TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL DEĞİŞİM VE GÜLDÜRÜ SİNEMASI

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 4, 925 - 954, 01.10.2021

Veli Boztepe , Fatih Başaran

Öz

Sinema, içinde bulunduğu toplumun siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel değişimlerinden etkilenir. En eski ve en önemli sinema türlerden biri olan güldürü sineması bu değişimleri en iyi aktaran, sorunlara eleştirel yaklaşan türlerden biridir. Türkiye’de 1960’lı yıllardan itibaren köklü sosyoekonomik değişimler yaşanmıştır. Bu çalışmada Türkiye’de 1960’lı yıllardan başlayarak yaşanan söz konusu değişimlerin güldürü sinemasına etkileri incelendi. Bu çalışmanın amacı, 1960-2010 yılları arasında Türkiye’nin toplumsal yapısındaki değişimlerin güldürü filmlerine etkilerini eleştirel bir yaklaşımla ortaya koymaktır. Makalede önce filmlerin çekildiği dönemin temel özellikleri üzerinde duruldu, ardından seçilen örnek filmler Norman Fairclough’un Eleştirel Söylem Çözümlemesi yöntemiyle ele alındı. Çalışma, Türkiye’de yaşanan değişimler ile güldürü filmleri arasında anlamlı ve yakın bir ilişki olduğunu ortaya koydu. Daha açık bir ifadeyle bulgular, çalışmanın “Türkiye’nin toplumsal bağlamda geçirdiği değişimlerin güldürü sinemasına yansıdığı” varsayımını doğruladı.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Değişim, Türk Güldürü Sineması, Eleştirel Söylem Analizi.

