FENOMENOLOJİK BİR İNCELEME: SOSYAL MEDYADA HAKİKATİ İFADE EDENİ BULMAK YA DA HAKİKATİ İFADE EDEN OLMAK

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 3, 353 - 379, 29.07.2022

Hakan Tan

Öz

Aristoteles, ünlü Metafizik adlı eserine “bütün insanlar, doğal olarak bilmek isterler” diyerek başlamıştır. Diğer yandan, Platon, Devlet adlı eserinde bir “Mağara Metaforu/Alegorisi” yaparak, bilgilerimizin, duyduklarımızın, algılarımızın ve inandıklarımızın bir “Gölgeler Oyunu” olma ihtimalini olduğunu ve bu durumda da yaşamımızın bir “Gölgeler Oyunu” olduğunu da bilmemizin de bir yolunun olmadığını açıklamıştır. Sosyal medya sahnesi ve uzamında bir “Gölgeler Oyunu” oynanmaktadır. Günümüzde MIT Üniversitesi’nin yaptığı araştırmaya göre, sosyal medya mecralarındaki haberlerin üçte ikisi, Oxford Üniversitesi’nin yaptığı araştırmaya göre ise, sosyal medya mecralarındaki haberlerin yarısı yalandır. Günümüz düşünürleri bu durumu, “post-truth” (hakikat sonrası) olarak kavramlaştırmaktadır. Hakikat-sonrası (post-truth) ile kişi ve kitlelerin doğruluğu, gerçekliği ve hakikati sorgulamaması, hatta bu yalan haberleri olduğu gibi kabul etmekte olduğu durum kavramlaştırılmaktadır. Parrhesia kavramı ise “post-truth” kavramının tersine, Antik Yunanca’da hakikati ve doğruyu söylemek anlamına gelmektedir. Parrhesiastes kavramı ise “parrhesia”’yı kullanan, yani hakikati, doğruyu, açıksözlülük, açık yüreklilik içinde söyleyen ve konuşma özgürlüğünü kullanan kişiyi tanımlamaktadır. Araştırmada, sosyal medyada hakikati ifadeni bulmak ya da hakikati ifade eden olmak için fenomenolojik yöntem önerilmektedir. Husserl’in kurucusu olduğu fenomenoloji, öncelikle kendimizden başlamak üzere, öğrenmiş ve öğretilmiş tüm kavramları sorgulamamızı, nesnelere ve nesnelerin imgelerine olan yukarıda açıkladığımız naif tutumunu değiştirerek, “refleksif” bir edimle, indirgeme yapmamızı önermektedir. Araştırma öncelikle tarihsel olarak hakikati ifade eden kişi olan “parrhesia” kavramı ile günümüzün “hakikat sonrası” kavramlarını betimsel olarak araştırdıkdan sonra, “kim parrhesia yapmaktadır, diğer bir deyişle kişinin parrhesiastes olduğunu nasıl ayırt edebiliriz? sorunsalını incelemeyi amaçlamaktadır. Makalede bu sorunun cevabı fenomenoloji olarak verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Parrhesia, Fenomenoloji, Post Truth, Sosyal Medya

Teşekkür

Burcu Hocam, merhaba, Düzeltilmiş halini gönderdim. İlginize teşekkür ederim Saygılar

