مصادر التفسير النفسي للقران الكريم

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 2, 103 - 150, 30.12.2018

Abdurrahman Kasapoğlu

Öz

Kur’an ile ilgili herhangi bir konudan, meseleden
bahsedildiğinde, o meselenin Kur’an ve sünnette dayanağının olup olmadığına
bakılır. İlkesel planda bahsi geçen meselenin Kur’ânî olduğunu destekleyen her
türlü delile başvurulur. Bu durum Kur’an’ı anlama ve yorumlama ile ilgili
ortaya çıkan her türlü kavram ve mesele için geçerlidir. Kur’an’ın psikolojik
tefsirinden söz edilebildiğinde de bunun başta Kur’an’da olmak üzere
dayanağının olması zorunludur. Kur’an’da doğrudan ya da dolaylı olarak insan
psikolojisini konu edinen bütün âyetler psikolojik tefsire dayanak
oluşturdukları gibi, öncelikle, genel olarak insan psikolojisi üzerinde durmayı
tavsiye eden “enfüs delili”yle ilgili âyetler (41/53; 51/20-21; 30/8) Kur’an
psikolojisi çalışmalarının temelini oluştururlar. Psikolojik tefsirin Kur’an
dışındaki bazı delillerini de tespit etmek mümkündür. Buna Hz. Peygamberin,
sahabenin yaklaşımlarından deliller getirebiliriz. Yine ilâhî metnin psikolojik
muhtevasının, onu derinlemesine ve doğru anlamak isteyenlere psikolojik okuma
yükümlülüğü getirmesi, insan aklının varacağı sonuçlardan birisidir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik tefsir, Kur’an, Sünnet

