OKUMA ÖĞRETİMİNDE BİLİŞ VE ÜST-BİLİŞ STRATEJİLERİ

Year 2016, Volume: 1 Issue: 1, 46 - 53, 20.06.2016

Mustafa Cemiloğlu Erol Ogur

Abstract

Eğitimbilim literatüründe kullanılagelen, kavramlardan birisi de son yıllarda sıklıkla vurgulanan üstbiliş kavramıdır. Eğitim psikolojinde üstbiliş (metacognition) kavramını 1970'li yılların sonlarına doğru ilk kez kullanan Flavell’dir. İngilizce
“metacognition” kavramının karşılığı olarak ülkemizde “üstbiliş”, “bilişötesi”, “bilişüstü”, “metabiliş”, “yürütücü biliş”, ve “bilişsel
farkındalık” gibi çeşitli terimler kullanılmaktadır. Üstbiliş, bireyin kendi bilişsel süreçleri hakkındaki bilgisi ve bu bilginin bilişsel süreçleri kontrol etmesi olarak tanımlanmaktadır. Bilişsel kuram, öğrenme sürecinde öğrenciyi edilgen değil,
“kendi öğrenmesini kontrol edebilir ve yapılandırabilir” yaklaşımını kabul eder. Bu yaklaşım tarzı, dikkatleri bu süreçte öğrencinin içsel özelliklerine yoğunlaştırmıştır. Bu yoğunlaşmanın bir sonucu olarak, eğitimde son yıllarda
“öğrenmeyi öğrenme”, “kendi kendine öğrenme” ve “etkili öğrenme” gibi kavramlar daha fazla önemsenir olmuştur. Bu süreçte de “kendi kendine öğrenme” özelliği/yeterliğini kazandırdığı inancıyla üstbiliş kavramı ön plana çıkmıştır. Üstbiliş kavramının öğrenme sürecinde bu denli ön plana çıkmasının sebebi, bu yetinin bireye kendi kendine öğrenme becerisi kazandırmada etkili olduğu şeklindeki varsayımdır.
Ana dilimizi sağlam, düzgün ve etkili kullanma öğretimi demek olan Türkçe dersi “dinleme, konuşma, okuma ve yazma” olmak üzere dört temel dil becerisi etkinliklerine dayanır. Bunlar arasında yer alan “okuma eğitimi” nin ayrı bir önemi vardır. Bu önem dili kullanmanın ötesinde hemen her alanla ilgili bilgi edinmenin okumaya dayanmasından kaynaklanır. Onun ötesinde Türkçe dersinin temel amaçlarından birisi de öğrencilerde okuma alışkanlığı oluşturmaktır. Bu alışkanlık onlara sık sık okuma ödevleri vermekle ve sınıfı okuma işlemlerinin gerçekleştirildiği kütüphaneye dönüştürmekle mümkündür. Ancak okuma işlemlerinin verimli olması, uygulanan okuma etkinliklerinin bilimsel bir bakış açısı ile uygulanmasına bağlıdır. Bu bilimsel bakış açısı, okuma
ile ilgili zihin işlemlerinin, yani bilişsel işlemlerin stratejik okuma stilleriyle gelişebileceğini öngörmektedir. Stratejik okuma işlemleri içerisinde yer alan değişik uygulama modelleri, öğrencilerin okuma işlemlerini etkin kullanmalarını sağlayacaktır. Ancak, okuma ile ilgili bilişsel zihin işlemlerinin kalıcı bir alışkanlığa dönüşmesi onların üst-biliş tarafından sürekli olarak kontrol altında tutulmasına da bağlıdır. Bu nedenle Türkçe dersi eğitim-öğretim çalışmalarından sonuç alabilmek için önce okuma metinleri üzerinde her türlü okuma stratejisi, defalarca uygulanmalı ve böylece ve öncelikle
“okuma stratejileri bilgisi” oluşturulmalı, onun peşinden de, gerçekleştirilen işlemlerin öğrenciler tarafından bilinçli olarak fark edilmesini sağlamaya yönelik “üst-biliş” farkındalığı çalışmalarına geçilmelidir. Bu tür uygulamalar “bilişsel işlemler” le “üst-biliş işlemleri” nin birlikte çalışmasını sağlayacak ve sonunda öğrenenin okuma alışkanlığı edinmesine katkı sağlayacaktır.

