Translation
BibTex RIS Cite

Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri ve Bu Delillerin Tartışılması

Year 2023, Volume: 22 Issue: 2, 355 - 378, 31.12.2023

Şeref Maḥmûd El-ḳuḍāt Translator: Cansu Altınok

Abstract

Günümüzde en sahîh iki hadis kitabı olan Sahîhayn hadislerini tenkit eden birçok çalışma yapılmıştır. Çeşitli delillerle bu hadisleri zayıf görenlerin tenkitleri çoğunlukla metne yönelik-tir. Bu tenkitleri içeren çalışmalar ise genellikle senede odaklanır ve çalışmaların çoğu belirli bir hadise yöneltilen tenkitleri ele alır. Metne yönelik tenkitleri bir araya getirerek ele alan bir kitap veya çalışmaya ulaşamadık. Peki bu deliller ve onlara verilecek ilmî cevaplar nelerdir? Delillerin her biri nasıl tartışılabilir? Bu araştırma, tümevarım, analiz ve eleştiri yöntemlerini takip ederek bu delilleri bir araya getirip tartışarak bu soruları yanıtlamayı amaçlamaktadır. En önemlileri hadislerin dini naslarla, akılla, tecrübeyle, vâkıayla veya İsrâiliyat hadisleriyle çelişmesi olmak üzere on sekiz tane delil öne sürdükleri tespit edilmiştir. Her bir delili teorik olarak ele almak ve bu deliller için verilen örnekleri tartışmak için gerekli ilmî usuller gösterilmiştir. On iki maddelik sonuca ulaşılmıştır ki en önemlileri tenkitlerin, rivayetlerin bir araya getirilmemesinden yahut dini metinlerin ve aklî veya ilmî meselelerin yanlış anlaşılmasından ya da bir delile dayanmadan ele alınmasından kaynaklandığı tespit edilmiştir.

Keywords

Hadis Teâruz Sahîhayn Metin Tenkidi.