Kaynakça

• Adıgüzel, Mehmet, “Kur’ân’ı Anlama Olgusu”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 24, 2005. Admân, Azîz Muhammed, “Bedüzzaman Said Nursî’de Belagat Kavramı -Kavram Okuması ve Kur’ânî Boyutları-”, Çev. Cüneyt M. Şimşek, Katre: Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi, Kur’ân’ın İ’câzı Sayısı, sayı: 2, 2016. Aksoy, Eyyup, Yusuf Kıssası’nın Sosyo-Psikolojik Tahlili, (Yüksek Lisans Tezi), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa, 1996. Aktaş, Hamza, Kur’ân’a Göre Nefis Eğitimi,Gümüşhane Üniversitesi Yayınları, Gümüşhane, 2013. Aktaş, Kubilay, Gizli Telkinle Kur’an Terapisi, Elest Yayınları, İstanbul, 2009. Albayrak, Halis, “Tefsir Usulünde Bütünlük Sorunu” Adlı Makalenin Düşündürdükleri ve Farklı Bir Yaklaşım”, İslami Araştırmalar, sayı: 4/3, 1990. Amuli, Ayetullah Cevadi, “Molla Sadrâ’nın Tefsir Metodu ve Kur’an Hermenötiği”, Çev. Atik Aydın, Bilge Adamlar Üç Aylık Kültür Edebiyat ve Dergisi, sayı: 19-20, 2008. Arifin, Zainal, “Psikologi dan Kepribadian Manusia Dalam Perspektif Al-Qur`an”, Hikmah, vol: 12, no: 2, 2016. Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, 1991. Aydın, Vedat, İslâm’a Göre Kişisel Gelişim, Çıra Yayınları, İstanbul, 2016. Ayiş, Mehmet Şirin, Elmalılı Tefsirinde Tasavvuf,Rağbet Yayınları, İstanbul, 2015. Bayraklı, Bayraktar, Âyetlerin Işığında İman, İbadet ve Ahlâk Üzerine Sohbetler, İşaret Yayınları, İstanbul, 2000. Bayraklı, Bayraktar, Kur’ân’î Ahlak, Denge Yayınları, İstanbul, 2011. Bayraklı, Bayraktar, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri, Bayraklı Yayınları, İstanbul, 2001. Bayraklı, Bayraktar, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri, Bayraklı Yayınları, İstanbul, 2007. Bozdağ, Alpay, Gerçek Rehber Kur’ân-ı Kerim, Pınar Yayınları, İstanbul, 2010. Ceylan, İsa, Pozitif Psikoloji Yaklaşımıyla Mü’min İnsanın Kişilik Özellikleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2013. Cora, Mustafa, Kur’ân’a Göre “Hevâ”, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2007. Coşkun, İbrahim, İslâm Düşüncesinde İnkâr Problemi, Tekin Kitabevi, Konya, tsz. Çamdibi, H. Mahmut, Şahsiyet Terbiyesi ve Gazali, M.Ü.İ.F.V. Yayınları, İstanbul, 1994. Çantay, Hasan Basri, Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm, İstanbul, 1992. Çelik, Ahmet, “Kur’an Perspektifinde İnsanın Güzel Vasıflarının Analizi”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı: 8/16, 2016. Dereli, Muhammed Vehbi, Kur’an Muhtevası ve Yorumu, Fecr Yayınları, Ankara, 2011. Duran, Asim, Dirayet Tefsirleri Geleneğinde Kur’an’daki Kevnî Ayetlerin Yorumlanma Biçimleri,(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2011. Efendi, İbrahim, Hazret-i Dil-i Dânâ: Oğlan Şeyh İbrahim Efendi Külliyatı, Hazırlayan: Hüseyin Rahmi Yananlı, Kitabevi, İstanbul, 2008. Eren, A. Cüneyt, Tefsir Okumalarına Giriş: Küllî Kaideler, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2013. Eren, Cüneyt, “Kur’an-ı Kerîm’in İ’câz Çeşitleri”, Diyanet İlmi Dergi, sayı: 46/3, 2010. Fersahoğlu , Yaşar, “Kur’an’a Göre İnsanın Zaafları ve Zayıf Yönleri”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, sayı: 6, 1999. Güler, İlhami Güler’in, Ali Bulaç’ın “Kur’an’ı Bir Metin Olarak Antropolojik Gözle Okumak” başlıklı bildirisine Müzakeresi, Kur’an’ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu, (8-10 Kasım, 1996, Bursa), Bayrak Yayınları, İstanbul, 2000. Güler, İlhami, İsimsiz İlhamlar, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 2017. Güneş, Abdulbaki, Kur’an’da Kalb Kavramının Semantik Analizi, Ahenk Yayınları, Van, 2003. Güngör, Mevlüt, “Kur’ân ve Kâinat Kitabı”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, sayı: 7/16, 2006. Gür, Ali, Kur’an’dan Bir Nefes ve İçerdiği İlmi Disiplinler, Tebeşir Yayınları, Konya, 2012. Han, Vahidüddin, Dini İlimlerin Yeniden Yapılanması, Çev. Erkan Bulut, Özgü Yayınevi, İstanbul, 2011. Hasırcı, Mine, “Din Psikolojisi Nedir?”, http://www.bilgiustam.com/din-psikolojisi-nedir/ (Erişim tarihi: 19. 03. 2018) Hökelekli, Hayati, “Nefis”, İslâm’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, M.Ü.