Afet Dirençli Kent Planlamada Politika Beklentileri: Antalya Kırcami Bölgesi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 46, 2315 - 2347, 31.12.2024

Gülşah Tırış , Hilal Erkuş

https://doi.org/10.31198/idealkent.1431048

Öz

Afetler hem yapılı çevrede hem de toplumsal ilişkilerde bozulmalara yol açan felaketlerdir. Bu sebeple kentlerin hem doğal hem de beşerî süreçlerin risklerini karşılayabilecek niteliğe sahip olması ya da bu riskleri karşılayabilecek biçimde yapılanması gerekmektedir. Çalışma kapsamında Türkiye’deki afet yönetim politikaları incelenerek, bu politikaların yerel yönetimlerdeki yansıması Antalya ili Kırcami bölgesi özelinde ele alınmıştır. Kırcami Bölgesi, 40 yıldır yapılaşma tartışmalarıyla birlikte, kent merkezinin ortasında kalan ve yapılaşma baskısı altında olan bir bölgedir. Çalışmanın amacı, böyle özel bir bölgede, 6 Şubat 2023 tarihinde Türkiye'de meydana gelen depremler bölgede hissedilmiş olup,deprem felaketinden sonra afetlere ilişkin beklentilerin, yereldeki farklı aktörler tarafından nasıl şekillendiğini belirleyip, afet dirençli katılımcı bir plan oluşturmak için nelerin yapılması gerektiğini tartışmaktır. Bu kapsamda derinlemesine görüşmelerden oluşan nitel araştırma tasarımı ile kurgulanan çalışmada elde edilen veriler yorumsamacı analiz üzerinden değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda yerelde farklı aktörlerin afete ilişkin beklentilerinin arttığı saptanmış olup, gelecekte meydana gelebilecek afet riskleri karşısında farklı aktörlerin, afete dirençli bir kentsel değişim ve dönüşüm istedikleri, afetlere yönelik olarak daha katılımcı ve yerelden ölçeklenen kentsel politikalara ihtiyaç duyulduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet, beklentiler, kentsel yapı, kentsel politika, gelecek

Policy Expectations for a Disaster Resilient Urban Planning: Case of Antalya Kırcami Agrihood

Öz

Disasters cause disruptions both in the built environment and in social relations. Cities therefore should be prepared for adapting the risks of both natural and human processes. Within the scope of the study, disaster resilience policies at the national level and the reflection of these policies at the local level were examined by taking a sensitive urban agriculture area in the urban center, namely Kırcami. Kırcami region is a region in the middle of the city center and has been under construction pressure for 40 years. The aim of this study is to find out how the expectations of different local actors are formed after a seismic event in such a particular region, where the seismic event of February 6, 2023 in Turkey was felt, and to discuss what is needed to create a participatory planning for disaster resilience. To do this, a qualitative research design was applied and the obtained data was evaluated through interpretivist analysis. As a result of the study, it is clearly found that the disaster resilient expectations are increased for different actors of the region and participative policies at the local level should be considered for disaster resilient urban planning.

