Mevsimsiz (Zamansız/Erken) Davanın Yargı Kararları Kapsamında Değerlendirilmesi

Year 2023, Volume: 81 Issue: 4, 861 - 909, 23.02.2024

Muhammet Özekes , Nilüfer Boran Güneysu

https://doi.org/10.26650/mecmua.2023.81.4.0002

Abstract

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 105 ilâ 113. maddeleri arasında dava çeşitleri yer almaktadır. Buna göre davalar; eda davası (HMK m 105), tespit davası (HMK m 106), belirsiz alacak davası (HMK m 107), inşaî dava (HMK m 108), kısmî dava (HMK m 109), davaların yığılması (HMK m 110), terditli dava (HMK m 111), seçimlik dava (HMK m 112) ve topluluk davası (HMK m 113) şeklinde sıralanmaktadır. Ancak bu düzenleme sınırlayıcı nitelikte değildir. Kanunda açıkça yer almayan, ancak özellikle yargı kararlarında ve kısmen de olsa öğretide “mevsimsiz (zamansız/erken) dava” şeklinde bir dava türü bulunmaktadır. Bu dava türü, yakın zamanda verilen kararlarla yeniden gündeme gelmiştir. Yargı kararları ile kabul edilen bu dava türü, yargı kararlarında da tanımlanmamış ve bu davanın şartları açıklanmamıştır. Kararlardan hareketle çok kısa olarak, mevsimsiz davanın “çeşitli kanunlar gereğince henüz talep edilebilme aşamasında olmayan” alacak veya talepler için kullanıldığı anlaşılmaktadır. Mevsimsiz dava bakımından sorun, özellikle davanın reddi söz konusu olduğunda karşımıza çıkmaktadır. Bu konu özellikle yakın zamanda verilen bir İçtihadı Birleştirme Kararının konusu olması sebebiyle yeninden tartışılmış ve güncellik kazanmıştır. Bu çalışmada yargı kararlarında mevsimsiz davanın görünümü dikkate alınarak mevsimsiz dava kavramı tanımlanmaya, bu dava türü ve niteliğinin belirlenmesine, bu davanın varlığı halinde verilmesi gereken karar ve yargılama giderlerinin incelenmesine, ayrıca bu yöndeki kararların değerlendirilmesine çalışılacaktır.

Keywords

Mevsimsiz Dava, Erken Dava, Zamansız Dava, Hukukî Yarar, Davanın Usûlden Reddi, Davanın Esastan Reddi, Vade, İçtihadı Birleştirme Kararı

Evaluating Unseasonable (Untimely/Early) Litigation Within The Scope of Judicial Decisions

Abstract

Articles 105 through 113 of the Turkish Code of Civil Procedure (CCP) regulate the following types of actions: the action for performance (Article 105), action for determination (Article 106), action for an indefinite receivable (Article 107), constructive action (Article 108), partial action (Article 109), aggregation of actions (Article 110), tertiary action (Article 111), optional action (Article 112), and class action (Article 113). However, these regulations are not restrictive. A type of lawsuit is also found that is not explicitly mentioned in the law but which is referred to as an unseasonal (untimely/ early) lawsuit, particularly with respect to judicial decisions and partially with respect to doctrine. This type of lawsuit has come to the agenda again with recent judgments. While accepted by judicial decisions, this type of lawsuit is not defined regarding judicial decisions, and the conditions of this lawsuit are not explained. Based on the decisions the unseasonal action is understood in brief to be used for receivables or claims that are not yet at the stage of being able to be claimed pursuant to various laws. In terms of unseasonal actions, a problem arises especially when addressing the dismissal of the lawsuit. This issue has been discussed and brought to the agenda, especially as the subject of a recent Unification of Jurisprudence Decision dated February 18, 2022. This study will attempt to: (1) define the concept of unseasonable lawsuit by taking into account the appearance of unseasonable lawsuit in judicial decisions, (2) determine this type of lawsuit and its nature, (3) examine the decision to be made in the presence of this lawsuit as well as the judicial expenses, and (4) evaluate the decisions in line with this.

