Türlerarası Yenidenyazım: Geçmiş Zaman Elbiseleri Temelinde Söyleşim ve Ana Metinsellik

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 22, 283 - 306, 15.10.2023

Gizem Kunduracı

https://doi.org/10.20304/humanitas.1245250

Cited By: 1

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar, döneminin eklektik zevk ve eğilimlerini önemli ölçüde belirleyen ve temsil eden, avangart tutum ve yaklaşımlara sahip bir estet yazardır. Tanpınar’ın, roman sanatı içerisinde başta müzik, resim ve yontu olmak üzere işitsel ve görsel sanatların birbirine ve yazın alanına tedahülüne estetik bir dayanak olarak yer verdiği; edebi üretimde sanatlara dayanan estetik ifade araçlarına yazınla eşdüzlemsel olarak yöneldiği ve estet karakterler aracılığıyla sanatların tedahülü konusunu işlediği bilinmektedir. Tanpınar edebiyatında sanatların tedahülü ve ekfrasis uygulamaları, eserlerinde mevcut söyleşimin yanı sıra şiirlerinden, romanlarından ya da hikâyelerinden işitsel ve görsel estetik düzlemlere aktarım biçiminde gerçekleşen yenidenüretim versiyonları aracılığıyla ortaya çıkmaktadır. Tanpınar’a ait hikâye Geçmiş Zaman Elbiseleri, yönetmen Metin Erksan tarafından Geçmiş Zaman Elbiseleri adıyla sinema düzlemine aktarılmıştır. Alt metinden (hikâye) ana metne (sinema) aktarım sırasında gerçekleşen ve örüntüde izlenebilen dönüşümler, incelemede “türlerarası yenidenyazım” olgusu etrafında ele alınarak metinsel aşkınlık ilişkilerini meydana getiren yöntemler temelinde tespit ve tasnif edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Metinsel Aşkınlık İlişkileri, Yenidenyazım, Türlerarası Yenidenyazım, Geçmiş Zaman Elbiseleri, Ahmet Hamdi Tanpınar, Metin Erksan

Intergenred Rewriting: Dialogy and Hypertextuality in Past Time Dresses

Öz

Ahmet Hamdi Tanpınar is an esthete-writer with avant-garde approaches that significantly determined and represented the eclectic tendencies of his period. It is known that Tanpınar, in the art of the novel, gave place to the interaction of audio-visual arts, especially music, painting and sculpture, and the field of literature as an aesthetic basis, he directed aesthetic tools co-planar with literature and dealt with the subject of the circulation of arts through esthete figures. The transition of arts and ekphrasis practices in Tanpınar's literature emerge through the reproduction versions that take place in the form of transferring his works to auditory and visual aesthetic planes, as well as the existing conversation in his works. Tanpınar's story, “Past Time Dresses” was adapted to the cinema by director Metin Erksan under the name Dresses of Times Past. The transformations that take place during the adaptation from the hypotext (story) to the hypertext (cinema) are examined on the basis of the methods that create the transtextuality by considering the phenomenon of “intergenred rewriting”.

Anahtar Kelimeler

Transtextuality, Rewriting, Rewriting of Intergenres, The Past Time Dresses, Ahmet Hamdi Tanpınar, Metin Erksan

Kaynakça

• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
• Aktulum, K. (2016). Resimsel Alıntı: Resimlerarası Etkileşimler ve Aktarımlar. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aktulum, K. (2018). Sinema ve Metinlerarasılık: Filmlerarası Etkileşimler ve Aktarımlar. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aktulum, K. (2021). Bir Çözümleme Yöntemi Olarak Sanatta Göstergelerarasılık. Folklor/Edebiyat, 27(107), 661-686.
• Bahtin, M. (2014). Karnaval’dan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar (2. baskı) (C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gencevi, N. (1988). Hüsrev ve Şirin (S. Sevsevil, Çev:). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Genette, G. (1997) Palimpsests: Literature in the Second Degree (C. Newman, C. Doubinsky, Trans.). USA: University of Nebraska Press. (Orijinal çalışma basım tarihi 1982).
• Steuerwald, K. (1998). Deustch-Türkisches Wörterbuch: Almanca-Türkçe Sözlük. Wiesbaden: Otto Harrassowitz (1974). İstanbul: ABC Kitabevi.
• Gökşen, E. (Haz.) (2017). Tanpınar’dan Çeviriler. Ankara: Dergâh Yayınları.
• Hoffmann, E. T. A. (1819). Rat Krespel. Die Serapionsbrüder. Berlin: Bei G. Reimer.
• Kayaoğlu, E. (2015). Edebiyat Biliminde Yeni Bir Yaklaşım Olarak Medyalararasılık. C. Sakallı (Ed.), V. Uluslararası Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Kongresi, Yerel Bağlamlar Küresel Yakınlıklar: Edebiyatta, Kültürde ve Sanatta Geçişler, Kopuşlar, Yenileşmeler içinde (s. 584-594). Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları.
• Okay, M. O. (2012). Bir Hülya Adamının Romanı. (3. baskı) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Serim, Ö. (Yapımcı), Erksan, M. (Senarist-Yönetmen). (1975). Geçmiş Zaman Elbiseleri [Film]. Türkiye.
• Tanpınar, A. H. (2006). Yaşadığım Gibi (B. Emil, Haz.). (5. baskı) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2009). Aydaki Kadın (G. Güven Haz.). (2. baskı) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2011a). Edebiyat Üzerine Makaleler (Z. Kerman, Haz.). (9. baskı) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2011b). Hikâyeler: Abdullah Efendi’nin Rüyaları – Yaz Yağmuru, Kitapların Dışındaki Hikâyeler. (İ. Enginün, Haz.). (9. baskı) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2011c). Huzur (İ. Enginün, Haz.). (19. baskı) İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (1961). İran Edebiyatında Hüsrev ü Şirin ve Ferhad ü Şirin Yazan Şairler. Şarkiyat Mecmuası, 4, 73-86.