PROF. DR. ALÂEDDİN YAVAŞCA’NIN ESERLERİNİN ESTETİK TEMELLERİ: ÖZ-BİÇİM İLİŞKİSİ, TEM İLERLEMELERİ / AESTHETIC FOUNDATIONS OF THE WORK OF PROF. DR. ALÂEDDIN YAVAŞCA: ESSENCE-FORM RELATIONSHIP AND THEMATIC TRANSFORMATION

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 113 - 124, 25.08.2016

Nesrin Feyzioğlu

Öz

Bu makale, bestekâr Alâeddin Yavaşca’nın husûsiyle şarkı formundaki bestelerinden birini esas alarak gelenek bağlamında, başlıkta zikr edilen açılardan ele alıp incelemeyi hedeflemektedir.

Beste söz konusu olduğu vakit, araştırıcı üç fiille muhataptır. “yaratmak”, “bilmek” ve “yapmak.” Bestekârın yaratma ameliyesi, üzerinde herhangi bir bilimin ya da bilimsel ölçeğin tasarrufunun olamayacağı bağımsız kısımdır. Ancak yapmak her şeyden evvel özün görünebilirliğini sağlayacak bir biçim endişesini zorunlu kılar. Nitekim bir sanat eseri öz, biçim ve üsluptan mürekkeptir ve “estetik beğeni” sanatın bir biçim içinde varoluş ve sunuluş sebebidir. Yaratma serüveni bir fikrin açınlanması uğruna girişilen bir serüvendir, bir fikirden ya da herhangi bir nesneden kalkıp nereye denk düşerse oraya gitmek serüveni değildir.

Estetik eleştiri, estetik bir nesneyi gerçek yerine oturtmak, ona gerçek değerini vermektir. Sanatkârı anlamak, onun bütün eserlerini anlamakla doğru orantılıdır. Bunun için bestekârın beslendiği kaynaklara doğru yelken açmak gerekir. 640-650 eseri değerlendirmeden bütünlüklü bir Alâeddin Yavaçca değerlendirmesi yapamayız. Yavaşca’yı bir bütün olarak kavramanın, bütünlüklü bir Yavaşca eleştirisi yapmanın şartı, onu baştan sona okumuş, eserlerinin öz-biçim ilişkisine vâkıf olmuş ve çağına, geleneğe ve Türk Mûsıkî tarihine yerleştirmiş olmaktır. Itrî’yi bilmeden, Dede’yi bilmeden, Z. Ârif Ataergin’i, Saadeddin Kaynak’ı bilmeden Yavaşca’yı kavramak mümkün değildir. .

Yavaşca’yı (dönemi içinde) diğer bestekârlardan ayıran en mühim fark, geleneğin taşıyıcısı oluşudur. O, tarz-ı kadîm ile tarz-ı cedîd arasındaki köprünün sahibidir

Yavaşca, müzikal öyküleri kendi içinde sürekli artarak çoğalan, bu bakımdan yeryüzünde bir başka örneği bulunmayan kadim mûsıkî mirasımızı bugüne, bugünle çatıştırmadan taşımıştır. Bu, başlı başına bir metod bilgisi, geleneğin bugün içinde inşa ediliş bilgisidir.

 Gerek üzerine hazırlanan kitaplarda ve gerekse kendisi ile yapılan çeşitli röportajlarda ve hatta estetik eleştirmen için bizzat her eserinde, sanatının besin kaynaklarını ve yürüdüğü yolu göstermiştir. Biz de gelenek bağlamı içinde, onun gösterdiği yollardan yürüyerek gelenekten yararlanışını bestelerinin öz ve biçim ilişkisi düzeyinde incelenmeye, bestekârın güftesi Müeyyed Bekman’a ait Nihavend şarkısını,  sabit, çizgisel ve türeyen tem ilerlemelerini kapsayan  “tem ilerlemeleri” yöntemi ile inceleyerek değerlendirmeye çalışacağız. 

Anahtar Kelimeler

Prof. Dr. Alâeddin Yavaşca, öz-biçim, estetik

Kaynakça

• Bozkurt, Nejat, (2012), Sanat ve Estetik Kuramları, Sentez yay. Ankara. 2. Kutluğ, Yakup Fikret, (2000), Türk Musıkisinde Makamlar, Birinci Baskı, İstanbul
• Özkan, İsmail Hakkı, (2003), Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri, Ötüken Yay. 6. Baskı, İstanbul.
• Şen, Hasan Oral, Alâeddin Yavaşca, (2001), TRT Kurumu, II. Baskı, Ankara.
• Behar, Cem, (2008), Musıkiden Müziğe, (Osmanlı/Türk Müziği: Gelenek ve Modernlikl), Yapı Kredi yay. 2. Baskı, İstanbul
• ……………….(1998)), Aşk Olmayınca Meşk Olmaz, (Geleneksel Osmanlı/Türk Müziğinde Öğretim ve İntikal), Yapı Kredi yay, Birinci Baskı, İstanbul.
• Fischer, Ernst, (2010), Sanatın Gerekliliği, Çev. Cevat Çapan, 11. Basım, Payel Yay. İstanbul
• Fusillo, Massimo, (2012), Edebiyatta Estetik, kitabevi Yay. Birinci Baskı, Ankara
• Timuçin, Afşar, (2011), Estetikte Anlam ve Yorum, Bulut Yay. Birinci Baskı, İstanbul
• Tura, Yalçın, (1988), Türk Mûsıkîsinin Meseleleri, Pan Yay. İstanbul