References

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1421/2001.
  • Ali el-Kārî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. Mirḳātü’l-mefâtîḥ. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1422/2002.
  • Ali et-Tantâvî. Ta’rîfun ’âm bi-dîni’l-İslâm. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 13. Basım, 1404/1984.
  • Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. İs̱bâtü ʿaẕâbi’l-ḳabr. thk. Şeref el-Kudât. Amman: Dâru’l-Furkān, 1403/1983.
  • Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâliḳ el-. el-Baḥrü’z-zeḫḫâr (el-Müsned). thk. Mahfûz Abdurrahman Zeynullah. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-’Ulûm ve’l-Hikem, 1. Basım, 1430/2009.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. et-Târîḫu’l-kebîr. thk. Mahmûd Muhammed Halîl. 8 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, ts.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-Cu‘fî el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 9 Cilt. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1311/1894.
  • Cemâl el-Bennâ. el-Aṣlân el-’Aẓîmân. Kahire: Matbaatü Hissân, 1402/1982.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Kâmil. 5 Cilt. Amman: Dâru’r-Risâle el-’Âlemiyye, 1. Basım, 1430/2009.
  • Ebû Reyye. Şeyḫu’l-maḍîre Ebû Hüreyre. Beyrut: Müessetül-A’lemî li’l-Matbûât, 4. Basım, 1414/1993.
  • es-Seyyid Salih Ebû Bekir. el-Aḍvâʾü’l-Ḳurʾâniyye fi’ktisâḥi’l-eḥâdîs̱i’l-İsrâʾîliyye ve taṭhîri’l-Buḫârî minhâ. Mısır, 1394/1973.
  • Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-. Aʿlâmü(İʿlâmü)’l-ḥadîs̱ fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed b. Sa‘d b. Abdurrahman Âl-i Suûd. 4 Cilt. Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, 1. Basım, 1409/1988.
  • Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-. Meʿâlimü’s-Sünen. thk. Muhammed Râgıb et-Tabbâh. 4 Cilt. Halep: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1350/1932.
  • İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣahîḥ. thk. Yâsir İbrâhim. 10 Cilt. Riyad: Dâru’r-Rüşd, 2. Basım, 1423/2003.
  • İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Fûrek el-İsfahânî en-Nîsâbûrî. Müşkilü’l-ḥadîs̱ ve beyânüh. thk. Mûsâ Muhammed Ali. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 2. Basım, 1405/1985.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhibbüddin el-Hatîb. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379/1960.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Teʾvîlü muḫtelifi’l-ḥadîs̱. thk. Muhammed Abdürrahîm. Amman: Dâru’l-Fikr, 1416/1995.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. 5 Cilt. Lübnan: Dâru’r-Risâle el-’Âlemiyye, 1. Basım, 1430/2009.
  • İsmâil el-Kürdî. Naḥvü tef’îli ḳavâ’idi naḳdi metni’l-ḥadîs̱. Dımaşk: Dâru’l-Evâil, 1423/2002.
  • Kādî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Kādı’l-kudât Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. Şerḥu’l-Uṣûli’l-ḫamse. thk. Semîr Mustafa Rebâb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1422/2001.
  • Kādî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî. İkmâlü’l-Muʿlim bi-fevâʾid (fî şerḥi Ṣaḥîḥ)i Müslim. thk. Yahyâ İsmâil. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 1. Basım, 1419/1998.
  • Kasîmî, Abdullah el-. Müşkilâti’l-eḥâdîs̱i’n-nebeviyye ve beyânuhâ. thk. Halîl el-Meyis. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1405/1985.
  • Keşmîrî, Muhammed Enver Şâh Hüseynî. Feyżü’l-bârî ʿalâ Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed Bedir ’Âlem. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1426/2005.
  • Kurtubî, Ebü’l-Abbâs Ziyâüddîn Ahmed b. Ömer b. İbrâhîm el-Ensârî el-. el-Müfhim şerḥu Ṣaḥîḥi Müslim. thk. Muhyiddin Dîb Müstû vd. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1417/1996.
  • Muhammed Ali el-Bâr. Ebḥâs̱ü fi’l-’advâ ve’t-ṭıbbi’l-vikāî. Mekke: Hey’etü’l-îcâzi’l-’ilmî, 1987.
  • Muhammed el-Gazzâlî. es-Sünnetü’n-Nebeviyye beyne ehli’l-fıḳh ve ehli’l-ḥadîs̱. Beyrut: Dâru’ş-Şürûk, 4. Basım, 1410/1989.
  • Muhammed Hüseyin ez-Zehebî. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, 1396/1976.
  • Mustafa es-Sibâî. es-Sünne ve mekânetühâ fi’t-teşrîʿi’l-İslâmî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 4. Basım, 1406/1985.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Kahire: Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû, 1374/1955.
  • Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1392/1972.
  • Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-. Cimâʿu’l-ʿilm. San‘a: Dâru’l-Âsâr, 1. Basım, 1423/2002.
  • Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-. er-Risâle. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1357/1938.
  • Şeref el-Ḳudât. “‘İlmü’l-muḫtelifi’l-ḥadîs̱, uṣûlühü ve ḳavâ‘idühü”. Ürdün Üniversitesi Dirâsât Dergisi 27/2 (2001).
  • Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî et-. Şerḥu Müşkili’l-âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1415/1994.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī - Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
  • Yûsuf el-Müheynî. Üsüsü’l-medreseti’l-‘aḳliyye fî’t-te’âmüli me‘a’s-sünneti’n-nebeviyye. Amman: Ürdün Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
  • Malaya Üniversitesi Beyân Dergisi 9 (2011).

