Türkiye’de Endüstri Mirasının Kentsel Adaptasyonunda Sivil İnisiyatiflerin Rolü: Yedikule Gazhanesi ve Serotonin Etkinlikleri

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 46, 1913 - 1935, 31.12.2024

Neda Haşemi , Pelin Gürol Öngören

https://doi.org/10.31198/idealkent.1483189

Öz

Bu makale, Yedikule Gazhanesinin değerlendirilme ve dönüşüm süreci üzerinden endüstri mirası niteliğindeki alanların kentsel adaptasyon süreçlerini değerlendirmeyi hedeflemiştir. Araştırmanın ana amacı, Türkiye'de endüstri mirasının kültürel miras kapsamında önemini ortaya koyan resmi ve sivil anahtar aktörlerin, inisiyatiflerin ve sivil toplum kuruluşları (STK, NGO) gibi topluluk tabanlı kuruluşların (TTK, CBO) rolünü değerlendirmektir. Araştırma, Seretonin etkinlikleri olarak tanımlanan sanatçı yönelimli (artist-driven) koruma ve katılım yaklaşımları ile beslenen endüstri alanlarının kente yeniden nasıl entegre edilmesine aracılık ettiğini anlamaya çalışmıştır. Bu araştırmada, endüstri mirası alanların kente yeniden kazanımı süreçleri, makalede bahsedilen durum incelemeleri üzerinden, bu alanların tarihsel, kültürel, kentsel ve sosyal değerleri dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Araştırmanın merkezinde, kentsel adaptasyon sürecinin arkasındaki katılım faktörünü ve yaklaşımlarını keşfetmek, sosyo-kültürel etkilerini vurgulamak, sivil girişimlerin, gönüllü toplulukların ve disiplinler arası sanatsal çabaların bu dönüşümdeki rolünü tartışmak olmuştur. Bu çalışma, Yedikule Gazhanesinin adaptasyon sürecini analiz ederek, endüstri mirasını korumada disiplinler arası yaklaşımın etkilerini vurgulamakla birlikte, endüstri mirası alanların yeniden işlevlendirilmesi konusunda zorluklar ve fırsatlar hakkında durum incelemeleri sunarak, kültürel mirasın korunması ve kente yeni kamusal mekanlar olarak kazandırılması tartışmasına katkıda bulunmayı hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler

Endüstri mirası, kentsel adaptasyon, sivil inisiyatifler, sanatçı yönelimli yaklaşım, Yedikule Gazhanesi

The Role of Civil Initiatives in Urban Adaptation of Industrial Heritage in Türkiye: Yedikule Gasworks and Serotonin Events

Öz

This article aims to evaluate the processes of the urban adaptation process of industrial heritage sites through the evaluation and transformation of Yedikule Gasworks. The research aims to assess the role of governmental and non-governmental key actors, initiatives, and community-based organizations (CBOs), such as non-governmental organizations (NGOs), in promoting the importance of industrial heritage as cultural heritage in Türkiye. The research seeks to understand how industrial areas, fostered by artist-driven approaches to conservation and participation, defined as Seretonin events, mediate the reintegration of industrial areas into the city. This research aims to evaluate the urban regeneration processes of industrial heritage sites through case studies, taking into account the historical, cultural, urban, and social values of these sites. The research has been centered on exploring the role of participation and the approaches employed in the urban adaptation process, with a particular emphasis on the socio-cultural impacts. Additionally, it considers the contributions of civil society initiatives, volunteer communities, and interdisciplinary artistic endeavors in this transformation. In essence, the study aims to contribute to the ongoing debate surrounding the preservation of cultural heritage and its adaptation as new public spaces within urban environments. To this purpose, the adaptation process of the Yedikule Gasworks is investigated, with particular attention paid to the effects of an interdisciplinary approach to the preservation of industrial heritage. Additionally, case studies are presented that examine the challenges and opportunities associated with reintegrating industrial heritage sites into urban areas.

Anahtar Kelimeler

Industrial heritage, urban adaptation, civil initiatives, artist-driven organizations, Yedikule Gasworks

