe ve Tabiin Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nispeti”, Otto Yay. Ankara,2015.
- Taberi, Muhammed İbn Cerir b. Yezid b.Kesir el-Amulî, “Milletler ve Hükümdarlar Tarih”i, Çev. Zakir Kadiri Ugan, Ahmet Tamir, Meb yay, İstanbul,1991.
- Zehebi, M. Hüseyin ez-Zehebi, “et-Tefsir ve'l-Müfessirun”, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut, 1976.
- Zehebî, Şemsettin Muhammed b. Ahmed, “Siyerü Âlâmi’n-Nübelâ”, Daru’l- Hadis, Kahire,1985.
Year 2020,
Volume: 18 Issue: 2, 59 - 73, 31.12.2020
Abstract
References
- Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit, “el-Câmi li-Ahlâkı’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi,” tahk. Mahmut Tahan, Mektebetü’l Maari, Riyat, 1998.
- Cabiri, M.Abid, “Arap İslam Aklının Oluşumu”, çev. İbrahim Akbaba, Kitabevi Yay, 2. Baskı, 2000.
- Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara,1988.
- Cerrahoğlu, İsmail, “Tefsir Usulü,” İfav yayınları, Ankara,1990.
- Derveze, İzzet, “Kuranü’l-Mecid”,çev. Vahdettin İnce, İstanbul: Ekin Yayınları,1997.
- Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî, “Hilyetü’l Evliya Tabakatu’l- Asfıya,” Daru’l- Kitabu’l-Arabi, Beyrut, 1974.
- Ebû Reyye, “Muhammedi Sünnetin Aydınlatılması”, çev. Muharrem Tan, Yeni Yönelişler Yayınları, İstanbul,2013.
- el-Mızzî, Cemâlüddîn Ebû’l-Haccâc Yusuf, “Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r- Ricâl”, (Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1992). Fakültesi Dergisi,1968.
- Fayda, Mustafa “Taberi” TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
- Hatîb el-Bâğdâdî, “Tarihu Bağdat”, thk. Beşar Iyâd, Dâru’l-Garbı’l-İslamî, Beyrut, 2002.
- Hizmetli, Sabri, “Siyer ve İslam Tarihçiliği Üzerine” Diyanet İlmi Dergi, 4/24, 1989.
- Horovitz, “Vehb b. Münebbih”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul:1986.
- İbn Abdilberr,”Câmiu’l-Beyan an Te’vili Ay’yi’l- Kur’an”, Tahk. Mahmut Şakir, Kahire, Müessesetu’r-Risale, 2000.
- İbn Hacar, “Fethu’l-Bari”, tahk. M. Fuat Abdulbaki, Beyrut: Daru’l-Marife,2001.
- İbn Hacer, “Lisanu’l- Mizan ”, Müessesetü’l-İlmiyye, Lübnan,1971.
- İbn Haldun, “Mukaddime”, çev. Zakir Kadiri Ugan, (Meb. Yay, İstanbul,1989.
- İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed, “Sikât”, Dairatül Maarifi Osmaniyye, Haydar abat, 1973.
- İbn Sad, Ebû Abdillâh Muhammed, “et-Tabakatu’l Kübra”, tahk. İhsan AbbasDaru’l Sadır, Beyrut, 1968.
- İbn Salâh, Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî, “Hadis İlimleri ve Hadis İstılahları Ansiklopedisi”, trc. M. Yaşar Aydemir, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
- İbn Teymiyye, “Mecmuatü’l- Fetava”, tahk. Abdurrahman b. Muhammed, Mecmeu Melikü’l-Fehd, Medine, 1995.
- İbn Teymiyye, Ebû Abdillâh Fahreddîn, Mecmuatü’l-Resail ve’l- Mesail, Beyrut, 1992.
- İbnu’l-Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, “Tehzibu’l-Tehzib,” Dairetü’l Maarifi Nizamiyye, Hindistan, Tarihsiz.
- Kandemir, Yaşar, “Ka’bul-Ahbar”, TDV İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul: 2001.
- Kaya, Mesut, "De ki: Tevrat'ı Getirin de Okuyun, Tefsirde Kitab-ı Mukaddes'ten Nakilde Bulunmanın Meşruiyeti Bağlamında Bikai-Sehavi Polemiği”, Marife, (Yaz -2013).
- Kaya, Mesut, “Çağdaş Tefsirlerde İsrâiliyata Yaklaşım ve Kitab-ı Mukaddes Bilgilerinin Kullanımı”, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
- Koç, M. Akif, “İsnat Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri”, Otto Yayınları, Ankara, 2003.
- Naima, “Tarih-i Na'ima”, Zuhuri Danışman Yayınları, İstanbul, 1967.
- Özcan, Hıdır, “Yahudi Kültürü ve Hadisler”,4. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul,2006.
- Özdemir, Veysel, “Abdullah b. Amr b. el-Âs (65/684)’ın Rivayetlerinin Hadis Kaynaklarına Az Sayıda İntikalinin Sebepleri” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2007.
- Öztürk, Mustafa, Tefsirin Halleri, 2. Baskı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2016.
- Saraçoğlu, Tuba, “Hadis ve Tarih: Metodolojik bir Karşılaştırma Adlı Makale Üzerine”, Hadis Tetkikleri Dergisi,2007.
- Sezgin Fuad, “Buhari’nin Kaynakları”, Otto Yayınları, Ankara,2014.
- Sezgin, Fuad, “Târîhu’t-Türâsi’l-Arabî” (et-Tedvînü’t-Târihî), Arapça’ya nakl. Mahmud Fehmi Hicâzî, (Riyad: İdâretü’s-Sekâfiyye, Riyad, 1991).
- Sezgin, Fuat, “İslam Tarihinin Kaynağı Olmak Bakımından Hadis'in Ehemmiyeti”, İslam Tetkikleri Enstütüsü Dergisi,1956.
- Suiçmez, Yusuf, “Sahabe ve Tabiin Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nispeti”, Otto Yay. Ankara,2015.
- Taberi, Muhammed İbn Cerir b. Yezid b.Kesir el-Amulî, “Milletler ve Hükümdarlar Tarih”i, Çev. Zakir Kadiri Ugan, Ahmet Tamir, Meb yay, İstanbul,1991.
- Zehebi, M. Hüseyin ez-Zehebi, “et-Tefsir ve'l-Müfessirun”, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut, 1976.
- Zehebî, Şemsettin Muhammed b. Ahmed, “Siyerü Âlâmi’n-Nübelâ”, Daru’l- Hadis, Kahire,1985.
There are 38 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 31, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020 Volume: 18 Issue: 2 |
Cite
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU