Research Article
BibTex RIS Cite

Year 2022, Volume: 14 Issue: 2, 199 - 223, 01.04.2022

Seçil Turan

Abstract

While the history of environmental problems is as old as the history of mankind, the destructions caused by the human beings against the environment started to increase with the Industrial Revolution in the 19th century. With the phenomenon of the consumption society which emerged with the results of the industrial revolution, the concepts of human and nature have turned into a disjointed structure. Nowadays, while this situation continues to increase, environmental problems have reached the dimension of ecological crisis and moved to a global scale. In the one hand nature is seen as an object and is exploited for human benefit; and on the other hand, environmental sensitivities have emerged against the negative effects of exploitation. In cinema, which is highly influenced by reality, that is, the issues that exist in social life, environmental problems have been discussed with different perspectives and genres for many years. The films produced in this context have increased in numbers especially in recent years. Although Turkish Cinema is quantitatively lacking in addressing environmental problems, it has been able to provide quality and consistent examples. In this study, three films of Derviş Zaim, who is in search of new content, language and style in the recent period of Turkish Cinema, and who makes films in this direction, Devir, Balık and Rüya, which emphasizes the perception of human beings transforming nature, are examined within the framework of ecocritical paradigm, and the findings were interpreted with the descriptive analysis method. As a result, these films, also called the nature-human trilogy, have drawn attention to the phenomenon of capitalism that disrupts human relationship with nature, the relationship of the mood that man sees himself as the master of nature, urban ecology and socio-nature concept. It is found that this trilogy of Derviş Zaim has a real green discourse.

