Rescaling of spatial planning authorities in Türkiye: The case of Bağcılar square urban transformation project

Year 2025, Issue: 48, 414 - 442, 30.06.2025

Hami Doruk Köse

https://doi.org/10.31198/idealkent.1574647

Abstract

Neoliberal urban policies often tout decentralization, yet in Türkiye, they have paradoxically facilitated a renewed and intensified centralization of spatial planning under the Ministry of Environment, Urbanization, and Climate Change (MEUCC). While Türkiye has a long-standing tradition of centralized planning, post-2011 reforms—particularly the establishment of the MEUCC—have significantly concentrated planning authority in the central government. Through a qualitative analysis of legal and institutional frameworks, judicial rulings, and the Bağcılar Square Urban Transformation Project, this study reveals how ‘risk area’ designations are used to bypass participatory mechanisms and expedite the commodification of urban space. Extending Brenner’s state-rescaling framework, the article argues that Türkiye exemplifies a distinctive form of authoritarian neoliberal urbanization, in which regulatory instruments support capital accumulation while weakening democratic oversight. The findings underscore a global tension: while neoliberalism rhetorically promotes decentralization, neoliberal urbanization often relies on centralized state power to implement market-oriented urban transformation projects. The study concludes by interrogating the legitimacy of governance models that prioritize capital interests over equitable and inclusive urban development.

Keywords

Neoliberal urbanization , centralization , rescaling , spatial planning , urban governance , Bağcılar Square

Türkiye’de mekânsal planlama yetkilerinin yeniden ölçeklenmesi: Bağcılar meydanı kentsel dönüşüm projesi

Abstract

Neoliberal kentsel politikalar genellikle adem-i merkeziyetçiliği öne çıkarırken, Türkiye'de paradoksal bir şekilde mekânsal planlama yetkilerinin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB) çatısı altında yeniden ve yoğun biçimde merkezileşmesine yol açmıştır. Türkiye, merkeziyetçi planlama geleneğine uzun süredir sahip olmakla birlikte, 2011 sonrası reformlar—özellikle ÇŞİDB’nin kurulması—planlama yetkisinin merkezi hükümette yoğunlaşmasıyla sonuçlanmıştır. Bu çalışma, yasal ve kurumsal çerçevelerin, yargı kararlarının ve Bağcılar Meydanı Kentsel Dönüşüm Projesi'nin nitel analizi yoluyla, 'riskli alan' ilanlarının katılımcı mekanizmaları bertaraf etmek ve kentsel mekânın metalaşmasını hızlandırmak amacıyla nasıl kullanıldığını ortaya koymaktadır. Brenner'in devletin yeniden ölçeklendirilmesi çerçevesini yeniden yorumlayan bu makale, Türkiye'nin, sermaye birikimini destekleyen ancak demokratik denetimi zayıflatan düzenleyici araçlarla işleyen otoriter neoliberal kentleşmenin özgün bir biçimini örneklediğini savunmaktadır. Bulgular küresel bir gerilimin altını çizmektedir: Neoliberalizm söylem düzeyinde yerelleşmeyi teşvik etse de, neoliberal kentleşme çoğu zaman piyasa odaklı kentsel dönüşüm projelerini hayata geçirmek için merkezi devlet gücüne dayanmaktadır. Çalışma, sermaye çıkarlarını önceleyen yönetişim modellerinin, adil ve kapsayıcı kentleşme hedefleri karşısındaki meşruiyetini sorgulayarak sonlanmaktadır.

Keywords

Neoliberal kentleşme , merkezileşme , yeniden ölçeklenme , mekânsal planlama , Bağcılar Meydanı

