Sağlık Çalışanlarının Kolorektal Kanser Tarama Programına Yönelik Farkındalık ve Davranış Düzeyinin Değerlendirilmesi

Year 2024, Volume: 21 Issue: 3, 415 - 420

Betül Keskinkılıç Yağız , Metin Yalaza

https://doi.org/10.35440/hutfd.1540876

Abstract

Amaç: Kolorektal kanserin erken dönemde tespit edilmesi için ulusal kolorektal kanser tarama programla-rı yürütülmektedir. Sağlık çalışanlarının tarama programlarına yönelik bilgi düzeyi toplumun programlara katılımını etkileyen önemli bir faktördür. Çalışmamızda hastanemizde çalışan hekim ve hekim dışı sağlık çalışanlarının kolorektal kanser tarama programına yönelik farkındalıkları ve davranış düzeyleri irdelenmiş-tir.
Materyal ve metod: Çalışmaya 366 sağlık çalışanı dahil edildi. “Kolorektal kanser tarama programına yönelik farkındalık ve davranış düzeyi” isimli anket uygulandı. Kolorektal kanser tarama programına yöne-lik bilgi düzeyleri, tarama testlerine katılım oranları, tarama programına yönelik doğru bilgiye sahip olma ve kolonoskopi yaptırma durumunu etkileyen faktörler araştırıldı. Kategorik değişkenler arasındaki ilişki-nin incelenmesinde ki kare testinden yararlanıldı.
Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 41,05±8,69, %82,2’si 50 yaş altı, %73,2’si kadın idi. GGK tarama sıklığını %20,2 ve kolonoskopi tarama sıklığını %7,1 katılımcı doğru cevapladı. Katılımcıların %12,8’inde aile hikayesinin olduğu ve 50 yaş üzerinde kolonoskopi yaptırma oranının %12,3 olduğu izlendi. Kolorek-tal kanser ve tarama programına yönelik bilgi düzeyini etkileyen faktörler eğitim durumu ve meslek idi. Kolonoskopi yaptırma oranı 50 yaş ve üzerinde, hekimlerde, yüksek lisans mezunlarında ve aile hikayesi olanlarda daha yüksekti (p=0,027, p=0,002, p=0,003, p=0,003 sırasıyla)
Sonuç: Sağlık çalışanlarının ulusal kanser tarama programı hakkındaki bilgilerinin yetersiz ve katılım oran-larının düşük olduğu izlenmiştir. Eğitim düzeyinin artması ile tarama programına yönelik bilgi sahibi olma durumu ve taramaya katılım oranı artmaktadır. Yapılacak eğitim ve tanıtım faaliyetleri ile erken tanı için hastaların yönlendirilmesinde büyük önem taşıyan sağlık çalışanlarının farkındalığı artırılmalıdır.

Keywords

Kolorektal kanser, tarama programı, sağlık çalışanları, kolonoskopi

Ethical Statement

Çalışmanın etik onamı Samsun Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu’ndan 04.10.2023 tarihli SÜKAEK-2023 18/1 protokol numarası ile alındı

Assessment of Awareness and Behaviors of Healthcare Professionals Regarding Colorectal Cancer Screening Program

Abstract

Background: National colorectal cancer screening programs are implemented to detect colorectal cancer at an early stage. The level of knowledge among healthcare professionals about these screening programs is a significant factor affecting the community for participation to these programs. In our study, we examined the awareness and behavioral levels of physicians and non-physician healthcare staff working at our hospital regarding colorectal cancer screening programs.
Materials and Methods: A total of 366 healthcare workers were included in the study. An evaluation survey titled 'Awareness and Behavioral Levels Regarding Colorectal Cancer Screening Programs' was administered. The study investigated the levels of knowledge about colorectal cancer screening prog-rams, participation rates in screening tests, possession of accurate information about the screening prog-ram, and factors affecting the decision to undergo a colonoscopy. The chi-square test was used to exami-ne the relationships between categorical variables.
Results: The average age of the participants was 41.05±8.69 years, with 82.2% being under the age of 50 and 73.2% being female. The participants who knew the correct FOBT and colonoscopy screening frequ-ency were 20.2% and 7.1%, respectively. Among the participants, 12.8% had a family history of colorectal cancer, and the rate of undergoing a colonoscopy for over the age of 50 was 12.3%. The rate of undergo-ing a colonoscopy was higher among individuals aged 50 and above, physicians, those with a master's degree, and individuals with a family history of colorectal cancer (p=0.027, p=0.002, p=0.003, and p=0.003, respectively)
Conclusions: We found that healthcare professionals have inadequate knowledge about national cancer screening programs and participation rates were low. As the level of education increases, both the knowledge about screening programs and participation rates improve. Increasing awareness among he-althcare professionals, who play a crucial role in guiding patients for early diagnosis, is essential through educational and promotional activities

