Bir İnsan Hakkı Olarak Su Hakkı

Year 2008, Volume: 26, 15 - 40, 01.06.2008

Eral Topçu

Abstract

Bu çalışmanın konusu bir insan hakkı olarak su hakkıdır. Bir insan hakkı olarak su hakkı BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi tarafından 2002’de ilan edilen Genel Yorum 15’te ortaya konulmuştur. Genel Yorum 15, “su hakkı, herkesin kişisel ve ev içi kullanımları için yeterli, güvenli, kabul edilebilir, erişilebilir ve bedeli ödenebilir suya sahip olma hakkını öngörmektedir” demektedir. Genel Yorum 15 öncesinde de, temel bir insan hakkı olarak temiz suya erişim zımnen ya da açıkça uluslararası ve ulusal düzeyde desteklenmiştir. Bu çerçevede ilk olarak bir insan hakkı olarak su hakkının ortaya çıkış süreci ve ilgili temel uluslararası ve ulusal hukuki düzenlemeler kısaca incelenmiştir. Daha sonra hakkın içeriği ve Taraf Devletlerin yükümlülükleri Genel Yorum 15 çerçevesinde ele alınmıştır. Son olarak da hakkın diğer insan hakları ile ilişkisi ve içeriği genel olarak değerlendirilmiştir

Keywords

İnsan hakları, su hakkı, uluslararası insan hakları hukuku, hak temelli yaklaşım, Birleşmiş Milletler Genel Yorum 15

The Right to Water as a Human Right

Abstract

The subject of this study is theright to water as a human right. Theright to water as a human right was introduced by General Comment 15 declared by the United 9ations Committee on Economic, Social and Cultural Rights in 2002. General Comment 15 states that “the human right to water entitles everyone to sufficient, affordable, physically accessible, safe and acceptable water for personal and domestic uses”. Before General Comment 15, access to safe water as a fundamental human right implicitly or explicitly also supported in international and national levels. In this framework, firstly the process of the coming into being of the human right to water and relevant fundamental international and national legal regulations are briefly examined. Then the content of the right and the obligations of State Parties are discussed in framework of the General Comment 15. Finally, the relationship of the right to water with other human rights and its content are generally discussed

Keywords

Human rights, the right to water, international human rights law, rightbased approach, United 9ations General Comment 15