Anahtar Kelimeler

Disaster, expectations, urban structure, urban policy future

Kaynakça

• ABB (2015). “Türkiye Cumhuriyeti Antalya Büyükşehir Belediyesi Afet Koordinasyon Merkezi (Afkom) Çalışma Usul Ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik”. 8 Mayıs 2024 tarihinde https://antalya.bel.tr/Content/UserFiles/Files/Birimler_Mevzuatlar_Yeni%2FAfet%20Koordinasyon%20Merkezi%20(AFKOM)%20%C3%87UEH.pdf adresindenerişim sağlandı.
• ABB (2019). “Antalya İli Muratpaşa İlçesi, Kırcami Bölgesi 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı Revizyonu Plan Açıklama Raporu”. 8 Mayıs 2024 tarihinde https://www.antalya.bel.tr/Content/UserFiles/Files/KentselBolgesel%2FKIRCAM%C4%B0_5000N%C4%B0P_REV_PlanRapor.pdf adresinden erişim sağlandı.
• Akdeniz Gerçek (Mart, 2024). İptal Olunan Kırcami Planı Yeniden Başlayacak. 9 Mayıs 2024 tarihinde https://www.akdenizgercek.com.tr/iptal-olunan-kircami-plani-yeniden-baslayacak#google_vignette , adresinden erişim sağlandı.
• Aktel, M. (2015). 5902 Sayılı Yasa ile Türkiye'de Afet Yönetiminde Oluşan Değişim. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Vol.27, 169-180. https://dergipark.org.tr/en/pub/dpusbe/issue/4769/65607
• Altıparmak, Ö. & Sezgin, İ. (2023). Birleşmiş Milletler Afet Risk Azaltma Ofisi Afet Terminolojisi. Ö. Altıparmak, İ. Sezgin (Çev.). HUDOTO Vakfı.
• Antalya Hakkında (Eylül 2023). Kargılık yangını seralara ulaşmadan söndürüldü. 12 Mayıs 2024 tarihinde https://www.antalyahakkinda.com/haber/16333205/kargilik-yangini-seralara-ulasmadan-sonduruldu. adresinden erişim sağlandı.
• Barbier, E. B. & Burgess, J. C. (2020). Sustainability and development after Covid-19. World Development, Vol. 135. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2020.105082
• Baud, I. (2015). Constructing Spatialised Knowledge on Urban Poverty: (Multiple) Dimensions, Mapping Spaces and Claim-Making in Urban Governance. İçinde C. Lemanski & C. Marx (Eds.), The City in Urban Poverty.(ss 111-136) EADI Global Development Series, Palgrave Macmillan.
• Chen, C., Xu, L., Zhao, D., Xu, T., & Lei, P. (2020). A new model for describing the urban resilience considering adaptability, resistance and recovery. Safety Science. Vol. 128. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2020.104756.
• Cowie, J. (2013). Climate Change Biological and Human Aspects. Second Edition, Cambridge University Press.
• Cumhuriyet Gazetesi, (Mart, 2018). Antalya'da hortum, serada ve tarım alanlarında hasara yol açtı. 20 Ekim 2023 tarihinde https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/antalyada-hortum-sera-ve-tarim-arazilerinde-hasara-yol-acti-950561 , Adresinden erişim sağlandı.
• Çağdaş Haber (Kasım, 2023). Kırcami'de 'ilginç' bir iptal kararı. 8 Mayıs 2024 tarihinde https://www.cagdashaber.com/kircamide-ilginc-bir-iptal-karari/ adresinden erişim sağlandı.
• Çağdaş Haber, (Ocak, 2024). Antalya-Burdur-Isparta 100 binlik planında 3 iptal daha. 7 Mayıs 2024 tarihinde https://www.cagdashaber.com/antalya-burdur-isparta-100-binlik-planinda-3-iptal-daha/ adresinden erişim sağlandı.
• Demirbaş Topçu, E. (2015). The Growing Problem Between Urban Expansion and Sustainability of Agricultural Lands, Kırcami Example in Antalya (Tez No: 415523). [Doktora tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi] YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Dipova, N. & Cangir, B. (2011). Antalya İli Yerleşim Alanının Depremselliğinin Araştırılması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi. 35(2). 93-114. https://dergipark.org.tr/en/pub/jmd/issue/28179/295887
