Modern Dünya Bağlamında İnsan Kaynakları Kavramının Eleştirisi ve İnsan Değerleri Fikrinin Doğuşu

Year 2019, Volume: 5 Issue: 1, 93 - 115, 31.03.2019

Temel Hazıroğlu

https://doi.org/10.25272/ijisef.455846

Abstract

The Critique of the Human Resources Concept in the Context of the Modern World and The Emergence of Human Values Idea

Abstract

İnsan bir takım meziyet ve yetenekleri olan
bir canlıdır. İnsan aynı zamanda doğuştan kazandığı bir takım temel hak ve
özgürlüklere sahiptir. Bu onun yaratılmışların en şereflisi yani “eşref-i
mahlukat” olmasının bir gereğidir. Ve aynı zamanda insan canlılardan farklı
olarak yeryüzünün halifesidir. Şu rahatlıkla söylenebilir, dünya insan için
yaratılmıştır. Her türlü özelliklerinden (dil, din, mezhep, ırk, cinsiyet, renk
vb.) bağımsız olarak tüm insanların onda ve üzerindeki nimetlerde hakkı vardır.

Modernizm süreç içinde insanı doğal
durumundan, fıtratından uzaklaştırmış ve onu bir nesne konumuna itmiştir.
Materyalist zihin ve onun kapitalist ekonomi anlayışı insanı “homo economicus”
olarak değerlendirmiş ve onu arz tarafında kaynağa talep tarafında ise tüketici
konumuna indirmiştir. Bu insanın ve insanlığın kabullenebileceği bir durum
değildir.

Çalışma hayatında insan yönetimi “personel
yönetimi” olarak başlamış ve süreç içinde bu anlayış “insan kaynakları”
anlayışına evrilmiştir. İnsanın bir ekonomik nesne olarak, bir kaynak olarak
tanımlanması ve buna göre tutum ve davranış geliştirilmesi toplumsal hayatta
insanın değerinin azalmasına neden olmuştur. Hatta süreçte insan bir tür
cendereye alınmıştır.

Oysa “insan kaynak değil değerdir, tüketici
değil değerlendirendir.” Bu noktada insanı hayatın merkezine en önemli değer
olarak koymak, bir toplumsal düzen ve hayat telakkisi oluşturmak acil bir
ihtiyaçtır. Bu telakki oluşturulurken yaratılış ve ahlak temel alınmalı, başka
bir ifadeyle İslam, hakikat merkeze konulmalıdır. İslam’a göre insan için,
“Hayat, Allah’tan başka hiçbir şeyin kendi hayatı üzerinde egemen olmayacağını,
kendisinin de başkalarının hayatı üzerinde egemen olmayacağını beyan etmek ve
bunun gereğini yerine getirmek”tir.

“İnsan kaynak değil değerdir” vurgusu ile
zihinlerdeki olumsuz çağrışımı giderebilmek için İnsan Kaynakları kavramı
yerine “İnsan Değerleri” kavramının kullanılması insanın layık olduğu konuma
ulaşması için atılmış bir adım; hak ettiği değeri korumak ve kollamak için
yapılmış daha uygun bir tanımlama olacaktır.

Keywords

İnsan Değerleri; Katılım Ekonomisi; İnsan Kaynakları

References

• Akıncı, Zeki. “Eleştirel Bir Yaklaşım: İşletmede Çalışanlar Bir “Kaynak” Mı Yoksa Bir “Kıymet” Midir?”. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, C.3, S.5., 2011, ss.28-32.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2005). Kur’an-ı Kerim Meali. Ankara: DİB Yayınları.
• Dolu, Şükrullah. İK’da Yeni Şafak: İnsan Kıymetleri, https://www.yenisafak.com/politika/ikda-yeni-safak-insan-kiymetleri-304366 (Erişim tarihi: 02 Nisan 2018).
• Farabi. (2001). Medinetül Fazıla. Ankara: MEB Yayınları.
• Hazıroğlu, T. (2012, Şubat 26). İnsan; Kaynak mı Değer mi? Yeni Şafak Gazetesi.
• Isfehani, R. (2012). Müfredat. Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu (çev.). İstanbul: Çıra Yayınları.
• İbn Kesir. (1984). Hadislerle Kur’anı Kerim Tefsiri. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Kutluer, İ. (2000). İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
• Madi, İ. (2014). "Ortadoğu Dinleri Açısından Homo Economıcus’un Analizi". Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi OAE.
• Platon (Eflatun). (1992). Devlet. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Saydam, Ali. “İnsan ‘Kaynak’ Mıdır; Yoksa ‘Kıymet’ Mi?” http://www.ali-saydam.com/304nsan-lsquokaynakrsquo-m305d305r-yoksa-lsquok305ymetrsquo-mi.html (Erişim tarihi: 02 Nisan 2018).
• Sayılar, Y. (2005) “İnsan Kaynakları Yönetimi Alanının Türkiye’deki Gelişim Çizgisi: Yönetim Organizasyon Kongreleri Üzerine Bir Araştırma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6 Sayı.2, ss. 147-176.
• Tabakoğlu, A. (2013). İslam İktisadına Giriş. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Üsdiken, B., Wasti, S. A. (2002). “Türkiye’de Akademik Bir İnceleme Alanı Olarak Personel Veya İnsan Kaynakları Yönetimi, 1972-1999”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:35, Sayı.3, ss.1-37.
• Yazır, E. H. (1960). Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Nebioğlu Yayınları.