Comparison of Depreciation Concept and Methods in terms of Turkish Tax System, Accounting Theory and Accounting Standards

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 23 - 81, 25.04.2023

Hakan Demir

https://doi.org/10.56206/husbd.1205964

Öz

Tangible assets refer to the assets within the enterprise, which have a physical structure and are used in business activities in a way that exceeds one accounting period. As a result of the use of tangible assets, the depleted portion of the benefits of these assets must be matched with the revenue in accordance with the principle of periodicity. However; it is not possible to make this calculation in such a way as to give a definite result. In terms of accounting theory, this problem has been tried to be solved through the concept of depreciation. The methods created based on some assumptions in order to calculate the depreciation, which is expressed as the depleted part of the cost of the tangible asset and hitting the period, are called depreciation calculation methods. Although accounting theory approaches the concept of depreciation and depreciation methods as broadly as possible, accounting standards created in the light of the theory also have a perspective compatible with the theory. However, since the Turkish Tax system (TVS) has been adopted instead of accounting standards as the basic approach to depreciation in Turkey, there are many regulations in the legislation that contradict theories and standards. Therefore, it is not possible to produce useful financial information for business stakeholders and to present it fairly. With the study, it was aimed to reveal the differences between practice and theory by comparing the depreciation concepts and methods in the accounting literature in terms of accounting standards and TVS, and it was seen that the regulations in TVS were in the nature of incentives or restrictions rather than fair presentation and compliance with accounting principles was not observed.

Anahtar Kelimeler

Depreciation, Depreciation Methods, Tangible Assets, Accounting Standards, Turkish Tax System, Residual Value

Amortisman Kavramı ve Yöntemlerinin Türk Vergi Sistemi, Muhasebe Teorisi ve Muhasebe Standartları Açısından Karşılaştırılması

Öz

Maddi duran varlıklar, işletme bünyesinde yer alan, fiziki yapıya sahip ve bir hesap döneminden fazla süreyle işletme faaliyetlerinde kullanılan varlıkları ifade etmektedir. Maddi duran varlıkların kullanımı sonucunda, bu varlıkların faydalarının tükenen kısmının dönemsellik ilkesi gereği hasılatla eşleştirilmesi gerekmektedir. Ancak bu hesaplamanın kesin bir sonuç verecek şekilde yapılması mümkün değildir. Muhasebe teorisi açısından bu sorun amortisman kavramı vasıtasıyla çözülmeye çalışılmıştır. Maddi duran varlığın maliyetinin tükenen ve döneme isabet eden kısmı olarak ifade edilen amortismanın hesaplanabilmesi için birtakım varsayımlardan yola çıkılarak oluşturulan yöntemler ise amortisman yöntemleri olarak adlandırılmaktadır. Muhasebe teorisi, amortisman kavramına ve amortisman yöntemlerine olabildiğince geniş çerçevede yaklaşmakla beraber teori ışığında oluşturulan muhasebe standartları da teoriyle uyumlu bir bakış açısına sahiptir. Ancak Türkiye'de amortisman konusunda temel yaklaşım olarak muhasebe standartları yerine Türk Vergi sistemi (TVS) benimsendiği için mevzuatta teori ve standartlarla çelişen birçok düzenleme bulunmaktadır. Bu yüzden işletme ilgililerine yönelik faydalı finansal bilginin üretimi ve gerçeğe uygun şekilde sunumu mümkün olmamaktadır. Çalışma ile muhasebe literatüründe yer alan amortisman kavram ve yöntemlerinin muhasebe standartları ve TVS açısından karşılaştırılarak uygulama ve teori arasındaki farkların ortaya konulması amaçlanmış olup TVS’de yer alan düzenlemelerin gerçeğe uygun sunumdan ziyade teşvik veya kısıtlama niteliğinde olduğunu ve söz konusu düzenlemelerde muhasebe ilkelerine uygunluğun gözetilmediğini ifade etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Amortisman Kavramı, Amortisman Yöntemleri, Maddi Duran Varlıklar, Muhasebe Standartları, Türk Vergi Sistemi, Kalıntı Değer, Amortisman