• DSİ. (2021). 13.Bölge Müdürlüğü. 4 Şubat 2024 tarihinde https://antalya.afad.gov.tr/kurumlar/antalya.afad/Tasarim/IRAP/Antalya-IRAP_2022.pdf adresinden erişim sağlandı.
• Elmqvist, T., Andersson, E., Frantzeskaki, N., Mcphearson, T., Olsson, P., Gaffney, O., Takeuchi, K. & Folke, C. (2019). Sustainability and resilience for transformation in the urban century. Nature Sustainability, 2(2019). 267–273. https://doi.org/10.1038/s41893-019-0250-1
• Erkuş, H. & Terhorst, P. (2013). “Devlet-Girişimci İlişkilerinin (Yeniden) Ölçeklenmesi: Turizm Kapitalizmi ve Mekânsal Etkileri Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme.” 4. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu, Neo-liberalizm Sonrası Mekânsal Müdahale Biçimleri ve Yansımaları. (ss. 459-473). Kentsel Bölgesel Araştırmalar Ağı.
• Esengil, Z. &Kahvecioğlu, H. (2016). Antalya'da 1980 Sonrası Yaşanan Dönüşümün Kıyıdaki İzdüşümleri. Tasarım Kuram. 12(22). 80-98. https://doi.org/10.23835/tasarimkuram.553528
• Folke, C. (2006). Resilience: The emergence of a perspective for social–ecological systems analyses. Global Environmental Change. 16(3). 253-267. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2006.04.002
• Galderisi, A. (2014). Urban resilience: A Framework for Empowering Cities in Face of Heterogeneous Risk Factors. Z magazine. 11(1). 36-58. 10 Nisan 2024 tarihinde https://www.az.itu.edu.tr/index.php/jfa/article/view/476 adresinden erişim sağlandı.
• Gazete Bir (Ağustos, 2015). Kırcami'de Yangın.20 Ekim 2023 tarihinde https://www.gazetebir.com.tr/kircami-de-yangin/16256/ adresinden erişim sağlandı.
• Goh, K. (2020). Flows in formation: The global-urban networks of climate change adaptation. Urban Studies. 57(11). 2222-2240. https://doi.org/10.1177/0042098018807306
• Gözüm, İ. G. & Zengin Çelik, H. (2022). Kentleşme ve İklim Değişikliği İlişkisinde Sel ve Su Baskınlarının Türkiye ve Güney Kore Bağlamında İncelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Uluslararası Avrasya İklim Değişikliği Kongresi, EURACLI'2022. 29/09/2022-01/10/2022.
• Gün Haber (Temmuz, 2020). Muratpaşa'da çalı ve makilik yangını.20 Ekim 2023 tarihinde https://www.gunhaber.com.tr/haber/Muratpasa-da-cali-ve-makilik-yangini/458028 adresinden erişim sağlandı.
• HaberTürk (Ocak, 2023). Antalya'da hortum dehşeti. Mağazanın camları patladı! AFAD'dan alarm!. 20 Ekim 2023 tarihinde https://www.haberturk.com/son-dakika-antalya-da-hortum-dehseti-magazanin-camlari-patladi-afad-dan-alarm-one-cikan-haberler-3555558 adresinden erişim sağlandı.
• Harvey, D. (2012). Sermayenin Mekânları. (B. Kıcır, D. Koç, K. Tanrıyar&S. Yüksel, Çev.). Sel Yayınları.
• Hughes, L. (2000). Biological consequences of global warming: is the signal already apparent?. Trends in Ecology&Evolution. 15(2). 56-61. https://doi.org/10.1016/S0169-5347(99)01764-4
• Hürriyet Gazetesi (Mart, 2023). Zeminimiz Sağlammış.20 Ekim 2023 tarihinde https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/antalya/zeminimiz-saglammis-42229608 adresinden erişim sağlandı.
• IPCC, (2007). Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge.
• IIPC, (2014). Climate Change 2014 Synthesis Report Summary for Policymakers. 20 Ekim 2023 tarihinde https://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/AR5_SYR_FINAL_SPM.pdf adresinden erişim sağlandı.
• Işınkaralar, Ö. (2023). Kent Planlama Perspektifinden İklimin Geleceğine İlişkin Mekânsal Öngörüler: Antalya Havzası Örneği. Çevre, Şehir ve İklim Dergisi. 2(4).128-145. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3022895
• Jaffe, R., Dürr, E., Jones, G. A., Angelini, A., Osbourne, A., & Vodopivec, B. (2020). What does poverty feel like? Urban inequality and the politics of sensation. Urban Studies. 57(5). 1015-1031. https://doi.org/10.1177/0042098018820177
