Küresel iklim değişikliği nedir? Temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler

Year 2008, Volume: 1 Issue: 1, 26 - 37, 01.03.2008

Murat Türkeş

Abstract

Fosil yakıtların yakılması, sanayi süreçleri, arazi kullanımı değişiklikleri ve ormansızlaşma gibi çeşitli insan etkinlikleri sonucunda, önemli sera gazlarının atmosferdeki birikimleri sanayi devriminden beri hızla artmakta ve doğal sera etkisi kuvvetlenmektedir. Kuvvetlenen sera etkisinin en önemli ve açık etkisi, Yerküre’nin enerji dengesini üzerinde ek bir pozitif ışınımsal zorlama oluşturarak, Yerküre iklimini ısıtmasıdır. 1906-2005 döneminde küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında gözlenen artış, 0.74 °C’dir. Sera gazlarının atmosferik birikimlerindeki artışların, sıcaklık, yağış, nem, rüzgar gibi değişkenlerde bölgesel ve küresel değişikliklere yol açması bekleniyor. En gelişmiş iklim modelleri, küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında 1990-2100 dönemi için, yaklaşık 3 °C’lik en iyi kestirmeyle birlikte olasılıkla 2-4.5 °C arasında bir artış olacağını öngörüyor. Küresel sıcaklıklardaki artışlara bağlı olarak, hidrolojik döngünün değişmesi, kara buzullarının ve deniz buzlarının erimesi, deniz seviyesinin yükselmesi, sıcak hava dalgalarının şiddet ve sıklığının artması, bazı bölgelerde ekstrem yüksek yağışların ve taşkınların, bazı bölgelerde ise kuraklıkların daha şiddetli ve sık oluşması gibi, sosyo-ekonomik sektörleri, ekolojik sistemleri ve insan yaşamını doğrudan etkileyecek önemli değişikliklerin oluşması bekleniyor. Bu bildirinin amacı, hava, iklim, iklimsel değişkenlik ve değişiklik kavramları, geçmişteki iklim değişiklikleri, doğal ve kuvvetlenen sera etkisi ve insan kaynaklı iklim değişikliği ile gözlenen ve öngörülen küresel iklim değişimlerinin bilimsel bir değerlendirmesini yapmaktır.

Keywords

İklim, ; Doğal iklim değişikliği, Kuvvetlenen sera etkisi, İnsan kaynaklı iklim değişikliği, Gözlenen ve öngörülen iklimsel değişiklikler

References

• Broecker, W.S., Peteet, D. and Rind, D., (1985). “Does the Ocean-Atmosphere System Have More Than One Stable Mode of Operation?”, Nature, 315: 21-25.
• Broecker, W.S. and Denton, G.H., (1989). “The Role of Ocean-Atmospheric Reorganizations in Glacial Cycles”, Geochemica et Cosmochimica Acta, 53: 2465-2501.
• Coughlan, M.J. and Nyenzi, B.S., (1991). “Climate Trends and Variability”, in Climate Change: Science, Impacts and Policy. Proceedings of the Second World Climate Conference, Eds.: S. Jager and H. L. Ferguson, WMO, UNEP, UNESCO, IOC, FAO, ICSU. Cambridge University Press, Cambridge.
• Huntley, B. and Prentice, I.C., (1988). “July Temperatures in Europe From Pollen Data, 6000 Years Before Present”, Science, 241: 687-690.
• IPCC, (2000). Special Report on Emissions Scenarios – A Special Report of Working Group III of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), (Nakićenović, et al., lead authors), Cambridge University Press, New York.
• IPCC, (2001). Climate Change 2001: The Scientific Basic - Contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), Eds.: J. T. Houghton et al., Cambridge University Press, Cambridge.
• Jones, A., Roberts, D.L. and Woodage, M.J., (1999). The indirect effects of anthropogenic aerosl simulated using a climate model with an interactive sulphur cycle.
• Hadley Centre Tech. Note 14. Hadley Centre for Climate Prediction and Research, Meteorological Office, Bracknell RG12 2SY UK, pp39.
• Lean, J., Beer, J. and Bradley, R., (1995). “Reconstruction of solar irradiance since 1600: Implications For climate change”, Geophys. Res. Lett., 22: 3195-3198.
• Keeling, C.D. and Whorf, T.P., (2005). http://cdiac.ornl.gov/ftp/trends/co2/maunaloa.co2.
• Robinson, P.J. and Henderson-Sellers, A., (1999). Contemporary Climatology. Second Edition, Prentice Hall Inc., London.
• Sato, M., Hansen, J.E., McCormick, M.P. and Pollack, J., (1993). “Statospheric aerosol optical depths (1850-1990)”, J. Geophys. Res., 98: 22987-22994, 1993.
• Solomon, S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor and H.L. Miller (eds.), (2007). Technical Summary. In: Climate Change: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 2007.
• Stott, P.A., Tett, S.F.B., Jones, G.S., Allen, M.R., Mitchell, J.F.B. and Jenkins, G.J., (2000). “External Control of Twentieth Century Temperature Variations by Natural and Anthropogenic Forcings”, Science, 15: 2133-2137.
• Tett, S.F.B. et al., (2000). Estimation of Natural and Anthropogenic Contributions to 20th Century. Hadley Centre Tech Note 19, Hadley Centre for Climate Prediction and Response, Meteorological Office, RG12 2SY, UK.
• Türkeş, M., (2001). “Hava, İklim, Şiddetli Hava Olayları ve Küresel Isınma”, T.C. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 2000 Yılı Seminerleri, Teknik Sunumlar, Seminerler Dizisi: 1, 187-205.
• Türkeş, M., (2003). “Küresel İklim Değişikliği ve Gelecekteki İklimimiz”, 23 Mart Dünya Meteoroloji Günü Kutlaması Gelecekteki İklimimiz Paneli, Bildiriler Kitabı, 12-37, Ed.: M. Türkeş, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 23 Mart 2003, Ankara.
• Türkeş, M., (2004). “Küresel İklim Değişikliği ve Olası Sonuçları”, Hava kuvvetleri Dergisi, 348: 70-77.
• UKMO/DETR, (1999). Climate Change and Its Impacts, Stabilisation of CO2 in the Atmosphere, United Kingdom Meteorological Office and Department of the Environment, Transport and the Regions (UKMO/DETR), the Hadley Centre for Climate Prediction and Research, Bracknell.
• Webb, T., Bartlein, P.J. and Kutzbach, J.E., (1987). “Climatic Change in Eastern North America During the Past 18000 Years: Comparisons of Pollen Data With Model Results”, in The geology of North America, Vol K-3: North America and Adjacent Oceans During the Last Deglaciation. Eds.: W. F. Ruddiman, and H. E. Wright, Geol. Soc. of America, Boulder, 447-462.
• WMO, (1999). WMO Statement on the Status of the Global Climate in 1998, WMONo. 896, World Meteorological Organization, Geneva.