Year 2023, Volume: 22 Issue: 2, 355 - 378, 31.12.2023

Şeref Maḥmûd El-ḳuḍāt Translator: Cansu Altınok

Abstract

References

  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1421/2001.
  • Ali el-Kārî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. Mirḳātü’l-mefâtîḥ. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1422/2002.
  • Ali et-Tantâvî. Ta’rîfun ’âm bi-dîni’l-İslâm. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 13. Basım, 1404/1984.
  • Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. İs̱bâtü ʿaẕâbi’l-ḳabr. thk. Şeref el-Kudât. Amman: Dâru’l-Furkān, 1403/1983.
  • Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâliḳ el-. el-Baḥrü’z-zeḫḫâr (el-Müsned). thk. Mahfûz Abdurrahman Zeynullah. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-’Ulûm ve’l-Hikem, 1. Basım, 1430/2009.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. et-Târîḫu’l-kebîr. thk. Mahmûd Muhammed Halîl. 8 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, ts.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-Cu‘fî el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 9 Cilt. Bulak: el-Matbaatü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1311/1894.
  • Cemâl el-Bennâ. el-Aṣlân el-’Aẓîmân. Kahire: Matbaatü Hissân, 1402/1982.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Kâmil. 5 Cilt. Amman: Dâru’r-Risâle el-’Âlemiyye, 1. Basım, 1430/2009.
  • Ebû Reyye. Şeyḫu’l-maḍîre Ebû Hüreyre. Beyrut: Müessetül-A’lemî li’l-Matbûât, 4. Basım, 1414/1993.
  • es-Seyyid Salih Ebû Bekir. el-Aḍvâʾü’l-Ḳurʾâniyye fi’ktisâḥi’l-eḥâdîs̱i’l-İsrâʾîliyye ve taṭhîri’l-Buḫârî minhâ. Mısır, 1394/1973.
  • Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-. Aʿlâmü(İʿlâmü)’l-ḥadîs̱ fî şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed b. Sa‘d b. Abdurrahman Âl-i Suûd. 4 Cilt. Mekke: Ümmü’l-Kurâ Üniversitesi, 1. Basım, 1409/1988.
  • Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-. Meʿâlimü’s-Sünen. thk. Muhammed Râgıb et-Tabbâh. 4 Cilt. Halep: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1350/1932.
  • İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-Kurtubî. Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣahîḥ. thk. Yâsir İbrâhim. 10 Cilt. Riyad: Dâru’r-Rüşd, 2. Basım, 1423/2003.
  • İbn Fûrek, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Fûrek el-İsfahânî en-Nîsâbûrî. Müşkilü’l-ḥadîs̱ ve beyânüh. thk. Mûsâ Muhammed Ali. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 2. Basım, 1405/1985.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhibbüddin el-Hatîb. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379/1960.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Teʾvîlü muḫtelifi’l-ḥadîs̱. thk. Muhammed Abdürrahîm. Amman: Dâru’l-Fikr, 1416/1995.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. 5 Cilt. Lübnan: Dâru’r-Risâle el-’Âlemiyye, 1. Basım, 1430/2009.
  • İsmâil el-Kürdî. Naḥvü tef’îli ḳavâ’idi naḳdi metni’l-ḥadîs̱. Dımaşk: Dâru’l-Evâil, 1423/2002.
  • Kādî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Kādı’l-kudât Abdülcebbâr b. Ahmed b. Abdilcebbâr el-Hemedânî. Şerḥu’l-Uṣûli’l-ḫamse. thk. Semîr Mustafa Rebâb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1422/2001.
  • Kādî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî. İkmâlü’l-Muʿlim bi-fevâʾid (fî şerḥi Ṣaḥîḥ)i Müslim. thk. Yahyâ İsmâil. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 1. Basım, 1419/1998.
  • Kasîmî, Abdullah el-. Müşkilâti’l-eḥâdîs̱i’n-nebeviyye ve beyânuhâ. thk. Halîl el-Meyis. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1405/1985.
  • Keşmîrî, Muhammed Enver Şâh Hüseynî. Feyżü’l-bârî ʿalâ Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhammed Bedir ’Âlem. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1426/2005.
  • Kurtubî, Ebü’l-Abbâs Ziyâüddîn Ahmed b. Ömer b. İbrâhîm el-Ensârî el-. el-Müfhim şerḥu Ṣaḥîḥi Müslim. thk. Muhyiddin Dîb Müstû vd. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1417/1996.
  • Muhammed Ali el-Bâr. Ebḥâs̱ü fi’l-’advâ ve’t-ṭıbbi’l-vikāî. Mekke: Hey’etü’l-îcâzi’l-’ilmî, 1987.
  • Muhammed el-Gazzâlî. es-Sünnetü’n-Nebeviyye beyne ehli’l-fıḳh ve ehli’l-ḥadîs̱. Beyrut: Dâru’ş-Şürûk, 4. Basım, 1410/1989.
  • Muhammed Hüseyin ez-Zehebî. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, 1396/1976.
  • Mustafa es-Sibâî. es-Sünne ve mekânetühâ fi’t-teşrîʿi’l-İslâmî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 4. Basım, 1406/1985.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Kahire: Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû, 1374/1955.
  • Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1392/1972.
  • Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-. Cimâʿu’l-ʿilm. San‘a: Dâru’l-Âsâr, 1. Basım, 1423/2002.
  • Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-. er-Risâle. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1357/1938.
  • Şeref el-Ḳudât. “‘İlmü’l-muḫtelifi’l-ḥadîs̱, uṣûlühü ve ḳavâ‘idühü”. Ürdün Üniversitesi Dirâsât Dergisi 27/2 (2001).
  • Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî et-. Şerḥu Müşkili’l-âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1415/1994.
  • Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī - Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
  • Yûsuf el-Müheynî. Üsüsü’l-medreseti’l-‘aḳliyye fî’t-te’âmüli me‘a’s-sünneti’n-nebeviyye. Amman: Ürdün Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
  • Malaya Üniversitesi Beyân Dergisi 9 (2011).
There are 37 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Hadith
Journal Section Articles
Authors