References

  • Bookchin, M. (1994). Özgürlüğün Ekolojisi: Hiyerarşinin Ortaya Çıkışı ve Çözülüşü. (Çev. A. Türker). İstanbul: Ayrıntı.
  • Bookchin, M. (2019). Derin Ekolojiye Karşı Toplumsal Ekoloji. (Çev. E. Günok). Cogito, 93, 147-166.
  • Buell, L. (2005). The Future of Environmental Critism: Environmental Crisis and Literary Imagination. Malden, MA: Blackwell.
  • Çebi, S. S. (2020). Ekoloji, İdeoloji, Özneleşme ve Hukuk. Doğu Batı, 95, 11-44.
  • Çelik, E. (2019). Yerkürelilerin Ortakyaşamı, Mevcut Ortaklıklar, Yeni Yaşamlar. Cogito, 93, 54-68.
  • Deleuze, G. & Guattari, F. (2014). Anti-Ödipus: Kapitalizm ve Şizofreni 1. (Çev. F. Ege, H. Erdoğan, M. Yiğitalp). Ankara: Bilim ve Sosyalizm.
  • Devall B. & Sessions G. (2019). Derin Ekoloji. (Çev. E. Günok). Cogito, 93, 136-146.
  • Daldal, A. (2018). 1995 Sonrası Türkiye Bağımsız Sineması’nda Yeni “Siyasallaşma” Biçimleri: Masumiyet, Doğa, Kimlik. Doğu Batı, 83, 275-299.
  • Derrida, J. (2008). The Animal That Therfore I Am. New York: Fordham University Press.
  • Garrard, G. (2017). Ekoeleştiri: Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar. (Çev. E. Genç). İstanbul: Kolektif.
  • Glotfelty, C. (1996). Introduction: Literary Studies in an Age of Environmental Crisis. Cheryll Glotfelty & Harold Fromm (Der.), The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology içinde (s. xv-xxxvii). Athens, Georgia: University of Georgia Press.
  • Göçmen, G. (2018). Kentsel Ekoeleştiri: Doğa’dan Kentdoğa’ya Ekolojik Bir Yolculuk. Doğu Batı, 83, 53-66. Gökçen, N. (2018). Hawthorne’un Zehirli Bahçesi, Bilim ve Ölüm. Doğu Batı, 83, 85-105.
  • Gül, F. (2013). İnsan-Doğa İlişkisi Bağlamında Çevre ve Felsefe. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14(1), 17-21.
  • Güngör, A. (2012). Türk Sinemasında Çevre Sorunlarının Toplumsal ve İdeolojik Boyutta Ele Alınmasının Filmlere Yansımaları. Akademik Bakış Dergisi, 33, 1-13.
  • Güngör, A. (2015). Animasyon Sinemasına Ekoeleştirel Yaklaşım: “Wall-E” Filminin İncelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 5(1), 1-16.
  • Haraway, D. (1992). The Promises of Monsters: A Regenerative Politics for Inappropriate/d Others. Lawrence Grossberg, Cary Nelson, Paula A. Treichler (Ed.), Cultural Studies içinde (s. 295-337). New York: Routledge.
  • İgit, A. (2017). Yılanların Öcü Filminin Ekoeleştirel Söylem Çözümlemesi. Global Media Journal TR Edition, 7(14), 174-189.
  • Karaca, Ç. (2007). Çevre, İnsan ve Etik Çerçevesinde Çevre Sorunlarına ve Çözümlerine Yönelik Yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), 1-19.
  • Kılıç Çalgıcı, P. (2013). Çevre Psikolojisi Kavramlarıyla Bir Filmin Analizi. Metu JFA, 30(2), 63-80. Kışlalıoğlu, M. & Berkes, F. (2018). Çevre ve Ekoloji. İstanbul: Remzi.
  • Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı. (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Sel.
  • Nelson, E. (2019). Levinas ve Adorno Bir Doğa Etiği Olabilir Mi? (Çev. E. Demirel). Cogito, 93, 85-111.
  • Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü. Serpil Opperman (Ed.), Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat içinde (s. 9-57). Ankara: Phoenix.
  • Ponting, C. (2017). Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi. (Çev. E.B. Özbilen). İstanbul: Alfa.
  • Radkau, J. (2017). Doğa ve İktidar: Global Bir Çevre Tarihi. (Çev. N. Güder). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
  • Roussopoulos, D. (2017). Politik Ekoloji. (Çev. F. Elhüseyni). İstanbul: Sümer.
  • Rust, S. & Monani, S. (2013). Introduction: Cuts to Dissolves-Defining and Situating Ecocinema Studies. Stephen Rust, Salma Monani, Sean Cubitt (Der.), Ecocinema Theory and Practice içinde (s. 1-13). New York, London: Rotledge.
  • Seçkiner, S. (2014). Derviş Zaim Üzerine Notlar. Ankara: Efil.
  • Şen, A. (2018). Bilimkurgu Sinemasında Ekolojik Adalet ve Ekoeleştiri. İlef Dergisi , 5(1), 31-59.
  • Steiner, G. (2005). Anthropocentrism and its Discontents: The Moral Status of Animals in the History of Western Philosophy. Pittsburgh: Universiy of Pittsburgh Press.
  • Tosuner, A. (2018). Neoliberalizme Karşı Ekolojik Anlatıyı Kurgulamak. Doğu Batı, 83, 237-249.
  • Uexküll, J. V. (2010). A Foray Into The Worlds of Animals and Humans. (Çev. J. D. O’Neil). Minneapolis, London: University of Minnesota Press.
  • Yaslıkaya, R. (2015). Ekolojik Paradigmada Bir Kavşak: Çevreci Sinema. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), 3, 410-428.
  • Yazgünoğlu, K. (2018). İnsan Çağında Çevresel Estetik: Güzelin ve Çirkinin Ötesinde “Doğasonrası” Ekolojiler. Doğu Batı, 83, 67-83.
  • Yılmaz, H. (2018). Hetero Doğa(l) / Norm(al) Anlayışa Queer Ekoeleştirel Bir Bakış. Doğu Batı, 83, 9-33.
  • Yobaş, M. (2019). Mühendis Gözüyle Ekolojik Tahribata Bir Örnek: BP Çevre Felaketi. Cogito, 93, 266-294.
  • Zizek, S. (2016). Sunuş: Toplumsalın Kalbindeki Film. Bülent Diken & Carsten B. Laustsen, Filmlerle Sosyoloji içinde (s. 11-15). İstanbul: Metis.
  • Williams, R. (1985). Keywords. A Vocabulary of Culture and Society. New York: Oxford University Press. Willoquet-Maricondi, P. (2010). Preface. Paula Willoquet Maricondi (Der.), Framing the World: Explorations in Ecocriticism and Film içinde (s. xi-xv). USA: University of Virginia Press.
  • URL-1 https://ew.com/article/2014/06/27/brief-history-cinematic-apocalypse/ (Erişim Tarihi: 15.04.2019)
  • URL-2 http://www.pen.org.tr/s/13/i/GreenPEN-Ekoele%C5%9Ftiri-Prof-Dr-Serpil-Opperman.pdf (Erişim Tarihi: 07.05.2019)
  • URL-3 http://www.derviszaim.com/?p=26 (Erişim Tarihi: 12.05.2019)
  • URL-4 https://www.derviszaim.com/film/devir/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL-5 https://www.derviszaim.com/film/devir/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL-6 https://www.derviszaim.com/film/balik/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL-7 https://www.derviszaim.com/film/ruya/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL8 https://www.derviszaim.com/film/ruya/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)