İ.F.V. Yayınları, İstanbul, 1997. İkbal, Muhammed, İslâm’da Dinî Düşüncenin Yeniden Doğuşu, Çev. N. Ahmet Asrar, Birleşik Yayıncılık, tsz. İslâmoğlu, Mustafa, Kur’an’ı Anlama Yöntemi, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2014. Kara, Mehmet, Türkiye’de Kur’an ve Tefsir Araştırmaları (1960-1971), (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2015. Kara, Necati, Kur’an’da Beden Dili, Bilge Yayıncılık, İstanbul, 2004. Kara, Osman, “Kur’an’a Göre İnsan Şahsiyetine Etki Eden Faktörler”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 14/25, 2012. Kara, Osman, Kur’an’da İnsan Davranışları, ARK Kitapları, İstanbul, 2017. Karasakal, Şaban, “Kur’an ve Psikoloji İlişkisi Üzerine”, Turkish Studies, sayı: 8/12, 2013. Karasakal, Şaban, Kur’an ve Sosyal Psikoloji, (Basılmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2005. Karlığa, Bekir, Muhammed Kutub’un İnsan Psikolojisi Üzerine Etüdler, (Çev. Bekir Karlığa, İşaret Yayınları, İstanbul, 1992) Kitabına “Sunuş” Yazısı. Kasapoğlu, Abdurrahman “, Kur’an’ın Psikolojik Tefsiri”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi”, sayı: 2/1, 2011. Kaysıcı, Cafer, Kur’an’da Mükafat ve Ceza, Hüner Yayınevi, Konya, 2006. Kılıç, Mahmud Erol, Tasavvufa Giriş: Disiplinlerarası Bir Bakış, Sufi Kitap, İstanbul, 2017. Kılıç, Sadık, Fıtratın Dirilişi, Nehir Yayınları, İstanbul, 1991. Kırca, Celâl, Kur’ân-ı Kerîm’de Fen Bilimleri, Marifet Yayınları, İstanbul, 1989. Merter, Mustafa, “İkra Kitabek” Psikolojisi”, Maneviyat Psikolojisi, Editör: Mustafa Atak, Türdav Yayın Grubu, İstanbul, 2016. Nasr, Seyyid Hüseyin, Bilgi ve Kutsal, Çev. Yusuf Yazar, İz Yayıncılık, İstanbul, 1999. Nasr, Seyyid Hüseyin, Bir Kutsal Bilim İhtiyacı, Çev. Şehabeddin Yalçın, İnsan Yayınları, İstanbul, tsz. Nasr, Seyyid Hüseyin, İslâm İdealler Gerçekler, Çev. Ahmet Özel, İz Yayıncılık, İstanbul, 2009. Nurbaki, Halûk, Kur’an Mucizeleri, Damla Yayınevi, İstanbul, 2012. Ögke, Ahmet, Kur’an’da Nefs Kavramı, İnsan Yayınları, İstanbul, 1997. Özdenören, Alaeddin, İnsan ve İslâm, Beyan Yayınları, İstanbul, 1984. Özdeş, Talip, İslâm’ın Evrenselliği, Fecr Yayınları, Ankara, 2008. Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’an’ı Tanıyor musunuz? (Onu Hiç Okudunuz mu?), Yeni Boyut, İstanbul, 2016. Peker, Hüseyin, Din Psikolojisi, Aksiseda Matbaası, Samsun, 2000. Pişgin,Yasin, Kur’an’a Göre Akıl ve Akılcılığın Kur’an Tefsirine Etkisi, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008. Polat, Emanullah, Kur’ân-ı Kerim’e Göre Rûhî Hastalıklar, (Basılmamış Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2010. Rahmi, Novita, “Manusia Dalam Prespektif Psikologi Pendidikan Islam”, Dewantara, vol: 2, 2016. Sezen, Yümni, İslamın Sosyolojik Yorumu, Birleşik Yayıncılık, İstanbul, 2000. Sunar, Nisa, Enbiya Suresinin Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2007. Süt, Ayşe, Din Eğitimi Açısından Kur’an’da Hak Kavramı, (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2010. Şahin, Harun, “Kur’an’ın, Ahlaki Yönlendirmelerinde İnsan Fıtratını Gözetmesi”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, sayı: 8/1, 2016. Şengül, İdris, “Kur’an Üzerine”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 37, 1997. Şimşek, M. Sait, Kur’an’ın Ana Konuları, Beyan Yayınları, İstanbul, 1999. Taufiq, Muhammad Izzuddin, Dalil Anfus al-Qur’an dan Embriologi: (Ayat-Ayat tentang Penciptaan Manusia), Penerbit Tiga Serangkai, Solo, 2006. Tevfik, Mehmed, Ruhî Bunalımlar ve İslâm Ruhiyatı, Güven Matbaası, Ankara, 1985. Tokur, Behlül, “Dindarlık Sorunu: Psikolojik Bir Tahlil”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 41, 2014. Toptaş, Mahmut, Kur’an-ı Kerim Şifa Tefsiri, Cantaş Yayınları, İstanbul, 1993. Türk, Esra, Kur’an’a Göre Din Eğitiminde Rehberlik, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2014. Yalın, Veysel, Kur’an-ı Kerim’de İnsanın Özellikleri ve Eğitim Yoluyla Şekillendirilmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2005. Yalvaç-Arıcı, Handan, Kur’an’da Pişmanlık Psikolojisi, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2016. Yıldırım, Celâl, İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri, Anadolu Yayınları, İzmir, 2000. Yıldırım, Muhammed Emin, 101 Cevapla Kur’an Nedir?, Siyer Yayınları, İstanbul, 2016. Yılmaz, İsmail, Kur’an’a Göre Şirkin Sebepleri ve Çeşitleri, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2009.