Şeref Maḥmûd El-ḳuḍāt This is me

Translators

Cansu Altınok

Publication Date December 31, 2023
Submission Date November 18, 2023
Acceptance Date December 31, 2023
Published in Issue Year 2023 Volume: 22 Issue: 2

Cite

APA El-ḳuḍāt, Ş. M. (2023). Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri ve Bu Delillerin Tartışılması (C. Altınok, Trans.). Hadis Tetkikleri Dergisi, 22(2), 355-378.
AMA El-ḳuḍāt ŞM. Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri ve Bu Delillerin Tartışılması. HTD. December 2023;22(2):355-378.
Chicago El-ḳuḍāt, Şeref Maḥmûd. “Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri Ve Bu Delillerin Tartışılması”. Translated by Cansu Altınok. Hadis Tetkikleri Dergisi 22, no. 2 (December 2023): 355-78.
EndNote El-ḳuḍāt ŞM (December 1, 2023) Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri ve Bu Delillerin Tartışılması. Hadis Tetkikleri Dergisi 22 2 355–378.
IEEE Ş. M. El-ḳuḍāt, “Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri ve Bu Delillerin Tartışılması”, HTD, vol. 22, no. 2, pp. 355–378, 2023.
ISNAD El-ḳuḍāt, Şeref Maḥmûd. “Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri Ve Bu Delillerin Tartışılması”. Hadis Tetkikleri Dergisi. Cansu AltınokTrans 22/2 (December 2023), 355-378.
JAMA El-ḳuḍāt ŞM. Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri ve Bu Delillerin Tartışılması. HTD. 2023;22:355–378.
MLA El-ḳuḍāt, Şeref Maḥmûd. “Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri Ve Bu Delillerin Tartışılması”. Hadis Tetkikleri Dergisi, translated by Cansu Altınok, vol. 22, no. 2, 2023, pp. 355-78.
Vancouver El-ḳuḍāt ŞM. Sahîhayn Hadislerine YönelikMetin Tenkidi Yapanların Delilleri ve Bu Delillerin Tartışılması. HTD. 2023;22(2):355-78.

İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…

    Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
    İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
    İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
    Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
    İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
    Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
    Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
    Saygılarımızla...

İbrahim HATİBOĞLU