DERVİŞ ZAİM FİLMLERİNİN EKOELEŞTİREL YAKLAŞIMLA İNCELENMESİ: DEVİR, BALIK VE RÜYA

Year 2022, Volume: 14 Issue: 2, 199 - 223, 01.04.2022

Seçil Turan

Abstract

Çevre sorunlarının geçmişi insanlık tarihi kadar eski olmakla birlikte, insanın çevreye karşı olan tahribatı 19. yy. Sanayi Devrimi ile birlikte ciddi boyutlarda artmaya başlamış, yine sanayi devriminin sonuçlarıyla ortaya çıkan tüketim toplumu olgusu ile de insan ve doğa kavramları bütüncüllükten sıyrılan, ayrışan, ikilemli bir yapıya dönüşmüştür. Günümüzde ise bu durum artarak devam ederken, çevre sorunları ekolojik kriz boyutuna ulaşmış ve küresel ölçeğe taşınmıştır. Doğa, bir yandan nesne olarak görülüp insan faydasına olacak biçimde sömürülürken, diğer yandan, sömürmenin sonuçlarıyla gelen olumsuz etkilere karşı çevresel hassasiyetler gelişmiştir. Gerçeklikten, yani toplumsal yaşamda var olan konulardan oldukça fazla beslenen sinemada da çevresel sorunlar uzun yıllardır farklı bakış açıları ve türlerle ele alınmaktadır. Bu kapsamda üretilen filmler sayısal olarak özellikle son yıllarda artış göstermiştir. Türk Sineması, çevre problemlerini ele almada niceliksel olarak hâlâ eksikse de nitelikli ve tutarlı örnekler verebilmiştir. Bu çalışmada son dönem Türk Sineması’nda yeni içerik, dil ve üslup arayışlarında olan ve bu doğrultuda filmler yapan Derviş Zaim’in, insan türünün doğayı dönüştürme algısına vurgu yapan Devir, Balık ve Rüya adlı üç filmi, ekoeleştirel paradigma çerçevesinde incelenmiş, bulgular betimsel analiz yöntemiyle yorumlanmıştır. Doğa-insan üçlemesi şeklinde de adlandırılan bu filmlerin, insanın doğa ile ilişkisini sekteye uğratan kapitalizm olgusundan, insanın kendisini doğanın efendisi olarak gördüğü madunluk ilişkisine, kent ekolojisinden, şehirlerin doğanın antitezi olmayıp onun sosyal yapılanmaları olduğu fikrine dayanan sosyodoğa kavramına kadar dikkat çekme noktasında bir toplum bilinci yaratma amacında olduğu ve -mış gibi çevreciliğin uzağında, gerçek bir yeşil söyleme sahip olduğu sonucuna varılmıştır.