• Kadıoğlu, M. (2008). Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri. İçinde Kadıoğlu, M. & Özdamar(Eds.). Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri (ss. 1-34). JICA Türkiye Ofisi Yayınları.
• Kurukulasuriya P. & Shane R.(2013), Climate Change and Agriculture A Review of Impacts and Adaptations. The World Bank Envıronment Department June. Environment Department Papers. 9 Nisan 2023 tarihinde http://hdl.handle.net/10986/16616 adresinden erişim sağlandı.
• Kuş, C. (2018). Zarar görebilirlik ve Toplumsal Mukavemet Ekseninde Türkiye’nin Afet Yönetimi Analizi: Bir Afet Tipi Olarak Küresel İklim Değişikliği Üzerinden Türkiye Örneği (Tez No: 517531). [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Lebel, L., Anderies, J.M., Campbell, B., Folke, C., Hatfield-Dodds, S., Hughes, T.P. & Wilson, J. (2006). Governance and the Capacity to Manage Resilience in Regional Social-Ecological Systems. Ecology and Society. 11(1). 19. 18 Aralık 2023 tarihinde https://www.jstor.org/stable/26267807. adresinden erişim sağlandı.
• Madden, D. J. (2021). Disaster Urbanization: The City Between Crisis and Calamity. Sociologica. 15(1). 91–108. https://doi.org/10.6092/issn.1971-8853/12405
• McDonald, R. & Beatley, T. (2021). The Urban Century. İçinde R. McDonald & T. Beatley(Eds). Biophilic Cities for an Urban Century. Springer International Publishing.
• Meerow, S., Newell, J.P. & Stults, M. (2016). Defining urban resilience: A Review. Landscape and Urban Planning. Scientefic Research. 47. 38-49. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011
• Milliyet Gazetesi, (Mart, 2018). Antalya'da hortum, serada ve tarım alanlarında hasara yol açtı. 20 Aralık 2023 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/gundem/antalyada-hortum-serada-ve-tarim-alanlarinda-hasara-yol-acti-2637102 adresinden erişim sağlandı.
• Mora, C. vd. (2017). Global Risk of Deadly Heat. Nature Clim Change. Vol. 7. 501-507. https://doi.org/10.1038/nclimate3322
• Neuman, W. Lawrence. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar II. Sedef Özge (Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• OSİB (2022). T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Antalya Havzası Taşkın Yönetim Planı. Haziran 2016, Ankara.
• Özdemir, A. (2023). Afet Yönetiminde Belediyelerin Rolü. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 12(2). 828-839. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1275745
• Özer, M. N. (2023). Kentsel Morfolojinin Oluşmasında Tasarım Yarışmalarının Etkisi: Antalya Örneği. 2023: Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, IV. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, "Morfolojinin Evrimi: Geçmişten Geleceğe, Teoriden Pratiğe", KTUN, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 31 Mayıs-2 Haziran 2023, Konya. 25 Nisan 2024 tarihinde https://www.tnum.org.tr/index.php/tnum/article/view/350 adresinden erişim sağlandı.
• Peker, E., & Orhan, E. (2021). Mekânsal Planlamada Deprem Riski ve İklim Krizini Birlikte Ele Almak. Planning, 31(2), 288-301. https://doi.org/10.14744/planlama.2021.41713.
• Pelling, M. (2003). The Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience. Oxford: Earthscan Publications, Ltd.
• Porta D.D. & Keating, M. (2015). Sosyal Bilimlerde Yaklaşımlar ve Metodolojiler. (Çev. S. Gürses). İstanbul: Küre Yayınları.
• Ribeiro, P. J. G. & Gonçalves, L. A. P. J. (2019). Urban Resilience: A conceptual framework. Sustainable Cities and Society. 50. https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101625