Kaynakça

• Anthony, R. N., Hawkins, D. ve Merchant, K. A. (2011). Accounting Text and Cases. (Thirteenth Edition). McGraw – HILL.
• Bayazıtlı, E., Çelik, O., ve Gürdal, K. (2019). Genel Muhasebe. (3. Baskı) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Berk, N. (2005). Finansal Yönetim (8. Baskı), İstanbul: Türkmen Kitabevi
• Büyükmirza, K. (2019). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi: Tekdüzene Uygun Bir Sistem Yaklaşımı (23. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Cemalcılar, Ö. ve Önce, S. (1999). Muhasebenin Kuramsal Yapısı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Chasteen, L., Flaherty, R. ve O’connor, M. (1992). Intermadiate Accounting (International Edition). (Fourth Edition). McGraw Hill.
• Çakıcı, C. (2002). Ansiklopedik Muhasebe Terimleri Sözlüğü İstanbul: Beta.
• Çam, M. (2015). TMS 16 Açısından Maddi Duran Varlıklarda Amortisman Uygulamalarının Vergi Usul Kanunu ile Mukayesesinin İncelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(1), 11- 20.
• Çankaya, F. ve Yılmaz Z. (2014). Üretim Miktarına Göre Amortisman Yönteminin Değişken Maliyetler ve Kârlılık Üzerine Etkileri. KTÜ SBE Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı:8, 221-242.
• Dabbaoğlu, K. (2011). Muhasebe Teorisi. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Dinç, E. ve Atabay, E. (2018). Türkiye’deki Yasal Düzenlemelere Göre Amortisman Uygulamaları ve Vergi Etkisine Yönelik Değerlendirme. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 4 (2), 67-91.
• Erdamar, C. ve Orhon Basık, F. (2014). Finansal Muhasebe ve Tekdüzen Muhasebe Sistemi. (4. Baskı) İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Glautıer, M. W. E ve Underdown, B. (1994). Accounting Theory and Practice. (Fifth Edition). Pitman Publishing.
• Hatipoğlu, A. G. (2012). Maddi Duran Varlıklarda Amortisman İşlemlerinin Muhasebe Standartları ile Vergi Mevzuatı Açısından İncelenmesi ve Finansal Tablolar Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 24, 185-216.
• Horngren, C. Sundem, G.L., Elliot, J. A. ve Philbrick, D. (2014). Introduction to Financial Accounting. (Pearson New International Edition) (Eleventh Edition).Pearson.
• Katma Değer Vergisi Kanunu (3065 Sayılı).
• Kimmel, P. D., Weygant, J. J. ve Kieso, D. E. (2013). Financial Accounting International Student Edition. (7th Edition). John WILEY&SONS.
• Needles, B. E., Powers, M., Mills, S. K. ve Anderson, H. R. (1999). Principles of Accounting. (Seventh (7th) Edition). Houghton Mifflin Company.
• Orhon Basık, F. (2011). Ansiklopedik Muhasebe ve Finans Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Örten, R. Kaval, H. ve Karapınar, A. (2018). Türkiye Muhasebe – Finansal Raporlama Standartları (TMS – TFRS) Uygulama ve Yorumları (11. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi
• Örten, R. ve Karapınar, A. (2013). Türkiye Muhasebe Standartları ile Uyumlu Dönem Sonu Muhasebe Uygulamaları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özerhan, Y. ve Yanık, S. (2012). IFRS/ İAS ile Uyumlu TMS /TFRS Açıklamalı ve Örnek Uygulamalı Türkiye Muhasebe Standartları – Türkiye Finansal Raporlama Standartları. (2. Baskı). Ankara: TÜRMOB Yayınları.
• Özgür, F. (1996). Muhasebe İlkeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Araştırma ve Yardım Vakfı Yayın No: 02.
• Öztürk, E. (2015). Maddi Duran Varlıkların Raporlanmasında Gerçeğe Uygun Değer Hiyerarşisinin Kullanılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13 (3), 199-214.
• Sağlam, N., Yolcu, M. ve Eflatun. A. O. (2018). Örneklerle UFRS Kayıtları. Bursa: MuhasebeTR.
• Sevilengül, O. (2020). Genel Muhasebe. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Stickney, Clyde P. ve Roman L. Weil. (2003). Financial Accounting: An Introduction Concepts, Methods and Uses (10th Edition). Thomson South Western.
• Şengür, E. D. (2021). Maddi ve Maddi Olmayan Duran Varlıklarda Amortisman ve İtfa. Yılmaz, F. (Ed.), Muhasebeye Giriş. (257 -270) İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• T.C. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü 30.04.2003 tarih ve 018114 Sayılı Özelge.
• TMS 16 – Maddi Duran Varlıklar Standardı.
• Türk Dil Kurumu, (1988). Türkçe Sözlük Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Uluözcan, Abitter. (2021). TMS-16 Maddi Duran Varlıklar ve Vergi Usul Kanunu Çerçevesinde Taşıyıcı Bitkilerde Amortisman İşlemlerinin Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi ve Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı Taslağına Göre Muhasebeleştirilmesi. Mali Çözüm. Sayı: 166, 13-41.
• Vergi Usul Kanunu (213 Sayılı - 10/01/1961 tarih – 10703 Sayılı Resmi Gazete).
• Williams, J.R., Haka, S. F., Bettner, M. S. ve Carcello, J. V. (2015). Financial Accounting. (16th Edition). McGraw Hill Education.
• Yalvaç, F. (2016). Muhasebenin Temel İlkeleri, İstanbul: Beta.
• Yıldız, B. ve Köse T. (2015). Soru ve Cevaplarla TMS – TFRS Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Yükçü, S. (2016). Yeni TTK Uyumlu ve TMS ve UFRS Örnekli Genel Muhasebe. (8. Baskı). İzmir: Altın Nokta Yayınevi