Harizmî'nin Kitâbu’l-Cebr ve’l-Mukâbele İsimli Eserinin Arap Dilindeki Yeri ve Önemi

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 103 - 116, 27.05.2021

İsmail Ekinci

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.917146

Cited By: 3

Abstract

Bir dilin zengin ve edebi bir dil olma ölçütlerinden birisi de kelime hazinesi bakımından zengin oluşudur. Gerek bir kelimenin birden fazla anlamlar için kullanılması, gerekse tek bir anlam için birden fazla farklı kelimenin kullanılması, dili zengin kılan bir hususiyettir. Bilhassa konuşma dilinde kullanılan kelimelerin dışında bütün bilim dalları, sanat, basın, spor gibi birçok alanda kelime dağarcığının zengin oluşu, dili zengin kılan bir unsurdur. İslâmiyet sonrası Arapça, İslâmi ilimler ve pozitif ilimlerle hem gramatik açıdan hem de kelime dağarcığı açısından gelişmiştir. Pozitif ilimlerden matematikte kullanılan sıfır, cebir ve mukabele gibi birçok kelime, İslâm alimleri tarafından yeniden tanımlanarak Arapçaya kazandırılmıştır. Matematik alanında birçok terim ve hesaplama ile Arapçaya katkıda bulunan İslâm âlimlerinden birisi de Harezmî’dir. Harezmî Arapçaya birçok yeni matematik terimi kazandırmış ve aynı zamanda Arapçada var olan birçok kelimeye de yeni anlamlar yükleyerek, birçok ıstılâhi kullanım ortaya koymuştur. Bu çalışmada Harezmî’nin hayatı ve eserleri verilmiş, Kitâbu’l-Cebr ve’l-Mukâbele isimli eseri incelenmiş ve bu eserle Harezmî’nin Arap diline katkıları ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Arap Dili ve Belâgati, Harezmî, Cebir, Matematik, Mukâbele

The Place and Importance of Khwarizmi’s Kitab al-Algebra val-Muqabele in Arabic Language

Abstract

One of the criteria for a language to be an affluent and literary language is that the language is affluent in terms of vocabulary. Using a word for more than one meaning and using more than one different word for a single meaning is a feature that enriches the language. The fact that the vocabulary is affluent in many fields such as all branches of science, art, press, sports, apart from the words used in the spoken language, is a factor that makes the language affluent. After Islam, with both Islamic sciences and positive sciences, Arabic developed both grammatically and in terms of vocabulary. Many words such as zero, algebra and muqabele used in mathematics from positive sciences were redefined by Islamic scholars and brought to Arabic. One of the Islamic scholars who contributed to Arabic with many terms and calculations in the field of mathematics is Khwarezmi. Khwarezmi brought many new mathematical terms to Arabic and at the same time gave new meanings to many words that exist in Arabic, and revealed many terms of usage. In this study, the life and works of Khwarezmi were given, his work named Kitab al-Algebra val-Muqabele was examined and it was tried to reveal the contributions of Khwarezmi to the Arabic language with this work.

Keywords

Arabic Language and Rhetoric, Khwarizmi, Algebra, Maths, Muqabele

References

• Abdulkâhir el-Cürcânî, Ebû Bekr b. Abdirrahmân. (1992). Delâilu’l-İʻcâz. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir, 3. b. Kahire: Matbaʻatu’l-Medeni.
• Aktaş, Şerif. (1993). Edebiyatta Üslûp ve Problemleri. 2. b. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bîrûnî, Ebû Reyhân Muhammed b. Ahmed. (1962). Tahdîdu Nihâyâti’l-Emâkin. thk. Muhammed b. Tâvît et-Tancî. Ankara: yy.
• Fazlıoğlu, İhsan. (1997). “Hârizmî, Muhammed b. Mûsâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi 16:224-27.
• Harizmî, Ebû Abdullah Muhammed b. Musa. (1830). el-Kitâbu’l-Muhtasar fî Hisâbi’l-Cebr ve’l-Mukâbele. Londra: yy.
• Harizmî, Ebu Cafer Muhammed b. Musa. (1937). Kitâbu’l-Cebr ve’l-Mukâbele. thk. Ali Mustafa Muşrife, Muhammed Musa Ahmed. Londra: Matba’atu Bûl Bârbî.
• İbnu’n-Nedîm. (ts). el-Fihrist. Beyrut: Dâru’l-Marife.
• Kâtip Çelebî, Mustafa b. Abdullah. (1941). Keşfu’z-Zunûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-’Arabî.
• Kıftî, Cemâluddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Yusuf. (ts). İhbâru’l-ʿUlemâʾ. thk. İbrahim Şemseddin. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye.
• Sâid el-Endelûsî, Ebu’l-Kasım Said b. Ahmed. (1912). Kitâbu Tabakâtu’l-Umem. Beyrut: Matba’atu el-Kâsûlikiyye.
• Sayılı, Aydın. (1991). “Hârezmî ile Abdülhamîd İbn Türk ve Orta Asya’nın Bilim ve Kültür Tarihindeki Yeri”. Erdem 7(19):101-214.
• Sezgin, Fuat. (1967). Geschichte des Arabischen Schrifttums (GAS). Leiden: E. J. Brill.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. (1119). Târîhu’t-Taberî. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Kahire: Dâru’l-Ma’ârif.
• Toomer, G. J. (1973). “Al-Khwarasmi, Abu Ja’far Muhammad ibn Mûsâ”. Dictionary of Scientific Biography 357-65.