Research Article
Year 2024,
Volume: 22 Issue: 2, 237 - 251, 31.12.2024
Abstract
İslam’da en temel ibadet namazdır. Namaz dinin direği ve İslam’ın üzerine kurulduğu beş esastan biridir. Namazın kalitesini etkileyen hususlar hadis kaynaklarımızda detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Namazın kalitesini artıran ve güzelleştiren hususlardan biri de rükû ve secde süresidir. Kalbimizin, zihnimizin ve bütün organlarımızın huzur içinde olması için ma-kul bir süre rükû ve secdede kalmak gerekir. Rükû ve secde süreleri ve söylenebilecekler hadis kaynaklarımızda yer almaktadır. Peygamber’in rükû ve secdede söylediği tespit edilen tesbîhler çeşitli içeriklere sahiptir. Ancak Kütüb-i Sitte’nin tamamında yer alan Peygamber’in bir Bedevi’ye Ta’dil-i Erkan öğrettiği hadiste rükû ve secdede okunması gereken tesbîh-lerden bahsedilmemektedir. Bu makalede öncelikle konunun hadis kaynaklarında hangi başlıklar altında geçtiği açıklanmaktadır. Konunun dört fıkıh mezhebi kitaplarında uygulama olarak nasıl yer aldığına odaklanmaktadır. Ülkemizde rükû ve secde süresinin ortalaması, hadislerde belirtilen süreye kıyasla düşüktür. Makalede, ülkemizde cemaatle kılınan namazlarda rükû ve secde süresinin ortalamasının biraz artırılması gerektiği savunulmakta ve imamın üç tesbîh getirmesinin yeterli olmayacağı ifade edilmektedir. İmamın görevi cemaate rehberlik etmek ve cemaati ilgilendiren konularda konuşmaktır. İmamlık yapan-ların cemaati eğitebilecekleri ve rükû ve secde kalitesini Peygamber ve ashabının kıldığı namazların kalitesine daha yakın hale getirebilecekleri ifade edilmektedir.
References
- Abîd, Kevkeb. Fıkhu’l-’ıbâdât ale’l-mezhebi’l-Mâlikî. Dımaşk: Matbaatü’l-inşâ, 1986.
- Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 50 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r- risâle, 2. Basım, 1999.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. es-Sunenu’l-kübrâ ve fî zeylihî el-Cevheru’n-nakıyy. Haydarabad: Meclisu dâireti’l-meârif, 1926.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, thk. Muhammed Abdü’l-muîd Hân. Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-meârifi’l-osmâniye, ts.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, thk. Mustafa Dîb el-Büğâ. el-Câmiu’s-sahîh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
- Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l- kütübi’l- ılmiyye, 1994.
- Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed, thk. Şuayb el-Arnaûd. Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2004.
- Ebû Alî et-Tûsî, Hasan b. Ali b. Nasr Bikerdûş. el-Muhtasaru’l-ahkâm alâ Câmi’i’t-Tirmizî. 4 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-gurabâ, 1415.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut, El-Mektebetu’l-Asriyye., t.s.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, thk. Muhammed Avvâme. Takrîbü’t-tehzîb. Dımaşk: Dâru’r-raşîd, 1986.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, thk. Şuayb el- Arnaût. Sahîhu İbn Hibbân bi tertîbi İbn Balabân. 18 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r- risâle, 2. Basım, 1993.
- İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî, Thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî. Sahîhu İbn Huzeyme. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 2003.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 2009.
- İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî, Thk. Mustafa Ebu’l-Ğayt- Abdullah b. Süleyman- Yâsir b. Kemâl. el-Bedrü’l-münîr fî taḫrîci eḥâdîsi’ş-Şerḥi’l-kebîr. 9 Cilt. Riyâd: Dâru’l-hicre, 2004.
- Kayrevânî, İbn Ebû Zeyd Abdullah b. Abdurrahmân. Risâletü’l-Kayrevânî. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
- Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi türâsi’l-arabbiy, t.s.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-, thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. el-Müctebâ mine’s-sünen (Sünenü’n- Nesâî). 8 Cilt. Haleb: Mektebetu’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
- Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî, thk. Zekeriyyâ Amîrât. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, ts.
- Sak’abî, Hâlid b. İbrâhîm. Müzekkiretü’l-kavli’r-râcih me’a’d-delîl. 2 Cilt. Mekke: Dâru ümmi’l-mü’minîn Hadîce binti Huveylid, ts.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1993.
- Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1990.
- Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb, thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ. Kitâbü’d-duâ. Beyrut: Mektebetü’l-ılmiyye, 1413.
- Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî. Mu’cemü’l-kebîr. 25 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1994.
- Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî, thk. Muhammed Zührî en-Neccâr-Muhammed Seyyid Câdu’l-hak. Şerhu meâni’l-âsâr. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1994. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-. el-Câmiu’s-sahîh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî, 1998.
- Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn b. Muhammed b. Ahmed es-Süneykî el-Hazrecî, thk. Muhammed Muhammed Te’mür. Esne’l-metâlib fî şerhi Ravdı’t-tâlib. 4 Cilt. Beyrut: Dârul-kütübi’l-ılmiyye, 2000.
Year 2024,
Volume: 22 Issue: 2, 237 - 251, 31.12.2024
Abstract
References
- Abîd, Kevkeb. Fıkhu’l-’ıbâdât ale’l-mezhebi’l-Mâlikî. Dımaşk: Matbaatü’l-inşâ, 1986.
- Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. 50 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r- risâle, 2. Basım, 1999.
- Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. es-Sunenu’l-kübrâ ve fî zeylihî el-Cevheru’n-nakıyy. Haydarabad: Meclisu dâireti’l-meârif, 1926.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, thk. Muhammed Abdü’l-muîd Hân. Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-meârifi’l-osmâniye, ts.
- Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî, thk. Mustafa Dîb el-Büğâ. el-Câmiu’s-sahîh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
- Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l- kütübi’l- ılmiyye, 1994.
- Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed, thk. Şuayb el-Arnaûd. Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2004.
- Ebû Alî et-Tûsî, Hasan b. Ali b. Nasr Bikerdûş. el-Muhtasaru’l-ahkâm alâ Câmi’i’t-Tirmizî. 4 Cilt. Medîne: Mektebetü’l-gurabâ, 1415.
- Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî, thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. es-Sünen. 4 Cilt. Beyrut, El-Mektebetu’l-Asriyye., t.s.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, thk. Muhammed Avvâme. Takrîbü’t-tehzîb. Dımaşk: Dâru’r-raşîd, 1986.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, thk. Şuayb el- Arnaût. Sahîhu İbn Hibbân bi tertîbi İbn Balabân. 18 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r- risâle, 2. Basım, 1993.
- İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî, Thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî. Sahîhu İbn Huzeyme. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 2003.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh b. Ahmed b. Muhammed el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 2009.
- İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Ahmed el-Ensârî el-Mısrî, Thk. Mustafa Ebu’l-Ğayt- Abdullah b. Süleyman- Yâsir b. Kemâl. el-Bedrü’l-münîr fî taḫrîci eḥâdîsi’ş-Şerḥi’l-kebîr. 9 Cilt. Riyâd: Dâru’l-hicre, 2004.
- Kayrevânî, İbn Ebû Zeyd Abdullah b. Abdurrahmân. Risâletü’l-Kayrevânî. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
- Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi türâsi’l-arabbiy, t.s.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-, thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. el-Müctebâ mine’s-sünen (Sünenü’n- Nesâî). 8 Cilt. Haleb: Mektebetu’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1986.
- Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî, thk. Zekeriyyâ Amîrât. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, ts.
- Sak’abî, Hâlid b. İbrâhîm. Müzekkiretü’l-kavli’r-râcih me’a’d-delîl. 2 Cilt. Mekke: Dâru ümmi’l-mü’minîn Hadîce binti Huveylid, ts.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1993.
- Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1990.
- Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb, thk. Mustafâ Abdülkâdir Atâ. Kitâbü’d-duâ. Beyrut: Mektebetü’l-ılmiyye, 1413.
- Taberânî, Ebü’l-Kāsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî. Mu’cemü’l-kebîr. 25 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1994.
- Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî, thk. Muhammed Zührî en-Neccâr-Muhammed Seyyid Câdu’l-hak. Şerhu meâni’l-âsâr. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1994. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-. el-Câmiu’s-sahîh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî, 1998.
- Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn b. Muhammed b. Ahmed es-Süneykî el-Hazrecî, thk. Muhammed Muhammed Te’mür. Esne’l-metâlib fî şerhi Ravdı’t-tâlib. 4 Cilt. Beyrut: Dârul-kütübi’l-ılmiyye, 2000.
There are 26 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Hadith |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 31, 2024 |
| Submission Date | December 8, 2024 |
| Acceptance Date | December 31, 2024 |
| Published in Issue | Year 2024 Volume: 22 Issue: 2 |
Cite
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU