ORTADOĞU KAVRAMINA YÖNELİK ZİHİNSEL TASARIMLAR

Yıl 2020, Sayı: 41, 36 - 58, 22.01.2020

Nurettin Özgen

https://doi.org/10.32003/igge.653501

Cited By: 5

Öz

Türkiye, üç kıtanın (Asya, Avrupa ve Afrika) kesiştiği bir coğrafi
konumda yer almaktadır. Bu nedenle neredeyse tüm ilgili sosyal bilim ve coğrafya
kitaplarında “köprü” metaforu ile
tanımlanmaktadır. Bu metafor ile Türkiye’nin dar ölçekte; Ortadoğu, Balkanlar
ve Kafkasları, geniş ölçekte ise, Asya, Avrupa ve Afrika’yı birbirine bağladığı
nakledilir. Bu durum, Türkiye- Ortadoğu
ilişkilerinin tarihselliği ve coğrafi özellikleri bakımından büyük önem
taşımaktadır. Dolayısıyla, Ortadoğu bölgesi hem doğal hem de beşeri bağlamlar
açısından, coğrafyanın önemli tematik alanları olarak, ortaöğretim ve yükseköğretim
müfredat programlarında yer almakta ve öğrencilerin Ortadoğu [coğrafyası] hakkında
derinlikli bilgi edinmeleri hedeflenmektedir. Bu çalışmada da coğrafya öğretmen
adaylarının Ortadoğu kavramını nasıl tasavvur ettikleri ve hangi ülkelerle
tanımladıkları sorgulanmıştır. Karma araştırma deseni olarak yürütülen
çalışmanın örneklem grubu, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi,
Coğrafya bölümünden mezun doksan (90) öğretmen adayından oluşmaktadır. Veriler,
öncelikle açık uçlu soruların yer aldığı yapılandırılmış görüşme formu ile
toplanmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiş ve tematik
boyutlar altında toplanarak cinsiyet ve coğrafi bölge değişkenlerine göre değerlendirilmiştir.
İkinci aşamada ise, belirlenen tematik boyutlar ile bu iki değişken arasındaki
bağıntıyı test etmek için Ki-kare bağımsızlık
testi uygulanmış ve istatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak kabul
edilmiştir. Araştırmada, coğrafya öğretmen adaylarının Ortadoğu
kavramına yükledikleri anlam ve zihinsel tasarımlarının analizi keşfedici
sıralı karma yöntemle yapılmış ve bu bağlamda, orta ve yükseköğretim coğrafya programlarının
işlevselliği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafya, Beşeri Coğrafya, Ortadoğu, Ortadoğu Tasavvuru, Zihinsel Tasarım, İçerik Analizi

Teşekkür

Verilerin temin edilmesinde yakın desteğini esirgemeyen Dr. Öğrt. Üyesi Neşe DUMAN'a teşekkür ederim...

MENTAL DESIGNS ON THE MIDDLE EAST CONCEPT

Öz

Turkey is located
in a geographical position, at the intersection of the three continents (Asia,
Europe and Africa). Therefore, it is defined by the metaphor of “bridge” in
almost all relevant social science and geography books. By means of this
metaphor, It is claimed that, on a narrow scale, Turkey interconnects the
Middle East, the Balkans and the Caucasus, whereas on a large scale,
interconnects Asia, Europe and Africa. This situation is of great importance in
terms of historicity and geographical features of Turkey-Middle East relations.
Therefore, the Middle East region is included in secondary and higher education
curricula as important thematic areas of geography in terms of both natural and
human contexts and it is aimed that students acquire in-depth knowledge about
the Middle East [geography]. In this study, it is questioned how the preservice
geography teachers conceive the concept of the Middle East and by which
countries they define it. The sample group of the study, which was conducted as
a mixed research design, consisted of ninety (90) preservice teachers who
graduated from Geography Department at Çankırı Karatekin University. The data
were collected by using a structured interview form that included open-ended
questions. The obtained data were analysed by content analysis technique,
collected under thematic dimensions, and evaluated according to gender and
geographical region variables. In the second stage, chi-square independence
test was used to test the correlation between the thematic dimensions and these
two variables and the level of statistical significance was accepted as
P<0.05. In this research, the analysis of meaning and mental designs that
geography teacher candidates have assigned to the concept of Middle East was
made by exploratory sequential mixed method and in this context, the
functionality of secondary and higher education geography programs were
discussed. 

Anahtar Kelimeler

Geography, Human Geography, The Middle East, The Concept of the Middle East, Mental Design, Content Analysis

Kaynakça

• Akbaş, Z. (2011). ABD’nin Ortadoğu politikalarının sürdürülebilirliği ve Ortadoğu’da güç mücadelesi‛, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (Ekim 2011), ABD ve Büyük Ortadoğu ilişkileri özel sayısı (ss: 1-18).
• Akengin, H. (2017). Siyasi Coğrafya -insan ve mekân yönetimi-. Ankara: Pegem Akademi.
• Altay, H. & Nugay, U. (2013). Ortadoğu bölgesi enerji kaynaklarının 21. Yüzyıl dünya ekonomisi için stratejik önemi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 6(3), 1-35.
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (Çev: A.Tümertekin). İstanbul: İthaki.
• Angrist, M. P. (2019). Politics and Society in the Contemporary Middle East. Boulder- Colorado: Lynne Rienner Publishers
• Atalay, İ. (2011). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Bakan, İ. & Büyükbeşe, T. (2004). Çalışanların iş güvencesi ve genel iş davranışları ilişkisi: Bir alan çalışması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 23, 35-59.
• Bircan, H., Karagöz, Y. & Kasapoğlu, Y. (2003). Kİ-kare ve Kolmogorov Smirnov uygunluk testlerinin simulasyon ile elde edilen veriler üzerinde karşılaştırılması. Cumhuriyet Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 4(1), 69-80.
• Brezezinski, Z. (2005). Büyük Satranç Tahtası (Çev: Y. Türedi). İstanbul: İnkılap Kiatbevi.
• Central Intelligence Agency (CIA, 1955-1975). Duane R. Clarridege (with Digby Diehl). A Spy for All Seasons: My Life in the CIA (New York: Scribner, 1997).
• Creswell, J. W. (2003). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (2nded). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Creswell, J. W. (2014). Nitel Araştırma Yöntemleri. Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (Çev: M. Bütün, S.B. Demir), Ankara: Siyasal.
• Çoban, A. (2017-Ed). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. İstanbul: Lisans Yayınevi.
• Deniz, Y. (2016). Ortadoğu’daki çatışmalara devletlerin ve devlet dışı aktörlerin etkileri. Tesam Akademi Dergisi - Turkish Journal of TESAM Academy. 3(1). 129- 149.
• Doster, B. (2012). Bir bölgesel güç olarak İran’ın Ortadoğu politikası. Ortadoğu Analiz, 4 (44), 44-51.
• Efegil, E. (2013a). İsrail’in dış politikasının belirleyicileri. Ortadoğu Analiz, 5(49), 53-58.
• Efegil, E. (2013b). Suudi Arabistan’ın dış politikasını şekillendiren faktörler. Ortadoğu Analiz, 5(53), 104-113.
• Elmas, B. (2012). Ortadoğu’daki enerji kaynaklarının önemi ve Türkiye üzerinden taşınması ile Türkiye’nin kazandığı jeopolitik konum. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
• Food and Agriculture Organization (FAO, 1948). The State of Food and Agriculture, 1948, 56 n.4: Ross B. Talbot, Historical Dictionary of the International Food Agencies: FAO, WFP, WFC, IFAD (Metuchen, N.J.: Scarecrow Press, 1994), 41.
• Food and Agriculture Organization (FAO, 2005). Ross B. Talbot, Historical Dictionary of the International Food Agencies: FAO, WFP, WFC, IFAD (Metuchen, N.J.: Scarecrow Press, 1994), 41.
• Foucault, M. (2011). Özne ve İktidar: Seçme Yazıları. (Çev: I. Ergüden, O. Akınbay). İstanbul: Ayrıntı.
• Fromkin, D. (1989). A Peace to End All Peace. NY: Henry Holt and Company. ISBN 0-8050-0857-8
• Girdner, E. J. (2005). The Greater Middle east Initiative: Regime change, neoliberalism and US global hegemony. "Presented at the First International Conference: "America in the Middle East, The Middle East in America," American University of Beirut. Beirut, Lebanon, Dec. 18-21. 15.12.2019 tarihinde http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/44/677/8621.pdf adresinden alındı.