• Rosenzweig, C., Karoly, D., Vicarelli, M., Neofotis, P., Wu, Q., Casassa, G., Menzel, A., Root, T. L., Estrella, N., Seguin, B., Tryjanowski, P., Liu, C., Rawlins, S.&Imeson, A. (2008). Attributing physical and biological impacts to anthropogenic climate change. Nature. 453(2008). 353-358. https://www.nature.com/articles/nature06937 Adresinden erişim sağlandı.
• Sabah Gazetesi (Şubat, 2022). Hortumun vurduğu seralarda çiftçinin hasar tamiri mesaisi başladı. 20 Ekim 2023 tarihinde https://www.sabah.com.tr/antalya/2022/02/04/hortumun-vurdugu-seralarda-citcinin-hasar-tamiri-mesaisi-basladi adresinden erişim sağlandı.
• SDGs, (2016). The Sustainable Development Goals Report 2016. UNSTATS. 18 Ekim 2023 tarihinde https://unstats.un.org/sdgs/report/2016/The%20Sustainable%20Development%20Goals%20Report%202016.pdfadresinden erişim sağlandı.
• SECAP, (2022). Sürdürülebilir Enerji ve İklim Eylem Planı Antalya Büyükşehir Belediyesi 2022 Raporu. Demir Enerji. 18 Ekim 2023 tarihinde https://www.antalya.bel.tr/Content/UserFiles/Files/YarinlardaBizVariz/Dokumanlar/2022/SECAP-SURDURULEBILIR-ENERJI-VE-IKLIM-EYLEM-PLANI-2022.pdf adresinden erişim sağlandı.
• Sezer, Ö. & Tozbey, Ş. (2023) Türkiye'de Afet Yönetiminin Merkezi ve Yerel Düzeyde Örgütlenmesi Üzerine Bir Değerlendirme. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. VIII(1). 79-102. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ismus/issue/79942/1364259
• Sezgin, GYD. & Varol, Ç. (2012). Ankara'daki Kentsel Büyüme ve Saçaklanmanın Verimli Tarım Topraklarının Amaç Dışı Kullanımına Etkisi. METU JFA. 29(1). 273-288. https://doi.org/10.4305/metu.jfa.2012.1.15
• SFDRR (2015). Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030 Reports. United Nations. 18 Ağustos 2023 tarihinde https://www.preventionweb.net/files/43291_sendaiframeworkfordrren.pdf adresinden erişim sağlandı.
• Shen, L. , Ochoa, J. J. , Shah, M. N. & Zhang, X. (2011). The application of urban sustainability indicators - A comparison between various practices. Habitat International. 35(2011). 17-29. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2010.03.006
• Tong, P. (2021). Characteristics, dimensions and methods of current assessment for urban resilience to climate-related disasters: A systematic review of the literature. International Journal of Disaster Risk Reduction. Vol. 60. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102276
• Toprak, Z.(2016). Afet Yönetimine Giriş ve Türkiye’de Örgütlenme. İçinde Bütünleşik Afet Yönetimi. (Eds. Z. Toprak ve A. Altay) İzmir: İlkem Yayınları.
• TÜİK (2022). Ölçüm Bazında Belediye, Köy ve Mahalle Nüfusları (Çağlayan, Doğuyaka, Fener, Güzeloluk, Kırcami, Mehmetçik, Tarım, Topçular, Yeşilova, Zümrütova mahalleleri). 22 Ocak 2024 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr adresinden erişim sağlandı.
• UNSTATS (2020). The Sustainable Development Goals Report 2020. 19 Nisan 2024 tarihinde https://unstats.un.org/sdgs/report/2020/ adresinden erişim sağlandı.
• Yaman Galantini, Z. D. & Tezer, A. (2011). Dayanıklılık Kuramının Kent Planlama ile İlişkilendirilmesi. Dünya Şehircilik Günü 7. Türkiye Şehircilik Kongresi, 14-16 Kasım. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Yetkin, O. (2024). Afet Yönetimi Bağlamında Büyükşehir Belediyelerinin Teşkilat Yapısı Üzerinden Bir İnceleme. Urban 21 Journal. 2(1): 24-41. https://dergipark.org.tr/en/pub/urbanjournal/issue/84059/1453228
• Zabaniotou, A. (2020). A systemic approach to resilience and ecological sustainability during the COVID-19 pandemic: Human, societal, and ecological health as a system-wide emergent property in the Anthropocene. Global Transitions. 2. 116-126. https://doi.org/10.1016/j.glt.2020.06.002