Keywords

Ekoeleştiri Çevre Derviş Zaim Doğa-İnsan Üçlemesi Türk Sineması

References

  • Bookchin, M. (1994). Özgürlüğün Ekolojisi: Hiyerarşinin Ortaya Çıkışı ve Çözülüşü. (Çev. A. Türker). İstanbul: Ayrıntı.
  • Bookchin, M. (2019). Derin Ekolojiye Karşı Toplumsal Ekoloji. (Çev. E. Günok). Cogito, 93, 147-166.
  • Buell, L. (2005). The Future of Environmental Critism: Environmental Crisis and Literary Imagination. Malden, MA: Blackwell.
  • Çebi, S. S. (2020). Ekoloji, İdeoloji, Özneleşme ve Hukuk. Doğu Batı, 95, 11-44.
  • Çelik, E. (2019). Yerkürelilerin Ortakyaşamı, Mevcut Ortaklıklar, Yeni Yaşamlar. Cogito, 93, 54-68.
  • Deleuze, G. & Guattari, F. (2014). Anti-Ödipus: Kapitalizm ve Şizofreni 1. (Çev. F. Ege, H. Erdoğan, M. Yiğitalp). Ankara: Bilim ve Sosyalizm.
  • Devall B. & Sessions G. (2019). Derin Ekoloji. (Çev. E. Günok). Cogito, 93, 136-146.
  • Daldal, A. (2018). 1995 Sonrası Türkiye Bağımsız Sineması’nda Yeni “Siyasallaşma” Biçimleri: Masumiyet, Doğa, Kimlik. Doğu Batı, 83, 275-299.
  • Derrida, J. (2008). The Animal That Therfore I Am. New York: Fordham University Press.
  • Garrard, G. (2017). Ekoeleştiri: Ekoloji ve Çevre Üzerine Kültürel Tartışmalar. (Çev. E. Genç). İstanbul: Kolektif.
  • Glotfelty, C. (1996). Introduction: Literary Studies in an Age of Environmental Crisis. Cheryll Glotfelty & Harold Fromm (Der.), The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology içinde (s. xv-xxxvii). Athens, Georgia: University of Georgia Press.
  • Göçmen, G. (2018). Kentsel Ekoeleştiri: Doğa’dan Kentdoğa’ya Ekolojik Bir Yolculuk. Doğu Batı, 83, 53-66. Gökçen, N. (2018). Hawthorne’un Zehirli Bahçesi, Bilim ve Ölüm. Doğu Batı, 83, 85-105.
  • Gül, F. (2013). İnsan-Doğa İlişkisi Bağlamında Çevre ve Felsefe. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14(1), 17-21.
  • Güngör, A. (2012). Türk Sinemasında Çevre Sorunlarının Toplumsal ve İdeolojik Boyutta Ele Alınmasının Filmlere Yansımaları. Akademik Bakış Dergisi, 33, 1-13.
  • Güngör, A. (2015). Animasyon Sinemasına Ekoeleştirel Yaklaşım: “Wall-E” Filminin İncelenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 5(1), 1-16.
  • Haraway, D. (1992). The Promises of Monsters: A Regenerative Politics for Inappropriate/d Others. Lawrence Grossberg, Cary Nelson, Paula A. Treichler (Ed.), Cultural Studies içinde (s. 295-337). New York: Routledge.
  • İgit, A. (2017). Yılanların Öcü Filminin Ekoeleştirel Söylem Çözümlemesi. Global Media Journal TR Edition, 7(14), 174-189.
  • Karaca, Ç. (2007). Çevre, İnsan ve Etik Çerçevesinde Çevre Sorunlarına ve Çözümlerine Yönelik Yaklaşımlar. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(1), 1-19.
  • Kılıç Çalgıcı, P. (2013). Çevre Psikolojisi Kavramlarıyla Bir Filmin Analizi. Metu JFA, 30(2), 63-80. Kışlalıoğlu, M. & Berkes, F. (2018). Çevre ve Ekoloji. İstanbul: Remzi.
  • Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı. (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Sel.
  • Nelson, E. (2019). Levinas ve Adorno Bir Doğa Etiği Olabilir Mi? (Çev. E. Demirel). Cogito, 93, 85-111.
  • Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü. Serpil Opperman (Ed.), Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat içinde (s. 9-57). Ankara: Phoenix.
  • Ponting, C. (2017). Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi. (Çev. E.B. Özbilen). İstanbul: Alfa.