References

• Alvarez, Ignacio J., (2003), “The Right to Water as A Human Right”, s. 1-10, http://www.cedha.org.ar/docs/doc26.doc (01.08.2006).
• Astle, Jason, (2005), “Between The Market and The Commons: Ensuring The Right To Water In Rural Communities”, Denver Journal of International Law and Policy, Vol. 33, N. 4, s. 585-607.
• Başkaya, Cengiz, (27.11.2006), “Su Savaşları”, http://www.ozguruniversite.org- /guncel_cengiz_su.php, 22.12.2006.
• Bluemel, Erik B., (2004), “The Implications of Formulating a Human Right to Water”, Ecology Law Quarterly, Vol: 31, s. 957-1006.
• Cahill, Amanda, (September 2005), ‘The Human Right To Water – A Right Of Unique Status’: The Legal Status And Normative Content Of The Right To Water”, The In- ternational Journal Of Human Rights, Vol. 9, N. 3, s. 389-410.
• Çevre Bakanlığı (1992), Rio Deklarasyonu, Gündem 21, Orman Prensipleri, Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı Raporu.
• Derviş, Kemal - Trevor Manuel (10.11.2006), “2 milyon çocuk temiz su ve tuvalet yok diye ölüyor”, http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/5409764.asp, 15.11.2006.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), (2005), Binyıl Kalkınma Hedefleri Raporu Türkiye 2005, Ankara.
• Dinstein, Y. (1981), “The Right to Life, Physical Integrity and Liberty”, L. Henkin (Ed.), The International Bill of Rights – The Covenant on Civil and Political Rights, Colombia University Press, New York, s.114–37.
• Donnelly, Jack (1995), Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, (Çev. Mustafa Erdoğan, Levent Korkut), Yetkin Yay., Ankara.
• Dursun, Abdülkadir (2006), Kutsal Topraklar ve Paylaşılamayan Sular Fırat-Dicle, IQ Kültür Sanat Yay., İstanbul.
• Erdoğan, Mustafa (1998), “İnsan Hakları ve Türkiye”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı 21, s. 136-143.
• Erdoğan, Mustafa (2004), Anayasal Demokrasi, Siyasal Kitabevi, 6. Basım.
• Evans, Tony (2002), “A Human Right to Health?”, Third World Quarterly, Vol. 23, N: 2, s.197-215.
• Franco, M. (22 Nov. 2002), “Statement Day of General Discussion on the Draft General Comment on the Right to Water”, U9CESCR 29th Session, Geneva, Food First In- formation and Action Network (FIAN).
• Gemalmaz, Semih (2001), İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Üçüncü Baskı, Beta Yay., İstanbul.
• General Comment No: 3, The Nature of States Parties Obligations, 14/12/90 CESCR, (1990), United Nations ECOSOC, Committe on Economic, Social and Cultural Rights.
• General Comment No: 15, Substanstive Issues Arising in The Implementation of the In- ternational Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, The Right to Water, E/C.12/2002/11, (November 2002), United Nations ECOSOC, Committe on Eco- nomic, Social and Cultural Rights.
• Gleick, Peter (1999), The Human Right to Water, Pacific Institute for Studies in Deve- lopment, Environment, and Security, Oakland, (ilk baskı Water Policy, 1999, V: 1, N: 5, s. 487-503).
• Güvener, Selim Erdil (June 2006), The Human Right To Water?, Center Internationale de Formation Européenne, (M. A. Dissertation in advanced European and Internati- onal Studies).
• Hardberger, Amy (2006), “Whose Job is It Anyway?: Governmental Obligations Crea- ted by The Human Right to Water”, Texas International Law Journal, Vol: 41, s. 533-568.
• http://www.righttowater.org.uk/code/Legislation_1.asp, 6.8.2006
• Kaboğlu, İbrahim (2005), Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yay., 2. Baskı, İstanbul.
• Kartal, Filiz (Mart 2006), “Suyun Metalaşması, Suya Erişim Hakkı ve Sosyal Adalet”, TMMOB Su Politikaları Kongresi Bildiriler Kitabı II. Cilt, Ankara, s.478-484.
• McCaffrey, Stephen C. (1992), “A Human Right to Water: Domestic and International Implications”, The Georgetown International Environmental Law Rewiew, Vol. 5, N:1, s.1-24.
• Olcay, H. Bülent (1998), “Temel Bir İnsan Hakkı Olarak Su”, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı 21, s. 1195-1198.
• Pamukcu, Konuralp (June–September 2005) “The Right to Water: An Assessment”, Contemporary Politics, University of Phoenix-Chicago, Vol. 11, N: 2-3, s. 157-167.
• Plan of Implementation of the World Summit on Sustainable Development, (4 Septem- ber 2002) Chapter II, http://www.unep.org/dpdl/IEG/docs/- esolution%202_Plan_implementation.doc (18.01.2006).
• Razzaque, Jona (2004), “Trading Water: The Human Factor”, RECIEL, Vol. 13, N: 1, s. 15-26.
• Resmi Gazete, 18.6.2003, Sayı: 25142; 30.01.1953, Sayı: 8322; 25.06.1985, Sayı: 18792; 27.01.1995, Sayı: 22184.
• Riedel, E. (November 2002), “Statement on Day of General Discussion”, U9CESCR 29th Session, Geneva.
• Robert, Jean (2003), Suyun Ekonomi-Politiği, Ütopya Yay., Ankara.
• Salihoğlu, Serhat (2006), “Küresel Su Siyaseti Nedir?”, Su Yönetimi Küresel Politika ve Uygulamalara Eleştiri, Tayfun Çınar ve Hülya K. Özdinç (Ed.), Memleket Yay., Ankara, s.3-42.
• Scallon, John- Angela Cassar- Noémi Nemes (2004), Water as a Human Right?, IUCN Environmental Policy and Law Paper No:51, Gland.
• Smith, William James, (2002), “The Human Right To Water: A Plea For Changing Frames”, Newark, Delaware, s.1-23, http://www.philippinefamily.net/- mywebsitedownload.PDF, (1.8.2006).
• Sub-Commission on the Promotion and Protection of Human Rights, Economic, Social and Cultural Rights, Liberalization of trade in services and human rights, Report of the High Commissioner, E/CN.4/Sub.2/2002/9 (25/06/02).
• Sue, Henry (1980), Basic Rights: Subsistence, Affluence and U.S. Foreign Policy, Prin- ceton Un. Press, Princeton’dan aktaran Jack Donnelly, Teoride ve Uygulamada Ev- rensel İnsan Hakları, (Çev. Mustafa Erdoğan, Levent Korkut), Yetkin Yay., Ankara, 1995, s. 30.
• Toklu, Vefa (1999), Su Sorunu Uluslararası Hukuk ve Türkiye, Turhan Yay., Ankara.
• UNDP (2006), Human Development Report 2006 Beyond Scarcity: Power, Poverty and The Global Water Crisis, New York, 2006.
• Uyar, Lema (Eylül 2006), Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları İnsan Hakla- rı Komitesi ve Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi, 1981-2006, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul.
• WHO (2003), The Right to Water, WHO, France.