Keywords

Unseasonable Lawsuit, Early Lawsuit, Untimely Lawsuit, Legal Interest, Procedural Dismissal of A Lawsuit, Dismissal of A Lawsuit Based on Merit, Fixed Date, Unification Of Jurisprudence Decision

References

• Akkan M, ‘Arabuluculuk Faaliyeti Sonucunda Anlaşılan Hususlarda Dava Açma Yasağı ve Sonuçları’ (2018) 20 (2) DEÜHFD 1-31. google scholar
• Alangoya Y, Yıldırım K ve Deren-Yıldırım N, Medeni Yargılama Hukuku Esasları (Alkım Yayınevi 2004) google scholar
• Albayrak H, ‘Tasarrufun İptali Davalarında Yargıtay Tarafından Kabul Edilen Özel Dava Şartları’ (2015) 64 (4) AÜHFD 931-974. google scholar
• Aras M, ‘Markanın İptali’ (Legalblog, 30.06.2020) https://blog.lexpera.com.tr/markanin-iptali/ (Erişim Tarihi 14.11.2022). google scholar
• Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar Ayvaz S ve Hanağası E, Medenî Usul Hukuku (8. Bası, Yetkin Yayınları 2022). google scholar
• Arz M, ‘Klagen auf künftige Leistung gem §§ 257-259 ZPO’ (20121) JuS 745-749. google scholar
• Aşık İ, Medeni Usul Hukukunda Bekletici Sorun (Seçkin Yayıncılık 2012). google scholar
• Atalı M, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku C III (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017) (Pekcanıtez Usûl). google scholar
• Atalı M, Medeni Usul Hukukunda Aleyhe Bozma Yasağı (Yetkin Yayınları 2014). google scholar
• Atalı M, Ermenek İ ve Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku (5. Bası, Yetkin Yayınları 2022). google scholar
• Boran-Güneysu N, Medeni Usûl Hukukunda Karar (Yetkin Yayınları 2014). google scholar
• Budak AC ve Karaslan V, Medenî Usul Hukuku (6. Bası, Filiz Kitapevi 2022). google scholar
• Budak AC ve Yağcı MO, ‘Mevsimsiz Dava: Davanın Vaktinden Önce Açılması’ (2023) 1 (70) Adalet Dergisi 17-46. google scholar
• Buz V, Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar (Yetkin Yayınları 2005). google scholar
• Centel T, ‘İş ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararlarının Uygulamadaki Yönlendirici Etkileri’ (1989) Yargıtay Dergisi 361-371. google scholar
• Dişel B, Dava Takip Yetkisi (On İki Levha Yayıncılık 2020). google scholar
• Elgün Toğrul EŞ, ‘Borçtan Kurtulma Davasında Teminat’ (2022) 18 (53) MİHDER 699-752. google scholar
• Eren F ve Dönmez Ü, Eren Borçlar Hukuku Şerhi Cilt I (Yetkin Yayınları 2022). google scholar
• Eren F ve Dönmez Ü, Eren Borçlar Hukuku Şerhi Cilt III (Yetkin Yayınları 2022). google scholar
• Erişir E, Geçici Hukukî Temelleri ve İhtiyatî Tedbir Türleri (On İki Levha Yayıncılık 2013). google scholar
• Erzurumlu-Işık N, Medenî Usûl Hukukunda Yorum-Hukuk Yaratma ve İçtihadı Birleştirme Kararları (On İki Levha Yayıncılık 2023). google scholar
• Gümüş MA, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri (Yetkin Yayınları 2021). google scholar
• Hanağası E, Davada Menfaat (Yetkin Yayınları 2009). google scholar
• Henssler M, ‘Die Klage auf künftige Leistung im Wohnraummietrecht’ (1989) NJW 138-144. google scholar
• İyilikli AC, Hukuk Yargılamasında Kesin Hüküm (Yetkin Yayınları 2016). google scholar
• Kabaklıoğlu-Arslanyürek Y, ‘Öncelenmiş Borca Aykırılık Kavramı ve Alacağı Tehlikeye Düşen Alacaklının Diğer Hukuki İmkânları ile Karşılaştırılması’ (2019) 14 (175-176) BÜHFD 887916. google scholar
• Karaca OU, Markayı Kullanma Zorunluğu ve Kullanmamanın Hukuki Sonuçları (Lykeion Yayıncılık 2017). google scholar
• Kappel C, Die Klageabweisung zur Zeit (Dunker&Humblot 1998). google scholar
• Kayhan F, ‘Özel Hukuk Uygulamasında Yargı İçtihatlarının ve İçtihadı Birleştirme Kararlarının Normatif Gücü’ (1999) 2 TBBD 341-363. google scholar
• Kılınç A, İcra Takibinde Derdestlik (Yetkin Yayınları 2020). google scholar
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü Cilt II (6. Bası, Seçkin Yayıncılık 2001). google scholar
• Kuru B ve Budak A.C, Tespit Davaları (2. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2010). google scholar
