A Mediterranean City That Passed from Venice to Ottoman Rule in 1715: Neigbourhoods, Streets and Houses of Anabolu

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: Özel Sayı, 373 - 403, 31.12.2022

Ayşegül Çakar , Ayhan Han

https://doi.org/10.31198/idealkent.1078309

Öz

Anabolu is a harbour city located in the northeast of the Peloponnese. The city passed into the administration of the Ottoman Empire from the rule of Venice in the 1540s. Although Venice recaptured the city in 1686, its presence here did not last very long, and the Ottomans regained control of Anabolu. Immediately after the war in July 1715, initial regulations related to religious and civilian structures of the city were made, such as converting churches into mosques and several houses into military barracks for soldiers. This study analyzes the urban morphology and household typology of Anabolu intramuros by deriving the data from the estate survey of the city dated 1715. The boundaries of neighborhoods, urban tissue and urban landmarks have been tried to be determined. Although the datas giving information about the Venetian era are limited in current Ottoman archive sources, these sources have revealed that there was a continuity of some of Anabolu’s urban elements such as religious structures, squares, street patterns during the Venice-Ottoman reigns. In this regard, this study is expected to contribute to studies on the history of architecture and urban setting related to Anabolu.

Anahtar Kelimeler

Anabolu (Nauplia-Napoli di Romania), Morea Peninsula, urban history, urban morphology, household typology

1715’te Venedik’ten Osmanlı Yönetimine Geçen Bir Akdeniz Kenti: Anabolu Mahalleleri, Sokakları ve Haneleri

Öz

Anabolu, Mora Yarımadası’nın kuzey doğusunda bulunan bir liman kentidir. 1540’larda Venedik egemenliğinden Osmanlı Devleti’nin idaresine geçmiştir. 1686’da Venedik, kenti geri almışsa da yaklaşık otuz sene sonra Anabolu yeniden Osmanlı hâkimiyetine geçmiştir. 1715 Temmuz’unda gerçekleşen savaştan hemen sonra Anabolu’nun dini ve sivil yapıları ile ilgili ilk düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Aynı sene içinde Osmanlı Devleti’nin klasik bir uygulaması olan tahrir yapılarak kentin konut stoku yapı temelinde kayıt altına alınmıştır. Bu çalışmada, 1715 tarihli tahrir kayıtları esas alınarak Anabolu sur içinin kent morfolojisi ve hane tipolojisi incelenmiştir. Mahallelerin sınırları, sokak dokusu, önemli kent ögeleri ve referans noktaları tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, Venedik’in ikinci hâkimiyet döneminde (1686-1715) Anabolu’da kent yapılarına müdahaleleri ve Osmanlı Devleti’nin 1715’teki kentteki ilk düzenlemeleri ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir. Kullanılan Osmanlı arşiv kaynaklarında Venedik devrine dair bilgi veren kayıtlar sınırlı olsa da bu kaynaklar, Venedik-Osmanlı hâkimiyetlerinde Anabolu’nun kent ögelerinin bazılarının sürekliliğinin olduğunu ortaya koymuştur. Osmanlı arşiv kaynakları üzerine yapılan çalışma ile söz konusu sürekliliğin tarihi Anabolu kentinde dini yapıları, meydanları, sokak örgüsü gibi unsurlarla 1715’ten günümüze izlerini yansıttığı anlaşılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın Anabolu ile ilgili yapılacak kent ve mimarlık tarihi çalışmalarına katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anabolu (Nauplia-Napoli di Romania-Nafplion), Mora Yarımadası, kent tarihi, kent morfolojisi, hâne tipolojisi, Anabolu (Nauplia-Napoli di Romania), Morea Peninsula, urban history, urban morphology, household typology