  • Radkau, J. (2017). Doğa ve İktidar: Global Bir Çevre Tarihi. (Çev. N. Güder). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
  • Roussopoulos, D. (2017). Politik Ekoloji. (Çev. F. Elhüseyni). İstanbul: Sümer.
  • Rust, S. & Monani, S. (2013). Introduction: Cuts to Dissolves-Defining and Situating Ecocinema Studies. Stephen Rust, Salma Monani, Sean Cubitt (Der.), Ecocinema Theory and Practice içinde (s. 1-13). New York, London: Rotledge.
  • Seçkiner, S. (2014). Derviş Zaim Üzerine Notlar. Ankara: Efil.
  • Şen, A. (2018). Bilimkurgu Sinemasında Ekolojik Adalet ve Ekoeleştiri. İlef Dergisi , 5(1), 31-59.
  • Steiner, G. (2005). Anthropocentrism and its Discontents: The Moral Status of Animals in the History of Western Philosophy. Pittsburgh: Universiy of Pittsburgh Press.
  • Tosuner, A. (2018). Neoliberalizme Karşı Ekolojik Anlatıyı Kurgulamak. Doğu Batı, 83, 237-249.
  • Uexküll, J. V. (2010). A Foray Into The Worlds of Animals and Humans. (Çev. J. D. O’Neil). Minneapolis, London: University of Minnesota Press.
  • Yaslıkaya, R. (2015). Ekolojik Paradigmada Bir Kavşak: Çevreci Sinema. International Journal of Science Culture and Sport (IntJSCS), 3, 410-428.
  • Yazgünoğlu, K. (2018). İnsan Çağında Çevresel Estetik: Güzelin ve Çirkinin Ötesinde “Doğasonrası” Ekolojiler. Doğu Batı, 83, 67-83.
  • Yılmaz, H. (2018). Hetero Doğa(l) / Norm(al) Anlayışa Queer Ekoeleştirel Bir Bakış. Doğu Batı, 83, 9-33.
  • Yobaş, M. (2019). Mühendis Gözüyle Ekolojik Tahribata Bir Örnek: BP Çevre Felaketi. Cogito, 93, 266-294.
  • Zizek, S. (2016). Sunuş: Toplumsalın Kalbindeki Film. Bülent Diken & Carsten B. Laustsen, Filmlerle Sosyoloji içinde (s. 11-15). İstanbul: Metis.
  • Williams, R. (1985). Keywords. A Vocabulary of Culture and Society. New York: Oxford University Press. Willoquet-Maricondi, P. (2010). Preface. Paula Willoquet Maricondi (Der.), Framing the World: Explorations in Ecocriticism and Film içinde (s. xi-xv). USA: University of Virginia Press.
  • URL-1 https://ew.com/article/2014/06/27/brief-history-cinematic-apocalypse/ (Erişim Tarihi: 15.04.2019)
  • URL-2 http://www.pen.org.tr/s/13/i/GreenPEN-Ekoele%C5%9Ftiri-Prof-Dr-Serpil-Opperman.pdf (Erişim Tarihi: 07.05.2019)
  • URL-3 http://www.derviszaim.com/?p=26 (Erişim Tarihi: 12.05.2019)
  • URL-4 https://www.derviszaim.com/film/devir/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL-5 https://www.derviszaim.com/film/devir/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL-6 https://www.derviszaim.com/film/balik/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL-7 https://www.derviszaim.com/film/ruya/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
  • URL8 https://www.derviszaim.com/film/ruya/ (Erişim Tarihi: 02.12.2021)
There are 45 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Journal Section Research Articles
Authors

Seçil Turan 0000-0002-6090-3143

Publication Date April 1, 2022
Published in Issue Year 2022 Volume: 14 Issue: 2

Cite

APA Turan, S. (2022). DERVİŞ ZAİM FİLMLERİNİN EKOELEŞTİREL YAKLAŞIMLA İNCELENMESİ: DEVİR, BALIK VE RÜYA. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 199-223.
 Download Cover Image


All site content, except where otherwise noted, is licensed under a Creative Common Attribution Licence. (CC-BY-NC 4.0)