Kaynakça

• Arslan, A. S. (2013). Reclaim of Public Sphere in the Context of Right to the City and Art in Public Sphere. İdealkent Journal of Urban Studies, 10, 86–107.
• Erbey, D. (2009). Haliç’te Dönüşüm ve Tarihsel Süreklilik. Etkinlikler - Voyvoda Caddesi Toplantıları 2008-2009.
• ERIH, and Council of Europe. (2021). European Industrial Heritage: The International Story.
• Falser, M. (2001). Industrial Heritage Analysis. Global Strategy Studies. UNESCO World Heritage Center.
• Feshane Seretonin I: Tarihin Damında Sanat Çığlıkları. (1989). [Figure]. In Galeri Rehber, Sayı: 10, Kasım 1989, s. 16. (TAESER036). SALT Research.
• Retrieved from: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/222290
• Güçhan, N. Ş., and Kurul, E. (2009). A History of the Development of Conservation Measures in Turkey: From the Mid-19th Century to 2004. METU Journal of the Faculty of Architecture, 26(2), 19–44.
• Günay, Z. (2014). The Golden Horn: Heritage Industry vs. Industrial Heritage. Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 19(2), 97. https://doi.org/10.17482/uujfe.33507
• IBB Kültür. (2023). İBB Kültür instagram account (ibbkultur). Retrieved from: https://www.instagram.com/ibbkultur/
• Ibbtv (Publisher). (2023, June 3). Yedikule Gazhanesi Şehrimize Hayırlı Olsun [Video recording]. Retrieved from: https://www.youtube.com/watch?v=bZ6XDUnmrpE
• ICOMOS and TICCIH. (2014). Memorandum Of Understanding Between ICOMOS and TICCIH: Regarding A Framework for Collaboration on the Conservation of Industrial Heritage: Hearing before the International Council on Monuments and Sites.
• ICOMOS, and TICCIH. (2011). Dublin İlkeleri: Endüstri Mirası Sitleri, Yapıları, Alanları ve Peyzajlarının Korunması için ICOMOS-TICCIH Ortak İlkeleri (Z. Ahunbay, Trans.). ICOMOS. Retrieved from: http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0914779001536912340.pdf
• Istanbul Metropolitan Municipality. (2023). Istanbulsenin application instagram account (istanbulseninapp). Retrieved from: https://www.instagram.com/istanbulseninapp/
• İstanbul Sanat Müzesi Vakfı. (2018). İstanbul Sanat Müzesi Vakfı tarafından kurulması planlanan İstanbul Modern Sanat Müzesi için önerilen mekanlardan Yedikule Gazhane Tesisleri fotoğrafları—Photos of Yedikule Gashouse Complex, one of the proposed venues for Istanbul Modern Art Museum planned to be founded by Istanbul Art Museum Foundation (RHM1266) (Figure). SALT Research. Retrieved from: https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/187663
• İstanbul Sanat Tanıtım ve Araştırma Vakfı (İSTAV). (2024). Medya Yansımaları, Kuruluş Öncesi (1989-1993): Seretonin 1 Feshane, Seretonin II Gazhane.
• Kaplan, T. (2022a). Seretonin Sahnelerine Şehirsel Bir Bakış: Feshane. Salt. SALT Online. Retrieved from: https://saltonline.org/tr/2493
• Kaplan, T. (2022b). Seretonin Sahnelerine Şehirsel Bir Bakış: Yedikule Gazhanesi. Salt. SALT Online. Retrieved from: https://saltonline.org/tr/2505/seretonin-sahnelerine-sehirsel-bir-bakis-yedikule-gazhanesi?q=SERETON%C4%B0N
• Köksal, G. (2005). İstanbul’daki endüstri mirası için koruma ve yeniden kullanım önerileri / Some proposals for conservation and reuse of industrial heritage in Istanbul. İstanbul Teknik Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Mimarlık Ana Bilim Dalı / Restorasyon Bilim Dalı.
• Köksal, G. (2006). “Kentsel Dönüşüm Projeleri” Karşısında Endüstri Mirasının Geleceği. Mimarlık Dergisi, 331. Mimarlık Dergisi. Retrieved from: http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?DergiSayi=48&RecID=1175&sayfa=mimarlik#
• Özbek, M. (Ed.). (2004). Giriş: Kamusal Alanın Sınırları. İn Kamusal Alan (pp. 19–89). Hil yayın.
• Pease, K.-K. S. (2018). International Organizations: Perspectives on Global Governance (6th ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351213110
• Polat, M. (Director). (2024, February 19). Yedikule Gazhanesi [Video recording]. Retrieved from: https://www.youtube.com/watch?v=H6H9vm2h_2Q
• Proctor, E., and Bender, C. (2022). “Çay ve Kömür” Üzerine. SALT Online. Retrieved from: https://saltonline.org/tr/2513/cay-ve-komur-uzerine?home
• Şekerci, Y., and Akıner, İ. (2021). Endüstriyel - Kültürel Mirasın Değerlendirilmesi: Almanya Zollverein Maden Ocağı Kompleksi Örneği. Journal of Planning (Planlama Dergisi). Retrieved from: https://doi.org/10.14744/planlama.2021.03274
• “Seretonin I: Feshane, Istanbul, 1989, Brochure”. (1989). [Figure]. (TAESER057). SALT Research. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/222304
• “Seretonin II (Yedikule Gashouse, Istanbul, 1992), Brochure”. (1992). [Figure]. In Tasarım Degisi, 29, November 1992. (TAESER076). SALT Research. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/222317
• “Sergi: Sahnede 90’lar”. (2022). SALT Online. https://saltonline.org/tr/2455
• Söyleşi: “İki Doz Seretonin.” (2022). [Video recording]. Salt Beyoğlu: Açık Sinema. Retrieved from: https://www.youtube.com/watch?v=QMc1RktIn48
• TICCIH. (2003). The Nizhny Tagil Charter for the Industrial Heritage. The International Committee for the Conservation of the Industrial Heritage. Retrieved from: https://ticcih.org/wp-content/uploads/2013/04/NTagilCharter.pdf
• Ahunbay, Z. (2019). Türkiye’de Koruma Uygulamaları Yapan Kurumlar; Yetki Alanları ve Çalışma Yöntemleri. in Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri (1st ed.). YEM Yayın.
• UNESCO Institute for Statistics. (2020, June 22). Cultural heritage. Retrieved from: https://uis.unesco.org/en/glossary-term/cultural-heritage
• Van der Auwera, S., and Schramme, A. (2011). Civil Society Action in the Field of Cultural Heritage. Heritage & Society, 4(1), 59–82. https://doi.org/10.1179/hso.2011.4.1.59
• Yıldırım, A. E., and Öz, B. N. (2021). Türkçe-İngilizce Kültürel Miras Sözlüğü (Turkish-English Cultural Heritage Glossary) (1st ed.). Mutlu Basım. https://uclg-mewa.org/wp-content/uploads/2022/11/TurkceIngilizceKulturelMirasSozlugu.pdf
• 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu. (1983). Resmi Gazete; T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. Retrieved from: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2863&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5