• Gutek, G. L. (2011). Eğitime Felsefi ve İdeolojik Yaklaşımlar (Çev: N. Kale). Ankara: Ütopya.
• Güney, E. (2013). Türkiye’nin Komşuları -Ülkeler Coğrafyası, Ekonomi, Jeopolitik. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Güngör, M. & Bulut, Y. (2008). Ki-kare testi üzerine. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 84-89.
• Johnson, R. B. & Onwuegbuzie, A. J. (2004). Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational Researcher, 33(7), 14-26.
• Kanat-Hayır, M. (2016- Ed). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Karasar, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (10. Baskı). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kechichian, J. A. (2000). Saudi Arabia’s will to power. Middle East Policy, 7(2), 47-60.
• Koppes, CR (1976). Captain Mahan, General Gordon and the origin of the term “Middle East”. Middle East Studies, 12, 95–98.
• Köşker, N. (2014). Beşeri coğrafya ve mekânsal bilginin endoktrinasyonu. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM) VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 429-438). Ankara.
• Köşker, N. (2016). Öğretmen adaylarının Ortadoğu tasavvurları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 9(43), 1463-1476.
• Köşker, N. (2019). Öğretmen adaylarının zihin/taslak haritalarına göre Türkiye’nin çevresindeki ülkeler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 50, 324-358.
• Lacoste, Y. (2004). Coğrafya Savaşmak İçindir (Çev: A. Ertan). İstanbul: Doruk.
• Leech, N. L. & Onwuegbuzie, A. J. (2009). A typology of mixed methods research designs. Qual Quant, 43, 265–275.
• Lewis, B.(1965). The Middle East and the West. Bloomington, IN: Indiana University Press.
• Marx, K. & Engels, F. (2011a). Alman İdeolojisi (Çev: E. Aktan). Ankara: Alter Yayınları.
• Marx, K. &Engels, F. (2011b). Komünist Manifesto (Çrv: M. Erdost). Ankara: Sol Yayınları.
• Merriam, S.B. (2013). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulamalar için Bir Rehber (Selahattin Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Middle East Studies Association (2005). Countries and Organizations, Middle East Institute. 11.01.2019 tarihinde http://www.mideasti.org/countries/countries-main.html adresinden edinilmiştir.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal Araştırma Yöntemleri 2. Cilt (Çev: S.Özge). Ankara: Siyasal Kitabevi
• Nevo, J. (1998). Religion and national identity in Saudi Arabia. Middle Eastern Studies, 34(3) 34-53.
• Oğuzlu, T. (2012). Türk dış politikasında Ortadoğu’nun dayanılmaz ağırlığı. Ortadoğu Analiz, 4(45), 44-52.
• Onwuegbuzie, A. J., Leech, N. L. (2004). Enhancing the interpretation of “Significant” Findings: The role of mixed methods research. The Qualitative Report, 9(4): 770-792.
• Özel, P. (2003). Petrol Sanayiinde Dikey Bütünleşme ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. DPT, Ankara.
• Özey, R. (2008). Dünya ve Türkiye Ölçeğinde, Siyasi Coğrafya. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Özey, R. (2010). Türkiye ve Komşu Ülkeler Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım.
• Özgen & Köşker, (2014). Türkiye’de özel dershaneler ve paydaşları üzerine bir analiz. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM) VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss. 417-427). Ankara.
• Özgen, N. & Köşker, N. (2016). Özel dershanelerin dikotomik üretimi: Kamusal bir hizmet mi- Toplumsal bir sorun mu? Toplum ve Bilim, 137, 83-129.
• Özgen, N. (2010). Bilim olarak coğrafya ve evrimsel paradigmaları. Ege Coğrafya Dergisi, 9(2),1-25.