References

• Aldemir, Ş., & Doğan, M. (2015). Kentsel Dönüşüm Mevzuatı. In B. Duman, & İ. Coşkun (Eds.), Neden Nasıl ve Kim İçin Kentsel Dönüşüm (pp. 497-521). İstanbul: Litera.
• Anadolu Agency. (2021, November 17). Bağcılar Meydanı Yenileme Çalışmalarının Ardından Açıldı. Retrieved June 17, 2025, from https://www.aa.com.tr/tr/isdunyasi/belediye/bagcilar-meydani-yenileme-calismalarinin-ardindan-acildi/668882
• Andersen, H. T. (2008). The Emerging Danish Government Reform - Centralized Decentralization. Urban Research & Practice, 1(1), 3-17.
• Bağcılar Municipality. (2016). Bağcılar Haritası. Retrieved February 22, 2025, from https://www.bagcilar.bel.tr/icerik/bagcilar-haritasi.
• Bağcılar Municipality. (2021). Bağcılar Meydanı Kentsel Dönüşüm Alanı Revizyon Nazım İmar Planı Plan Açıklama Raporu. İstanbul: Bağcılar Municipality.
• Bağcılar Municipality. (n.d.). Kent Otomasyon Sistemi. Retrieved June 17, 2025, from https://bbgis.bagcilar.bel.tr/keos.
• Bayırbağ, M. K. (2010). Local Entrepreneurialism and State Rescaling in Turkey. Urban Affairs Review, 47(2), 363-385.
• Bayırbağ, M. K. (2013). Continuity and Change in Public Policy: Redistribution, Exlusion and State Rescaling in Turkey. International Journal of Urban and Regional Research, 37(4), 1123-1146.
• Bayırbağ, M. K., & Göksel, A. (2013). Kamu Yönetimi. In G. Atılgan, & E. A. Aytekin (Eds.), Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler (2. ed., pp. 153-169). İstanbul: Yordam Kitap.
• Bayırbağ, M. K., & Penpecioğlu, M. (2017). Urban Crisis: 'Limits to Governance of Alienation'. Urban Studies, 54(9), 2056-2071.
• Beauregard, R. A. (2006). Book Review: New State Spaces: Urban Governance and the Rescaling of Statehood. Urban Affairs Review, 41(3), 416-418.
• Bedirhanoğlu, P. (2009). Türkiye'de Otoriter Neoliberal Devletin AKP'li Yüzü. In İ. Uzgel, & B. Duru (Eds.), AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu (2002-2009) (pp. 40-65). Ankara: Pheonix.
• Brenner, N. (2004). New State Spaces: Urban Governance and Rescaling of the Statehood. New York: Oxford University Press.
• Brenner, N. (2009). Open Questions on State Rescaling. Cambridge Journal of Regions, Economics and Society, 2(1), 123-139.
• Brenner, N., & Theodore, N. (2002). Cities and the Geographies of Actually Existing Neoliberalism. Antipode, 34(3), 349-379.
• Brenner, N., Peck, J., & Theodore, N. (2010). Variegated neoliberalization: geographies, modalities, pathways. Global Networks, 10(2), 182–222.
• Bruff, I. (2014). The rise of authoritarian neoliberalism. Rethinking Marxism, 26(1), 113-129.
• Della Sala, V. (2001). Governance of Politics Without a Center. In G. Smith, & D. Wolfish (Eds.), Who Is Afraid of the State? Canada in a World of Multiple Centres of Power (pp. 133-162). Toronto: University of Toronto Press.
• Eroğlu, E., & Tunç, G. (2018). Devletin Yeniden Ölçeklenmesi ve Finansallaşma: Yerel Yönetimlerin Mali Etkinliklerinin Değerlendirilmesi. Emek Araştırma Dergisi (GEAD), 9(14), 23-50.
• Ersoy, M. (2011). Yerelden Ulusala Merkezileşerek Aynılaşan Planlama Anlayışı. Planlamayı Düşünmek Kurultayı. Ankara. Retrieved Aralık 16, 2017, from http://www.melihersoy.com/wp-content/uploads/2012/09/Yerelden-Ulusala -Merkezileserek-Aynilasan-Planlama-Anlayisi-SBF-Yerel-Yonetimler-Kurultayinda-Sunulan-Bildiri2011.pdf
• Expert Report. (2017). Expert Report for Case no. 2015/3917. Council of State 14th Chamber.
• Gencoğlu, S., Özmen, B., & Güler, H. (1996). Yerleşim Birimleri ve Deprem. İstanbul: Türkiye Deprem Vakfı.
• Golub, P. S. (2013). From the New International Economic Order to the G20: How the ‘Global South’ is Restructuring World Capitalism from Within. Third World Quarterly, 34(6), 1000-1015.
• Güzey, Ö. (2016). The Last Round in Restructuring the City: Urban Regeneration Becomes A State Policy of Disaster Prevention in Turkey. Cities, 50, 40-53.
• Harvey, D. (2003). The New Imperialism. Oxford: Oxford University.
• Harvey, D. (2005). A Brief History of Neoliberalism. Oxford: Oxford University Press.
• Hirst, P., & Thompson, G. (1995). Globalization and the Future of the Nation State. Economy and Society, 24(3), 408-442.
• Hürriyet. (2016, February 5). Danıştay’dan Bağcılar Meydanı İçin Kritik Karar. Retrieved December 27, 2017, from http://www.hurriyet.com.tr/danistaydan -bagcilar-meydani-icin-kritik-karar-40049711
• Jessop, B. (2002). Liberalism, Neoliberalism and Urban Governance: A State-Theoretical Perspective. Antipode, 34(3), 452-472.