Kaynakça

• Ackland, R. (2013). Web Social Science: Conmobilts, Data And Tools For Social Scientists In The Digital AgeSage, UK: Publications Ltd. Printed and bound by CPI Group
• Adler, A. (2011). Psikolojik Aktivite: Üstünlük Duygusu ve Toplumsal İlgi, çev: Çorakçı, B. İstanbul: Say Yayınları.
• Adler, A. (2017). Yaşamın Anlamı ve Amacı, çev:Şipal, K. İstanbul: Say Yayınları.
• Adler, A. (2018a). Yaşama Sanatı, çev:Şipal, K. İstanbul: Say Yayınları.
• Adler, A. (2018b). Bireysel Psikoloji, çev:Kılıçoğlu, A. İstanbul: Say Yayınları.
• Adler, A. (2018c). İnsanı Tanıma Sanatı, çev:Şipal, K. İstanbul: Say Yayınları.
• Aristoteles (2016). Retorik, çev:Doğan, M, H. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Aristoteles (2017). Metafizik, çev: Arslan, A. İstanbul: Divan Kitap
• Arkonaç, S, A. (2016). İnsan İnsan İçinde: Ana Akım ve Eleştirel Sosyal Psikoloji, İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Bauman, Z. (2017). Hermenötik ve Sosyal Bilimler: Anlama’ya Dair Yaklaşımlar, çev: Oruç, H. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bruns, G. (2001). Antik Hermenötik, çev: Durdu, İ. İstanbul: Yeni Zaman Yayınları.
• Cevizci, A. (2017). Büyük Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları.
• Descartes, R. (2013). Aklın Yönetimi İçin Kurallar, çev: Yılmaz, K. Ankara: Divan Kitap.
• Descartes, R. (2014). Felsefenin İlkeleri, çev: Akın, M. İstanbul: Say Yayınları.
• Descartes, R. (2015). Duygular ya da Ruh Halleri, çev: Dürüşken, Ç. İstanbul: Alfa Basım Yayın.
• Dijk, J. V. (2016). Ağ Toplumu, çev: Sakin, Ö. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Ergiydiren, S. (2007). Eleştiride Fenomenolojik Yaklaşımlar, Ankara: Hece Yayınları.
• Fawcett, B. (2011). Tarih Boyunca Yalan ve Propaganda, çev: Önoğlu,N. İstanbul: Hit Kitap.
• Foucault, M. (2015). Öznenin Yorumbilgisi: College De France Dersleri (1981-1982), çev: Keskin, F. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Foucault, M. (2015a). İktidarın Gözü, çev: Ergüden, I., İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017). Hermenötiğin Kökeni: Kendilik Hakkında-Dartmouth Konferansları,1980, çev:Solmaz, Ş, Ç. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017a). Doğruyu Söylemek, çev: Eksen, K. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2018). Hakikatin Cesareti: Kendinin ve Başkalarının Yönetimi II, College De France Dersleri (1984), çev: Beyaz, A. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Freud, S. (2000). Metapsikoloji, çev: Yardımlı, A. İstanbul: İdea Yayınevi.
• Freud, S. (2014). Haz İlkesinin Ötesinde, çev:Ökten, M. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Freud, S. (2014a). Bir Yanılsamanın Geleceği, çev:Ökten, M. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Freud, S. (2015). Narsizm Üzerine ve Schreber Vakası, çev: Büyükkal, B ve Tura, S, M. İstanbul: Metis Yayınları.
• Freud, S. (2018). Psikanalize Giriş Dersleri, çev: Budan, S. İstanbul: Öteki Yayınevi.
• Freud, S. (2019). Narsisizm Üzerine, çev: Öztürk, D. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Freud, S. (2019a). İçgüdüler ve Baskılama, çev: Öztürk, D. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Horney, K. (2017a). Psikanalizde Yeni Yollar, çev: Budak, S. İstanbul: Totem Yayınları.
• Horney, K. (2018). Çağımızın Nevrotik Kişiliği, çev: Kıcır, B. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Husserl, E. (1952). Ideas: General Introduction To Pure Phenomenology, Tranlated by: Gibsonn, B. London: George Allen & Unwin Ltd., New York: The MacMillan Company, Printed in Great Britain By Jarrold and Sons Ltd, Norwich.
• Husserl, E. (2014). Kesin Bilim Olarak Felsefe, çev: Kaygı, A. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Husserl, E. (2015). İçsel Zaman Bilincinin Fenomenolojisi Üzerine, der: Heidegger, M. İstanbul: Avesta Basın Yayın.
• Husserl, E. (2016). Bunalım, çev: Özşar, L. Bursa: Biblos Yayınları.
• Husserl, E. (2017). Fenomenoloji Üzerine Beş Ders, çev: Tepe, H. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Jung, C, G. (2015a). Analitik Psikoloji Üzerine İki Deneme, çev: Yılmaz, İ, H. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jenkins, H., Ford, S. ve Green, J. (2013). Spreadable Media: Creating Value And Meaning In ANetworked Culture, New York University Press, New York and London. Manufactured in the United States of America.