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2003). Türkiye’de tahrir defterlerine dayalı olarak hazırlanmış çalışmalar hakkında bazı görüşler. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1(1), 267-286.
• Andrews, K. (2006). Castles of the Morea. G. R. Bugh, (Ed.), The American School of Classical Studies at Athens.
• Amygdalou, K. ve Kolovos, E.(2021). From Mosque to Parliament:The Vouleftiko (Parliament)Mosque in Nafplio and the Spatial Transition from the Ottoman Empire to the Greek State duringthe Greek Revolution. Bulletin de Correspondance Hellénique Moderne et Contemporain, 4, https://doi.org/10.4000/bchmc.801.
• Bâb-ı Defterî Baş Muhasebe Kalemi (D.BŞM). (1715). 1881/13, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Bâb-ı Defterî Baş Muhasebe Kalemi (D.BŞM). (1716). 1907/88, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Bâb-ı Defterî Baş Muhasebe Kalemi (D.BŞM). (1717). 1948/34, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Bâb-ı Defterî Baş Muhasebe Kalemi (D.BŞM). (1719). 2043/73, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Bâb-ı Defterî Küçük Kale Kalemi Defterleri (D.KKL.d). (1718). 32886, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Bâb-ı Defterî Küçük Kale Kalemi Defterleri (D.KKL.d). (1718). 32896, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Beckmann, E. P. (2018). The fortifications of Palamidi, Nauplion, Greece. Fort, 46, 119-139.
• Brooks, A. (2019). The fortifications of Nafplio. Huddersfield: Aetos Press.
• Cerasi, M. M. (2001). Osmanlı kenti Osmanlı imparatorluğunda 18. ve 19. yüzyıllarda kent uygarlığı ve mimarisi. (Çev. Aslı Ataöv), İstanbul:YKY.
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2003). Evliyâ Çelebi seyehatnâmesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 308 numaralı yazmanın transkripsiyonu-dizini, 8. Kitap. S. A. Kahraman, Y. Dağlı, R. Dankoff (Haz.), İstanbul:YKY.
• Gerola, G. (1930, 1931). Le fortificazioni di Napoli di Romanìa. Annuario della R. Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente, 13-14, s. 347-410.
• Göyünç, N. (1976). XVIII. yüzyılda Türk idaresinde Nauplia (Anabolu) ve yapıları. İsmail Hakkı Uzunçarşılı’ya armağan (s. 461-485 içinde). Ankara:TTK.
• Göyünç, N. (1991). Anabolu, İslâm ansiklopedisi, (Cilt 3,s.105-106). İstanbul:TDV Yayınları. İstanbul vakıfları tahrîr defteri 953 (1546) târîhli. (1970). Ö. L. Barkan ve E. H. Ayverdi (Haz.), Baha Matbaası.
• Konuk, N. (2021). İlk Yunan parlementosu: Anabolu (Nafplion) Ağa (Vouleftikon) camii. Tarih ve Gelecek Dergisi, 7(4), 959-974.
• Lowry, H. W. (2009). Ottoman architecture in Greece a rewiew article with addendum&corrigendum. İstanbul:Bahçeşehir University Press.
• Malliaris, A. (2017). “Η πόλη του Ναυπλίου κατά τη δεύτερη βενετική περίοδο (1686-1715)” [The city of Nafplio during the Venetian period (1686-1715)], Ναυπλιακά Ανάλεκτα IX (s. 257-267) içinde. Ναυπλιο: Δημοσ Ναυπλιεων, Πνευματικο Ιδρυμα Ιωαννησ Καποδιστριασ.
• Maliyeden Müdevver Defterleri (MAD.d). (1715). 1360, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Maliyeden Müdevver Defterleri (MAD.d). (1715). 1851, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Maliyeden Müdevver Defterleri (MAD.d). (1715). 2964, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Maliyeden Müdevver Defterleri (MAD.d). (1783). 3162, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Nanetti, A.(2021). Venezia e il Peloponneso, 992-1718. Venezia: Edizioni Ca’ Foscari.
• Pîrî Reis (1988). Kitab-ı bahriye. E. Z. Ökte (Ed.), Cilt 2, Ministry of Culture and Tourism of The Turkish Repuplic-The Historical Research Foundation İstanbul Research Center.
• Râşid Mehmed Efendi (2013). Târîh-i Râşid. A. Özcan, B. Çakır, Y. Uğur, A. Z. İzgöer (Haz.), Cilt 2, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Tankut, G. (t.y.). A structural analysis Nauplia-Anabolu-Napoli-di-Romania, (y.y.).
• Tapu Tahrir Defterleri (TT.d). (1716). 884, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Defterleri (TK.GM.d). (1716). 145, T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Uğur, Y. (2005). Şehir tarihi ve Türkiye’de şehir tarihçiliği: yaklaşımlar, konular ve kaynaklar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(6), 9-26.