ANADOLU GELENEKSEL KADIN GİYSİ ÖRNEKLERİ: ATIKSIZ GİYSİ FORMLARI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 19, 99 - 120, 31.12.2024

Kevser Gürcan

Öz

Kültürel mirasın taşıyıcılığını üstlenen önemli unsurlar olarak karşımıza çıkan giysiler, döneminin
sosyal, kültürel, ekonomik ve coğrafi özelliklerinin aktarılmasında önemli rol üstlenmektedir.
Anadolu geleneksel kadın giysileri de estetik ögeler olmalarının yanı sıra pratik, ergonomik ve
ekonomik yaklaşımları ile ön plana çıkmaktadır. Giysilerin, dönemin dokuma kumaşlarının firesiz
olarak değerlendirilmesi esas alınarak üretildikleri görülmektedir. Eskiyen yanlarının onarılarak ya
da yeni bir ürüne dönüştürülerek çevreye en az zarar veren tasarımlar olarak uzun süren yaşam
seyri olduğu da bilinmektedir. Bununla birlikte, insanlık tarihi kadar eski olan giyinmenin günümüz
hızlı tüketim alışkanlıkları ve üretim süreçlerindeki bilinçsiz uygulamalar ile doğaya verdiği zarar
bugünün önemli gündemini oluşturmaktadır. Bu noktada sürdürülebilir moda bağlamında, tekstil
ürünlerinin oluşumu, kullanımı ve sonrası süreçlerde çevreye verilmekte olan zararın en aza
indirilmesinde geçmiş örnek ve uygulamaların referans alınması önem kazanmaktadır. Bu çalışmada,
kaybolmaya yüz tutmuş Anadolu geleneksel kadın giysileri, örnekler üzerinden atıksız giysi formu
yönü ile incelenerek atıksız giysi tasarımı çalışmalarına referans veren detaylarının ortaya konması
amaçlanmaktadır. Çalışma, gömlek ve entari sınıfında 10 adet giysi üzerinde yapılan inceleme ve
değerlendirmeleri kapsamaktadır. Çalışma kapsamında öz olarak literatür bilgisine yer verilmiş,
giysiler üzerinden ölçü alınarak kalıpları hazırlanmış, şematik teknik çizimleri gerçekleştirilmiş, dikiş
ve süsleme teknikleri ile ergonomik detaylara ilişkin tespitler aktarılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda
çalışma kapsamında elde edilen bulguların günümüz sürdürülebilir moda tasarımı süreçlerine katkı
sunması ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Giysi kültürü, Geleneksel giysi, Sürdürülebilir moda, Atıksız tasarım, Sıfır atık

SAMPLES OF TRADITIONAL ANATOLIAN WOMEN’S CLOTHING: WASTE FREE GARMENT FORMS

Öz

Clothing, as a significant element of cultural heritage, plays a crucial role in reflecting the social,
cultural, economic, and geographical characteristics of its era. Traditional Anatolian women’s
clothing stands out not only for its aesthetic qualities but also for its practical, ergonomic, and
economic design approaches. These garments were typically produced with minimal fabric waste,
utilizing the entire woven textile. Their long life cycles, achieved through practices such as repair
or repurposing into new items, further highlight their environmentally conscious design. However,
the environmental damage caused by modern fast fashion consumption habits and unsustainable
production processes has become a pressing global issue. In this context, examining historical
examples and practices is essential to minimizing the environmental impact of textile production,
usage, and post-use processes within the framework of sustainable fashion. In this study, endangered
traditional Anatolian women’s clothing is examined through examples with a focus on zero-waste
clothing design, aiming to reveal details that can serve as references for zero-waste design practices.
The study encompasses the analysis and evaluation of 10 pieces of clothing, including shirts and
traditional long dresses entari. Within the scope of the study, a review of relevant literature was
conducted, patterns were developed based on garment measurements, schematic technical drawings
were created, and observations regarding sewing and decorative techniques as well as ergonomic
details were documented. The findings of this study are expected to contribute to the processes of
sustainable fashion design today.

Anahtar Kelimeler

Clothing culture, Traditional clothes, Sustainable fashion, Waste free design, Zero waste

Kaynakça

• Bursalıgil G. (2024). Sıfır Atık Deneysel Drapaj: Bir Workshop Deneyimi. Yedi: Sanat Tasarım ve Bilim Dergisi, 32, 27-40. Doi:10.17484/yedi.1410141.
• Canbakal Ataoğlu N. (2024). Türk Giysi Kültürü ve Türkiye’de Moda Müzeciliğine Bir Bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. (53).198-219.
• Davis, F. (1997). Moda, Kültür ve Kimlik. (Ö. Arıkan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Eicher, J. B. (1999). Dress and Ethnicity. Oxford: Berg Publishers.
• Görünür L., Ögel S. (2006). Osmanlı Kaftanları ile Entarilerinin Farkları ve Kullanışları, İTÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1) 69-68.
• Görünür, L. (2010). Osmanlı İmparatorluğunun Son Döneminden Kadın Giysileri, Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonu. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı.
• Hansen, T., K. (2004) The World in Dress: Anthropological Perspectives on Clothing, Fashion and Culture. Annual Review of Anthropology (33). 369-393.
• Henninger, C. E., Alevizou, P. J., & Oates, C. J. (2016). What is sustainable fashion? Journal of Fashion Marketing and Management: An International Journal. 20 (4) 400-416.
• İnan, A. (1967). Altaylar’da Hun Devri Kültürü. Hayat Tarih Mecmuası. (12). 14-20.
• McLennan, J. F. (2004). The Philosophy of the Sustainable Design, Ecotone Design Publishing Company, Canada.
• McQuillan, H. ve Rissanen, T. (2011). Yield: Making fashion without making waste (Sergi Katalogu ISBN:978- 0-615-53391-9). Textile Art Center New York, NY/US.
• Melchoir, M. R. (2011). Fashion Museology: Identifying and Contesting Fashion in Museums. Fashion: Exploring Critical Issues. Conference Proceedings. Manfield College. Oxford. 1-10
• Paralı, A. (2021). “Sürdürülebilir Moda Kapsamında Sıfır Atık Kalıp Hazırlama Tekniklerinin İncelenmesi: Mozaik Yöntemi Örneği”. Ulakbilge Dergisi. 9(67):1457–1474, DOI:10.7816/ulakbilge-09-67-07.
• Pardoe, J. (2004). Şehirlerin Ecesi İstanbul / Bir Leydinin Gözüyle 19. Yyüzyılda Osmanlı Yaşamı. (B. Büyükal, Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi. İSBN 9789758704767.
• Petrov, J. (2019). Fashion, History, Museums, İnventing the Display of Dress. London: Bloomsbury.
• Rissanen, T. (2013). Doktora tezi. Zero-waste fashion design: a study at the intersection of cloth, fashion design and pattern cutting. University of Technology Sydney.
• Sürür, A. (1983). Ege Bölgesi Kadın Kıyafetleri. İstanbul: Akbank Yayınları.
• Süslü, Ö. (1989). Tasvirlere Göre Anadolu Selçuklu Kıyafetleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Şahin, Y. (2016). Geleneksel Türk Giyim Kültürü ve 20. Yüzyıl Modasının Kesişme Noktası: Geometrik Kesim. Art-E Sanat Dergisi, 9(17), 376-390.
• Weiner, A., B. & Schneider, J. (1989). Cloth and the Human Experience. Washington and London: Smithsonian Institution.