Keywords

okuma öğretimi, okuma stratejileri, bilişsel işlemler, üst-biliş işlemleri

Cognition And Metacognition Strategies In Reading Education

Abstract

Inrecentyears, one conceptf requently used in
thee ducation alsciencesliterature is theconcept of metacognitionoftenemphasized. in educationalpsychology, concept of metacognitionthefirst time usedFlavelltheend
of the1970. InTurkey has been used conceptsjust
as matecognition, metacognitive, meta kognition associatedwithmetacognitions. Metacognition is defined as an individual’s know ledge about their owncognitive process esand this know ledge controlling cognitive processes. Cognitive theory accepts the approachthat students can control and configuret heir ownlearning rather thanstudentspassive in thelearningprocess. Thiskind of approach has beenfocused
on thestudent’sintrinsicproperties. As a result of thisconcentration, it wasfurt her complimented conceptssuch as the “learningtolearn”, “self-learning” and “activelearning” education in recentyears. Inyhisprocess, because of gainproficiency “Self-learning”, thebeliefthattheconcept of metacognitioncametothefore.Thereason of thisconcept of metacognition of muchtothefore in thelearningprocess, it givesstudentsskillsthat is abouttheirownlearning.
One of the main objectives of Turkishlesson is buildingreadinghabit in students. Studentsoftenshould be givenreadinghomeworksandtheclassshould be convert a library in whichreading is made in ordertotoacquirethathabit. However, theefficient of readingexercisesdepends on implementingthatreadingexerciseswith a scientificviewpoint.
Thatscientificperspectivepredictsthatcognitiveprocesseswhich is aboutreading can be developedwithstrategicreadingstyles. Additionally, A highlevelreadingskillsandhabits is not attainedunlessthatcognitiveprocesses is consistentlykeepundercontrolbymetacognition. Therefore, ınordertogettheresults of theTurkisheducationcoursework, allkinds of readingstrategiesshould be applied on readingtextsmanytimesand in thiswaytheknowledge of readingstrategiesshould be createdandshortlyafterthework of meta cognitionawarenessshould be made.

Keywords

Readinginstruction, readingstrategies, cognitiveprocesses, metacognitiveprocesses

References

• • Akpunar, Burhan (2011). Biliş ve Üstbiliş Kavramlarının Zihin Felsefesi Açısından Analizi, TurkishStudies 6(4).
• • Bağçeci,Birsen, v. d. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Üstbilşsel Farkındalık Düzeyleri ile Akademik Başarı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi8(16) s. 551-566
• • Başkan, Özcan (1988).Bildirişim, İstanbul.
• • Cemiloğlu, Mustafa (2013). Dil Bilimi Açısından Yazılı Anlatım ve Anlatım Teknikleri Öğretimi, Bursa.
• • ------------ Mustafa (2015). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi, Bursa.
• • Çeçen, M. Akif, Alver, Mehmet (2011).Türkçe Öğretmeni Adaylarının Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri (Giresun Üniversitesi Örneği),Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 2011(5)
• • Durukan, Erhan (2013). Türkçe Öğretmen Adaylarının Öğrenme Stilleri ve Öğrenme Stratejileri Arasındaki İlişki, TurkishStudies 8(1)
• • Güneş, Firdevs (2014). Türkçe Öğretimi, Yaklaşımlar ve Modeller, Ankara.
• • Katrancı, Mehmet. Yangın, Banu (2013).Üstbiliş Stratejileri Öğretiminin Dinlediğini Anlama Becerisine ve Dinlemeye Yönelik Tutuma Etkisi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11)
• • Karakelle, S., Saraç, S. (2010).Üst Biliş Hakkında Bir Gözden Geçirme: Üstbiliş Çalışmaları mı Yoksa Üst Bilişsel Yaklaşım mı?, Türk Psikoloji Yazıları, 13 (26), s.45-60
• • Kaysılı,Bahar Keçeli (2014). Zihin Kuramı ve Dil Arasındaki İlişki: Bir Derleme, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi15(2) 81-93
• • Kıran,Zeynel (2001). Dilbilim Akımları, Ankara.
• • MEB (2006).6.-8. Sınıflar Türkçe Dersi Öğretim Programı, Ankara.
• • Senemoğlu, Nuray (2013). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Kuramdan Uygulamaya, Ankara.
• • Özer, Bekir (2002). İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarının Programlarında Öğrenme Stratejileri, Eğitim Bilimleri ve Uygulama 1(1) s.17.
• • Özsoy G. (2008). Üstbiliş, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4)
• • Vardar, Berke (1982). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, İstanbul.
• • Yalvaç, Buğrahan v. d. (2011). Bedenlenmiş Biliş ve Eğitim, Ethos, S.4.