Kaynakça

• Ata, M. (2015). Starların Peşi Sıra Sürüklediğimiz Komedimiz. Film Arası Dergisi, 52: 40-43.
• Atabek. E. (1997). Kayıp Kuşak (Genaration X). Cumhuriyet Gazetesi.
• Atam, Z. (2011). Yakın Plan Yeni Türkiye Sineması. İstanbul: Cadde Yayınları.
• Aydemir, G. (2015). Tek Muhalefet: Türk Sinemasında Politik Komedi Geleneği. Film Arası Dergisi, 52: 28-31.
• Boztepe, V. (2015). “Bir Sosyal Dışlanma Biçimi Olarak Yoksulluğun Türkiye’deki Televizyon Haberlerine Yansımaları”. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Çetinkaya, T. (2015). Yeni Komedi Üzerine Tezler. Film Arası Dergisi, 52: 16-18.
• Çetinkaya, T. (2018). Cem Yılmaz Komedisini Anlamak. Modern Zamanlar Dergisi, 45: 18-19.
• Değirmenci, N. ve Kaya, B. (2018). Neoliberal Türkiye’nin Bir Yansıması Olarak Recep İvedik Filmlerinin Oluşturduğu Zeitgeist Ortamın Kadının Soyol-Politik Statüsü. İletişim ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 21: 52-86.
• Demirtürk, S. (2015). 1960–1980 Döneminde Türkiye’de Sosyo-Ekonomik Değişimin ve Dışa Yönelişin Toplumsal Dinamikleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, (4) 12: 155-182.
• Dorsay, A. (1995). 12 Eylül Yılları ve Sinemamız. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Ergül, T. (2000). Sosyal demokraside Bölüşme Yılları (1986-1991). Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Erman, T. (2004). Gecekondu Çalışmalarında ’Öteki’ Olarak Gecekondulu Kurguları. European Journal of Turkish Studies. 1. DOI : https://doi.org/10.4000/ejts.85.
• Fairclough, N. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study Of Language. New York: Longman.
• Fairclough, N. (2003). Söylemin Diyalektiği, Barış Çoban (Çev.), Barış Çoban, Zeynep Özarslan (Haz.). Söylem ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji içinde. İstanbul: Su Yayınları.
• Geçgin, E. (2018). Kültürel Farklılaşma Açısından ‘Arif’ ve ‘Recep İvedik’ Karakterleri, Gülçin Taşkıran ve Ercan Geçgin (Ed.). Current Debates in Gender & Culturalstudies (183-195) içinde. Landon: IJOPEC Publication.
• Gevgili, A. (1989). Çağını Sorgulayan Sinema. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Göle, N. (1995). Modernlik: Zaman, Bilinç ve Desen. Ali Bayramoğlu (Der.). Türkiye’de Toplumsal Değişim içinde. İstanbul: Yeni Yüzyıl Kitaplığı.
• Görücü, B. (2007). 12 Eylül’ü Anlamak. Yeni Film, 13: 7-35.
• Güçhan, G. (1989). “Popüler Kültürün Sinemaya Yansıması: Muhsin Bey”. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi İletişim Dergisi, 6: 91-107.
• Güçhan, G. (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması. Ankara: İmge Kitapevi.
• Güneş, S. S. ve Yağız, B. D. (2016). Değişen Toplumsal Yapının Film İçeriklerine Yansıması: Kibar Feyzo ve Recep İvedik Filmlerinin Greimas’ın Eylenceler Örnekçesine Göre Çözümlenmesi. Global Media Journal TR Edition, 6: 332-354.
• Gürdaş, B. (2013). 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesinin Toplumsal ve Kültürel Alana Etkileri. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Yazınları Dergisi, 28: 28-39.
• Hazar, M. N. (2015). Avuçladıkça Çoğalan Bir Mizah Hazinesi: Kemal Sunal. Yedirenk Dergisi, 14: 68-71.
• Karakaya, S. (2004). Küreselleşme, Kültürel Yayılmacılık ve Ulusal Sinemalar. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 12: 63-70.
• Kılınç, B. (2008). Yabancılaşmış Karakterler ve Politik Eleştiri: Yavuz Turgul Sinemasından ‘Muhsin Bey’ Örneği. Selçuk İletişim, 5, 3: 220-235.
• Kırel, S. (2010). Ertem Eğilmez’in Namuslu Filminden Hareketle Seksenlerin Toplumsal Alanında ve Popüler Sinemasında Egemen Değerlerini ve Sinemadaki Temsillerini Sorgulamak. Kurgu-OIJCS, 2: 1-20.
• Kongar, E. (2000). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Örnek, A. (2006). Türkiye’de Değişen Kültürel Değerlerin Reklama Yansıması: Televizyon Reklamları Üzerine Bir İçerik Analizi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Özbek, M. (2013). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdemir, H. (1989). Siyasal Tarih. Sina Akşin (Ed.). Türkiye Tarihi 4-Çağdaş Türkiye 1908-1980 içinde. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Özgüç, A. (2005). Türlerle Türk Sineması. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Pekman, C. ve Tüzün S. (2012). Recep İvedik: “Kahraman”dan “Ürün”e. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 17: 9-28.
• Ryan, M. ve Kellner, D. (2010). Politik Kamera. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Scognamillo, G. ve Demirhan, M. (2000). Erotik Türk Sineması. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Scognamillo, G. (2005). Türk Sinemasında Şener Şen. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Ulusal, Ş. G. (2014). Küresel/Yerel Eksende Cem Yılmaz Filmleri: G.O.R.A., A.R.O.G. ve Yahşi Batı Filmleri Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şimşek, A. (2014). 80 Sonrası Türk Sinemasında Mizah ve Komedinin Değişen Stratejileri; Mahallenin Mizahından Mahallelinin Mizahın. Modern Zamanlar. 33: 42-55.
• Türker, Y. (2004). Vizontele’den 78’lilere. Radikal. 16.02.2004.
• Tüzün, S. (2011). Küresel-Yerel Tartılmaları Bağlamında Recep İvedik. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Ünal, M. (2018). 1960-1990 Yılları Arasında Toplumsal Eleştiri Perspektifinden Türk Güldürü Sineması. Sosyoloji Dergisi. 37:21-39.
• Vardar, B. (2005). Recep İvedik 3, Yüzyılın Son Beş Yılında Türk Sineması (115) içinde. Alim Şerif Onaran ve Bülent Vardar (Haz.), İstanbul: Beta Yayınları.
• Velioğlu, Ö. (2010). Türkiye’de Değişen Tüketim Kültürünün Türk Sineması Güldürü Filmlerine Yansıması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• URL-1, Koyuncu, A. (2017). ‘Şaban’ Filmleri Neden Çok Seyrediliyor. https://odatv.com/saban-filmleri-neden-cok-seyrediliyor-1311171200.html, Erişim Tarihi: 07.05.2019.