• Kahraman, T. (2021). İstisna Mekân: Hukukun Eşiğindeki Kent. İstanbul: Tekin.
• Karakuş Candan, T. (2023, October 30). 'Mülkiyet Gaspı’nın Adı Kentsel Dönüşüm. Retrieved December 11, 2023, from Kısa Dalga: https://kisadalga.net/yazar/ mulkiyet-gaspinin-adi-kentsel-donusum_85072
• Kayasü, S., & Yetişkul, E. (2014). Evolving Legal and Institutional Frameworks of Neoliberal Urban Policies in Turkey. METU JFA, 31(2), 209-222.
• Klijn, E. H., & Koppenjan, J. F. (2000). Public Management and Policy Networks: Foundations of a Network Approach to Governance. Public Management, 2(2), 135-158.
• Kuyucu, T. (2017). Two Crises, Two Trajectories: The Impact of the 2001 and 2008 Economic Crises on Urban Governance in Turkey. In F. Adaman, B. Akbulut, & M. Arsel (Eds.), Neoliberal Turkey and Its Discontents: Economic Policy and the Environment Under Erdoğan, (pp. 44-74). London: I.B. Tauris.
• Kuyucu, T. (2022). The Great Failure: The Roles of Institutional Conflict and Social Movements in the Failure of Regeneration Initiatives in Istanbul. Urban Affairs Review, 58(1), 129-163.
• Martin, D.G. (2006). New State Spaces: Urban Governance and the Rescaling of Statehood. By Neil Brenner. Economic Geography, 82, 113 - 114.
• Orhangazi, Ö. & Yeldan, E. (2021). The Re-Making of the Turkish Crisis. Development and Change, 52(3), 460-503.
• Özdemir, D. (2011). The Role of the Public Sector in the Provision of Housing Supply in Turkey, 1950–2009. International Journal of Urban and Regional Research, 35(6), 1099-1117.
• Özden, P. P. (2016). Kentsel Yenileme: Yasal-Yönetsel Boyut, Planlama ve Uygulama (2. Ed.). Ankara: İmge.
• Peck, J. (2010). Constructions of Neoliberal Reason. Oxford: Oxford University Press.
• Peck, J., Theodore, N., & Brenner, N. (2009). Neoliberal urbanism: Models, moments, mutations. SAIS Review of International Affairs, 29(1), 49-66.
• Peck, J. & Tickell, A. (2002). Neoliberalizing Space. Antipode, 34(3), 380-404.
• Penpecioğlu, M. (2013). Urban Development Projects and the Construction of Neoliberal Urban Hegemony: The Case of Izmir. METU JFA, 30(1), 165-189.
• Rosa, H. (2009). Social Acceleration: Ethical and Political Consequences of a Desynchronized High-Speed Society. In H. Rosa, & W. Scheuerman, High Speed Society: Social Acceleration, Power and Modernity. Pennsylvania: The Pennnsylvania State University Press.
• Sarp, G., Temurçin, K., & Aldırmaz, Y. (2019). Kentin Hücresel Boyutu: Bağcılar (İstanbul) Üzerine Bir Deneme. Coğrafya Dergisi, 39, 99-109).
• Savaşkan, O. (2015). State Rescaling and the Dynamics of Government-Business Relations in Two Turkish Cities. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Savaşkan, O. (2021). Political dynamics of local government reform in a development context: The case of Turkey. Environment and Planning C: Politics and Space, 39(1), 204–225.
• Şahin, S. Z. (2018). Neoliberal Yeniden Ölçeklenme Etkisi Altında Türkiye'de Kentleşme Politikasının Dönüşümü. Alternatif Politika, 10(Special Issue), 1-30.
• Şahin, S. Z. (2019). The urbanization policy of Turkey: an uneasy symbiosis of unimplemented policy with centralized pragmatic interventions. Turkish Studies, 20(4), 599–618. https://doi.org/10.1080/14683849.2019.1602826
• Tarakçı, S., & Türk, Ş. Ş. (2021). Kentsel yenileme ile ilgili yasal düzenlemelerde takdir yetkisinden gelen esneklikler. Planlama, 31(3), 414-427.
• Turkstat. (2024). Gayrisafi Yurtiçi Hasıla, İktisadi Faaliyet Kollarına (A21) Göre Cari Fiyatlarla (Değer, Pay, Değişim Oranı). Retrieved November 15, 2024, from https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=ulusal-hesaplar-113
• Zingat.com. (2018a). Çınar, Bağcılar, İstanbul Bölge Raporu. Retrieved January 29, 2018, from https://www.zingat.com/bagcilar-cinar-bolge-raporu
• Zingat.com. (2018b). İnönü, Bağcılar, İstanbul Bölge Raporu. Retrieved January 29, 2018, from https://www.zingat.com/bagcilar-inonu-bolge-raporu
• Zingat.com. (2018c). Merkez, Bağcılar, İstanbul Bölge Raporu. Retrieved January 29, 2018 from https://www.zingat.com/bagcilar-merkez-bolge-raporu
• Zingat.com. (2018d). Sancaktepe, Bağcılar, İstanbul Bölge Raporu. Retrieved January 29, 2018, from https://www.zingat.com/bagcilar-sancaktepe-bolge-raporu
• Zingat.com. (2018e). Yavuz Selim, Bağcılar, İstanbul. Retrieved January 29, 2018 from https://www.zingat.com/bagcilar-yavuzselim-bolge-raporu