• Musielak J und Voit W, ZPO, ZPO § 257 Klage auf künftige Zahlung oder Raumung (20. Auflage, C H Beck 2023). google scholar
• Nomer NH, Beklenen Haklar Üzerindeki Tasarrufların Hukukî Sonuçları (Seçkin Yayıncılık 2002). google scholar
• Oğuzman K ve Barlas N, Medenî Hukuk (21. Bası, Vedat Kitapçılık 2015). google scholar
• Oğuzman K ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I (20. Bası, Vedat Kitapçılık 2022). google scholar
• Ozanemre Yayla HT, Alacağın Devri İşleminin Geçerliliği ve Sebeple Olan İlişkisi (İllîliği), (Turhan Kitapevi 2019). google scholar
• Özekes M, ‘Hukuk Yargılaması ve İcra Hukuku Yönünden İşe İade Davaları ve Uygulama Sorunları’ İş Güvencesi Kurumu ve İşe İade Davaları (Legal Yayıncılık İstanbul 2005) 131-171 (İşe İade). google scholar
• Özekes M, ‘Muaccel Olmayan Alacak İçin Açılan Dava Esası mı Usûlü mü İlgilendirir? Yargıtay’ın Konuyla İlgili Çok Yeni Bir İBK Üzerine Kısa Değerlendirme’ (Hukuki Haber, 27.12.2022) https://www.hukukihaber.net/muaccel-olmayan-alacak-icin-acilan-dava-uslu-mu-esasi-mi-ilgilendirir-yargitayin-konuyla-ilgili-cok-yeni-bir-ibk-uzerine-kisa-degerlendirme-makal-e,10427.html (ET 18.11.2022) (İBK). google scholar
• Özekes M, İcra İflas Hukukunda İhtiyati Haciz (Seçkin Yayıncılık 1999) (İhtiyati Haciz). google scholar
• Özekes M, Pekcanıtez Usûl C II (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017). google scholar
• Özekes M, Pekcanıtez Usûl C III (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017). google scholar
• Özkaya-Ferendeci HÖ, ‘Dava Edilebilirlik Konusuna Genel Bir Bakış’ (2010) 16 (1-2) MÜHF-HAD 233-246 (Dava Edilebilirlik). google scholar
• Özkaya-Ferendeci HÖ, Kesin Hükmün Objektif Sınırları (On İki Levha Yayıncılık 2009). google scholar
• Pekcanıtez H, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku C II (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017). google scholar
• Pekcanıtez H, ‘Yargıtay Yönünden Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Değerlendirilmesi’ (2019) 32 (144) TBBD 383-419 (Yargıtay). google scholar
• Pekcanıtez H, ‘Bekletici Sorun’ (1980) 1 EÜHFD 249-275 (Bekletici Sorun). google scholar
• Pekcanıtez H ve Taş-Korkmaz H, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku C I (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017). google scholar
• Pekcanıtez H, Atalay O, Sungurtekin Özkan M ve Özekes M, İcra ve İflâs Hukuku, (9. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2022). google scholar
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medenî Usûl Hukuku (11. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2023). google scholar
• Postacıoğlu İE ve Altay S, Medenî Usûl Hukuku Dersleri (Vedat Kitapçılık 2015). google scholar
• Serozan R, Borçlar Hukuku Genel Bölüm İfa ve İfa Engeli Haksız Zenginleşme C III (Filiz Kitapevi İstanbul 2016). google scholar
• Serozan R, Baysal B ve Sanlı KC, Serozan Borçlar Hukuku Genel Bölüm (On İki Levha Yayıncılık 2022). google scholar
• Tanrıver S, ‘Dava Şartı Arabuluculuk Üzerine Bazı Düşünceler’ (2020) 147 TBBD 111-142 (Arabuluculuk) google scholar
• Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku Cilt I (Yetkin Yayınları 2016) (Usûl). google scholar
• Taş-Korkmaz H, Hukuk Davalarında Gerçek Tarafın Belirlenmesi (On İki Levha Yayıncılık 2021). google scholar
• Uyar T, ‘İcra Hukukunda Borçtan Kurtulma Davası (İİK. m. 69/II, III, IV, V)’ (2005) 58 TBB Dergisi 323-339. google scholar
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku, (Filiz Kitapevi 2000). google scholar
• Vardar-Hamamcıoğlu G, ‘Öne Alınmış Sözleşmeye Aykırılık Kavramı’ (2018) 13 (169-170) BÜHFD 203-256. google scholar
• Yılmaz E, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanununda Süreler’ (2013) 8 (Özel) Yaşar Üniversitesi E-Dergi 3167-3190. google scholar
• Yüce M ve Mercimek F, ‘Türk Vergi Hukukunda İçtihatların Bağlayıcılığı ve Hukuk Kaynağı Olarak Değerlendirilmesi’ (20149 9 (119-120) BÜHFD 7-64. google scholar