• Jenkins, H. ve vd. (2009). Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the 21st Century, London, Enland: The MIT Press, Cambridge, Massachusetts,
• Kakutani, M. (2019). Hakikatin Ölümü: Trump Çağında Yalancılık Sanatı, çev: Mizrahi, C. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.
• Kant, E. (2015). Ahlaki Metafiziğin Temellendirilmesi, çev: Kuçuradi, İ. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Keyes, R. (2019). Hakikat Sonrası Çağ: Günümüz Dünyasında Yalancılık ve Aldatma, çev: Özçetin, D. Delidolu, Tudem Yayın Grubu.
• LeBon, G. (2015). Kitleler Psikolojisi, çev: Can, H. Ankara: Tutku Yayınevi.
• Lewis, M. ve Staehler, T. (2019). Fenomenoloji, çev: Kaplan, O. Ve diğerleri, Ankara: Fol Kitap.
• Levinas, E. (2016). Husserl Fenomenolojisinde Görü Teorisi, çev: Uslu, Y, C. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Lyotard, J, F. (2007). Fenomenoloji, çev:Birkan, İ. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Mcintyre, L. (2019). Hakikat-Sonrası, çev: Biçici, M, F. İstanbul: Tellekt Yayınları.
• Merleau-Ponty, M. (2017a). Algının Fenomenolojisi, çev:Sarıkartal, E. ve Hacımuratoğlu, E. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Merleau-Ponty, M. (2017b). Algının Önceliği ve Felsefi Sonuçları, çev: Yıldırım, Y. İstanbul: Alfa Basım Yayın.
• Palfrey, J. ve Gasser, U. (2016). Doğuştan Dijital: Dijital Yerlilerin İlk Kuşağını Anlamak, çev: Aydın, N. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Platon. (2013). Devlet, çev: Bozkurt, A, G. İstanbul: Avrupa Yakası Yayıncılık.
• Platon. (2014). Sokrates’in Savunması, çev: Rifat, S. İstanbul: Everest Yayınları.
• Rogozinski, J. (2018). Ben ve Ten: Ego-Analizine Giriş, çev: Aktaş, M. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Sartre, J, P. (2014). Varlık ve Hiçlik: Fenomenolojik Ontoloji Denemesi, çev: Ilgaz, T. ve Eksen, G, Ç. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Sartre, J, P. (2016a). Egonun Aşkınlığı, çev: Kırkoğlu, R. İstanbul: Hill Yayın.
• Sartre, J, P. (2016b). İmgelem, çev: Tümertekin, A. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Schultz, D. ve Schultz, S, E. (2007). Modern Psikoloji Tarihi, çev: Aslay, Y. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Schütz, A. (2018). Fenomenoloji ve Toplumsal İlişkiler, çev: Akan, A. ve Kesikoğlu, S. Ankara: Heretik Basın Yayın.
• Sütçü, C, S. ve Aytekin, Ç. (2018). Veri Bilimi, İstanbul: Paloma Yayınevi.
• Şimşek, A. ve Yalı, S. (2019). Gerçekte(n) Öyle Mi Olmuş?: Post-Truth Zamanlarda Tarihin Temsili, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Tan, H. (2017). İtibar Kavramında Reklamın Önemi ve Reklamın Marka Dünyasına Etkisi, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, Nisan, Vol. 9. s:1-23. DOİ.10.17932/IAUD.13091352.2017.9/34.1-23. dergipark.gov.tr/iaud/35220/390727
• Tan, H. (2019a). “Dijital Kinizm”, ed: Karadağ, G. Dijital Hastalıklar, İstanbul: Der Yayınları. s: 191-225.
• Tan, H. (2019b). “Kişisel ve Marka İmaj Yönetiminin Sosyal Medya Dönüşümü” (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Timuçin, A. (2004). Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Bulut Yayın Dağıtım.
• Uygur, N. (2016). Edmund Husserl’de Başkasının Ben’i Sorunu, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Waldenfels, B. (2010). Fenomenolojiye Giriş, çev: Keskin, M. İstanbul: Avesta Basın Yayın.
• Zahavi, D. (2018). Husserl’in Fenomenolojisi, çev: İstanbul: Say Yayınları.
• URL1: https://www.sozcu.com.tr/2019/yazarlar/yilmaz-ozdil/canli-yayini-kim-yonetsin-, 5115610/ (Erişim Tarihi: 16.07.2019).
• URL2: https://www.star.com.tr/yazar/nedir-bu-fake-news-meselesi-yazi-1355207/ (Erişim Tarihi: 16.07.2019).
• URL-3: https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/sosyal-medya-halit-kivanci-oldurdu/ (Erişim Tarihi: 16.07.2019).
• URL-4:https://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/sosyal-medyada-sirketinizin-itibarinin-sifirlanmamasi-icin-bunlari-yapin-41269118 (Erişim Tarihi: 16.07.2019).
• URL-5: https://www.haberturk.com/turkiyedeki-yalan-haberleri-tespit-edecek-2499271-teknoloji (Erişim Tarihi: 16.07.2019).
• URL-6: https://www.sabah.com.tr/galeri/teknoloji/yalan-haberler-sosyal-medyada-daha-cabuk-yayiliyor (Erişim Tarihi: 16.07.2019).
• URL-7: https://digitalage.com.tr/sosyal-medyada-en-fazla-zaman-geciren-ulkeler/ (Erişim Tarihi: 16.07.2019).
• URL-8: https://www.bloomberght.com/facebook-a-5-milyar-dolar-ceza-2228460 (Erişim Tarihi: 16.07.2019).