Keywords

Colorectal cancer, screening program, healthcare professionals, colonoscopy

References

• 1. Xi Y, Xu P. Global colorectal cancer burden in 2020 and projec-tions to 2040. Transl Oncol. 2021;14(10):101174.
• 2. World Health Organization. [homepage on the Internet]. International Agency for Research on Cancer, Turkey source: globocan 2020. [homepage on the Internet]. International Agency for Research on Cancer. [cited 22 July 2024]. Avaialble from: https://gco.iarc.who.int/media/globocan/factsheets/populations/792-turkiye-fact-sheet.pdf
• 3. T. C. Sağlık Bakanlığı. [homepage on the Internet]. Türkiye Kanser Kontrol Programı, 2021. [cited 12 May 2024]. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/Dokumanlar/Raporlar/17.Agustos_2021_Kanser_Kontrol_Programi_versiyon-1.pdf
• 4. Ciucă A, Moldovan R, Pintea S, Dumitrașcu D, Băban A. Scree-ners vs. Non-screeners for Colorectal Cancer among People over 50 Years of Age: Factualand Psychological Discrimi-nants. J Gastrointestin Liver Dis. 2020;29(4):529–537.
• 5. Frank E, Dresner Y, Shani M, Vinker S. The association between physicians’ and patients’ preventive health practices. CMAJ. 2013;185:649–653.
• 6. Hyuna S, Jacques F, Rebecca LS, Laversanne M, Soerjomata-ram I, Jemal A, et al. Global Cancer Statistics 2020: GLOBO-CAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries. CA Cancer J Clin. 2021;71(3):209-249.
• 7. Siegel RL, Miller KD, Sauer GA, Fedewa SA, Butterly LF, An-derson JC, et al. Colorectal cancer statistics, 2020. CA Cancer J. Clin. 2020;70:145–164.
• 8. Saraiva MR, Rosa I, Claro I. Early-onset colorectal cancer: A review of current knowledge. World J. Gastroenterol. 2023;29:1289–1303.
• 9. Kuipers EJ, Grady WM, Lieberman D, Seufferlein T, Sung JJ, Boelens PG, et al. Colorectal cancer. Nat Rev Dis Primer 2015;1:15065.
• 10. Desch CE, Benson 3rd AB, Somerfield MR, Flynn PJ, Krause C, Loprinzi CL, et al. Colorectal cancer surveillance: 2005 update of an American Society of Clinical Oncology practice guideline. J Clin Oncol. 2005;23(33):8512–8519.
• 11. T. C. Sağlık Bakanlığı. [homepage on the Internet]. Kanser Taraması [cited 12 May 2024]. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari.html
• 12. T. C. Sağlık Bakanlığı. [homepage on the Internet]. Mart Ayı Kolorektal Kanser Farkındalık Ayı [cited 12 May 2024]. Availab-le from: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/haberler/mart-ay%C4%B1-kolorektal-kanser-fark%C4%B1ndal%C4%B1k-ay%C4%B1.html
• 13. Kaya C, Ustu Y, Ozyoruk E, Aydemir O, Şimşek Ç, Şahin A.D. Knowledge, attitudes and behaviors of health workers about cancer screenings. Ankara Medical Journal. 2017;17:73-83.
• 14. Koruk İ, Gözükara F, Yiğitbay E, Keklik AZ. Şanlıurfa’da Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Çalışanlarının Ulusal Kanser Tara-ma Standartları ile İlgili Bilgi Düzeyi. Turkish Journal of Public Health. 2015;13(2):127-36
• 15. Çakmak R, Güler G. Kadın Sağlık Çalışanlarında Kanser Tara-ma Davranışları, Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi. 2017;4:25-32
• 16. Ağırman E, Gençer MZ, Arıca S. Sağlık çalışanlarının kanseri önlemeye yönelik bilgi, tutum ve davranışları. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi. 2019;6(2):220-227.
• 17. Ilhan Y, Balcik OY. Evaluation of knowledge, attitudes, and behaviors of non-physician healthcare professionals about breast cancer screening program. Medicine Science. 2023;12(2):527-31.
• 18. Aytepe UE, Dönmez E. Türkiye’de Kolorektal Kanser Tarama Davranışları, Etkileyen Faktörler ve Taramaya Katılmama Ne-denleri: Sistematik Derleme. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi. 2022; 4(1):56-76.
• 19. Taekman JM. To take care of patients well, physicians must takecare of themselves. Acad Med. 2017;92(4):427.
• 20. Tsang EW, Chan MC, Chan LH, Chan JP, Lee SL, Tsui MF. Role of health care professionals in cancer screening. Hong Kong Med J. 2020;26(6):546–8.