• Özgen, N. (2013a). Öğretmen adaylarının erozyon kavramına yönelik algıları: Fenomenografik bir araştırma, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 321-33.
• Özgen, N. (2013b). A qualitative research on perception of geography by training teachers of geography: Sample of Turkey. Higher Education of Social Science, 5(1), 25-34.
• Özgen, N. (2016a). Nitel araştırmalarda verilerin toplanması ve analizi (Ed. N. Özgen). Beşeri Coğrafyada Araştırma Yöntemleri ve Teknikler içinde (s. 157-198). Ankara: Pegem Akademi.
• Özgen, N. (2016b). A critical approach to discipline of human geography as an apparatus for state hegemony in Turkey. Journal of Geography in Higher Education, 40(1), 131- 153.
• Özgen, N. (2016c). Türkiye coğrafyasının kültürel potansiyeli ve eğitimdeki uygulamaları üzerine bir değerlendirme. 1. International Symposium on Migration & Culture. 01-03 December 2016, Amasya-Türkiye.
• Öztürkler, H. (2009). Ortadoğu Ülkelerinin Ekonomik Yapılarının Temel Özellikleri. Ortadoğu Analiz Dergisi, 1(6), 65-71.
• Palmer, M. A. (1992). Guardians of the Persian gulf: A history of America’s expanding role in the Persian gulf, 1833–1992. New York: The Free Press, ISBN 0-02-923843-9
• Pamir, N. (2017). BP Statistical Review of World Energy. 06 Haziran 2016 tarihinde http://www.butundunya. com/pdfs/2017/09/069-073.pdf adresinden edinilmiştir.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (Çev. Edit: M. Bütün, S.B. Demir), Ankara: PegemA.
• Pirincci, F. (2007). Democracy, culture and practice in Iraq: A comparative analyze of Saddam and post-Saddam era. Alternatives: Turkish Journal of International Relations, 6(1- 2), 92-113.
• Royal Geographical Society (1920). Roderic H. Davidson, (1960). “Where is middle East?” Foreign Affairs 38, 668.
• Rubin, M. (2005). The future of Iraq: Democracy, civil war, or chaos? Middle East Forum. Middle East Review of International Affairs. 15.12.2019 tarihinde https://www.meforum.org/759/the-future-of-iraq-democracy-civil-war-or-chaos adresinden edinilmiştir
• Sakin, S. & Deveci, C. (2011). Ortadoğu kavramı ve sınırları üzerine bir değerlendirme. History Studies, ABD ve Büyük Ortadoğu ilişkileri Özel Sayısı, 281-293.
• Sinkaya, B (2016). Ortadoğu siyasetine giriş: temel faktörler, aktörler ve dinamikler. ORSAM Kaynak. 11.12.2019 tarihinde http://www.muharrembalci.com/ hukukdunyasi/alintilar/641.pdf adresinden edinilmiştir.
• Talim ve Terbiyeli Kurulu Başkanlığı (2018). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 11.09.2019 tarihinde, http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlarinda-yapilan-guncellemeler- yayinlandi/icerik/308 adresinden edinilmiştir.
• Ünlü, M. & Eldurmaz, T. (2018). The future of regional leadership and Turkey’s position compared to the middle eastern undergraduate students. International Journal of Geography and Geography Education, 38, 69-90.
• Üşümezsoy, Ş. & Şen, Ş. (2003). Yeni Dünya Petrol Düzeni ve Körfez Savaşları. İstanbul: İnkılap Kitabevi
• Weber, R.P. (1989) Basic Content Analysis. Sage: London.
• World Health Organisation (WHO, 1948). Handbook of Resolutions and Decisions of the World Health Assembly and yhe Execute Board, Volume 1, 1948-1972 (Geneva: WHO, 1973), 315-318.
• Yazıcı, H. & Koca, N. (2018- Ed). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, K. & Yiğit, Ö. (2010). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Avrupa, Ortadoğu ve Türkiye’ye komşu ülkelere ilişkin algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 318-334.
• Zulfqar, S. (2018).Competing interests of major powers in the Middle East: The case study of Syria and its implications for regional stability. Perceptions, XXIII (1), 121-148.