BELGESEL FİLMLERDE SINIFLANDIRMA SORUNU: HONEYLAND ve LIVING ON ONE DOLLAR FİLMLERİNİN ETNOGRAFİK ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 91 - 117, 29.01.2023

Simge Nur Babalık , Devrim İnce

Öz

Bu çalışma, etnik ve kültürel öğeler içeren iki belgesel filmin çözümlenmesi ile etnografik filmlerin sınıflandırılmasına ilişkin tartışmalara katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu maksatla, iki bölümden oluşan bir araştırma tasarlanmıştır. İlk bölümde, tür teorisi ve belgesel filmlerin sınıflandırılmasına ilişkin özgün bir kuramsal tartışma yapılması hedeflenmiştir. Burada, etnografik belgesellerin sanat ürünü olmasının yanında, içerdiği etnografik unsurlar nedeniyle aynı zamanda kültürel aktarım aracı olduğu görüşü savunulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde ise etnografik belgesellerin nasıl sınıflandırılacağına ilişkin niteliksel bir çözümleme yürütülmüştür. Bu araştırmada örneklem, Makedonya’nın bir dağ köyünde geleneksel yöntemlerle bal üreten arıcıları anlatan Honeyland ve Guetamala’da, birçok yerli gibi günde bir dolarla hayatta kalmaya çalışan belgesel ekibinin yaşadıklarını konu olan Living on One Dollar adlı belgesel filmlerdir. İki film, Heider’in etnografik film analizi yöntemi ile incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, Living on One Dollar belgeselinin Honeyland belgeseline göre etnografik film anlayışını daha uygun bir şekilde uyguladığı, etnografik bilgiyi izleyiciye aktarma noktasında daha başarılı olduğu, fakat Honeyland filminin etnografik veri içermesine rağmen şemada yer alan özellikleri yeterince karşılayamadığı görülmüştür. Bulgulardan yola çıkarak, etnografik veri içeren her filmin etnografik belgesel kategorisinde değerlendirilemeyeceğini söylemek mümkündür. Etnografik belgesel sınıflanmasında, kültür aktarımı başat nitelik olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Etnografya, Belgesel, Sinema, Antropoloji, Film Çözümleme

Kaynakça

• Abisel, N. (1995). Popüler Sinema ve Türler. İstanbul: Alan Yayıncılık .
• Adalı, B. (1986). Belgesel Sinema. İstanbul: Hil Yayınları.
• Altman, R. (2003). Sinema ve Tür. G. Nowell-Smith içinde, Dünya Sinema Tarihi (s. 322-333). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Altuntek, S. (2009). Yerli'nin Bakışı Etnografya; Kuram ve Yöntem. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Assman , J. (2018). Kültürel Bellek (3. b.). (A. Tekin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gündeş Öngören, S. (1991). Belgesel Filmin Yapısal Gelişimi ve Türkiye'ye Yansıması. İstanbul: Del Yayınevi.
• Halbwachs, M. (2019). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri. (B. Uçar, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
• Heider, K. (1976). Etnographic Film. The United States of America: University of Texas Press.
• Heider, K. (2006). Ethnographic Film. The United States of America: University of Texas Press.
• İnce, B. (2010). Belgesel Sinemada Etnografik Yaklaşımlar. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , Radyo-Tv Sinema Anabilim Dalı Radyo TV Bilim Dalı.
• İpek, Ö. (2014). Tanıklıklar Sineması Belgesel Sinema Üzerine. İstanbul : Agora Kitaplığı.
• Karasu, Ö. (2009). Kültürün Aktarılmasında Etnografik Belgesel . Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo Televizyon Sinema Anabilim Dalı.
• Kuzu, B. (2020). Etnografik Belgeselde Jean Rouch’un Sinema Pratiği: Etno-Kurmaca. SineFilozofi Dergisi(Özel Sayı), 201-226.
• Nichols, B. (2017). Belgesel Sinemaya Giriş. (D. Eruçman, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Nowell-Smith, G. (2003). Dünya Sinema Tarihi . İstanbul: Kabalcı Yayınevi .
• Özarslan, Z. (2013). Sinemada Tür Kuramı. Z. Özarslan (Dü.) içinde, Sinema Kuramları 2 (s. 51-76). İstanbul: Su Yayınları.
• Rotha , P. (2002). Belgesel Sinema. (İ. Şener , Çev.) İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
• Ruby, J. (2005). Etnografik Sinema (ES) Manifestosu. U. Kutay, & Ş. Erdoğan içinde, Görüntünün Darbesi Manifestolar (T. Yılmaz , A. Sivas, U. Karaböcek, & N. Sönmez , Çev., s. 79-80). İstanbul: Es Yayınları.
• Susam , A. (2015). Toplumsal Bellek ve Belgesel Sinema. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Susar, A. (2005). Etnolojik Belgeleme-Etnografik Film ve Sözlü Tarih Çalışmalarının Antropolojideki Yeri. H. Birkalan Gedik, & B. Kümbetoğlu içinde, Gelenekten Geleceğe Antropoloji (s. 141-152). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu. (2022, 05 22). Türk Dil Kurumu. 05 22, 2022 tarihinde Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• Yıldırım, İ. (2013). Etnografik Alan Çalışmasında Görüntü Kaydının Kullanımı. Milli Floklor Dergisi(97), 111-121.