Katılım Bankacılığı: Yapı, Uygulama ve Yasa Bağlamında Temel Sorunlar

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 357 - 388, 30.11.2020

Yunus Keles

https://doi.org/10.25272/ijisef.707169

Cited By: 1

Öz

Faizsiz bankacılık hakkında farklı kanaatlerin olduğu malumdur. Bu kanaatler iyi uygulamalar yanı sıra yanlış uygulamalarla da beslenmekte çeşitli ön yargı, yanlış bilgi ve algılara yol açabilmektedir. Elbette bu durum sistemin doğru, tutarlı ve samimi bir usûlle uygulanabileceği gerçeğini yok edemez. Üstelik bu model sadece Müslümanlara değil kapitalist ekonominin zararlarından korunmak isteyen tüm insanlara bir alternatif sunma potansiyeline sahiptir. Mevcut haliyle elbette mükemmel bir model oluşturulduğu iddia edilemez. Ancak geçmişten beri İslami ve insani hassasiyete sahip İslam iktisadı ilkelerinin güncel hayata uygulanabilecek bir modele ve esnekliğe dönüştürülmesi gerekmektedir. Her model ve kurum ancak yapıcı eleştiriler, kurucu tavsiyeler ve ufuk açıcı rehberliklerle gelişip kemale erebilir.
Günümüz şartları ve sürekli yenilenen iktisadi faaliyetler düşünüldüğünde bu sistemin amacına uygun küresel ve kapsayıcı bir genişlikte uygulama alanına kavuşması için çok daha yol kat etmek gerekecektir. Sistemin gelişmesi bunu çok iyi anlamaya, planlamaya, sağlam esaslara oturtmaya ve insanlara iyi tanıtmaya bağlıdır. Ferdi veya mahallî kurumsal hatalar sistemin bütününe takoz olarak ileri sürülmemeli, sistemi geliştirebilecek çaplı donanımlı insanlar buraya kazandırılmalıdır. Bu durumda katılım bankacılığının temel sorunları olarak yapısal sorunlar, algı sorunları, kanuni sorunlar, uygulama sorunları ve beklentilerin karşılanması meselesi tün boyutlarıyla ele alınmalı, tartışılmalıdır. Ayrıca personelin eğitimi, faizsiz modellerin çeşitlendirilmesi, bazı uygulamaların revize edilmesi, işbirliği ve dünya piyasasına açılma imkanları, sektör bazlı genişleme imkanları, kanuni ve özel teşebbüs desteğinin artması gibi hususlar irdelenmelidir. Kamu otoritesinin kanuni desteği olursa bu kurumlar arzu edilen ekonomik kalkınmaya aracı olabilir.
Malın korunması, atıl halden çıkarılıp nemalandırılması, kalkınma stratejilerine uygun olarak yönlendirilmesi halinde gerçek bir kalkınma imkanına kavuşulmuş olacaktır. Ancak bunun başarılması tasarrufları kısır döngülü işlere değil büyük yatırım ve kalkınma alanlarına yönlendirmeye bağlıdır.

Anahtar Kelimeler

Katılım Bankacılığı, Faiz, Kâr, Yatırım, Kalkınma, Danışma Kurulu

Kaynakça

• Aktepe, İ. E. (2014), Sorularla Katılım Bankacılığı. İstanbul: TKBB.
• Alharbi, A. (2016). Development of Islamic Finance in Europe and North America: Opportunities and Challenges. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, Vol. 2, Issue. 3, pp. 109-136.
• Alpun, M. E. (2017). Bankacılık Sistemi İçerisinde Katılım Bankacılığının Yeri ve Katılım Bankacılığının Güçlü ve Zayıf Yönleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Başkent Üniversitesi.
• Ani, K. (2020). Mehâtir ve tahdîdâtü idâretü^s-suyûle fi’l-mesârifi’l-İslamiyye. https://www.aliqtisadalislami.net , 25.02.2020.
• Arslan, C. (2016). Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Kriterlerine Göre Mevduat ve Katılım Bankalarının Karşılaştırılması (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Ankara.
• Aslan, H. (2012). Alternatif Bir Yatırım ve Finansman Aracı Olarak Sukuk: Yapısı, İşleyişi ve Türkiye Piyasası İçin Öneriler (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi İstanbul.
• Atılgan, Ş. H. (2009). Türk Banka Hukuku’nda Katılım Bankacılığı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Bağdadî, E. B. (1996), el-Fakîh ve’l-Mütefakkih, Thk. Ebû Abdurrahman-Adil b. Yusuf el-Azâzî, Riyâd: Dâru İbni’l-Cevzî.
• Bayındır, S. (2007). Menkul Kıymetleştirme Uygulamaları ve Fıkıhtaki Yeri. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 16, ss. 250-273.
• Baz, A. A. (1998), Ahkâmü'l-mâli’l-haram, Ürdün: Dârü'n-nefâis.
• Biriz, N. (2016), Bireysel Bankacılıkta Geri Ödenmeyen Krediler Sorunu ve Bir Katılım Bankası Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Büceyrimi, S. M. (1995), Tuhfetü’l-Habib alâ Şerhi’l-Hatîb, Beyrut.
• Dinç, Y. (2016). Katılım Bankalarının Danışma Kurullarının Kurumsal Yönetim Unsuru Olarak Değerlendirilmesi. İslam Ekonomisi ve Finans Dergisi (2), 83-103.
• Durmuş, A. (2010). Modern Bir Finansal Araç Olarak Sukûk ve Fıkhî Açıdan Tahlîli. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı.16, ss.141-156.
• Durmuş, A. (2015, Ekim). Döviz Vadeli ve Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri. II. Uluslararası İslam Ticaret Hukuku Kongresi, Konya: Konya Ticaret Odası.
• Ebu Zaid, A. (2016). The internal challenges facing Islamic finance industry. MPRA. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, Vol. 9, No. 2, pp. 222-235.
• Ebu Zeyd, A. (1981), ed-Devru’l-iktisadî fi mesarifi’l-İslamiyye beyne’n-nazari ve’t-tatbîk, el-Ma’hedi’l-Âlemi fi’l-fikri’l-İslami.
• FBS (AAOIFI), Finans Kuruluşları İçin Faizsiz Bankacılık Standartları. (2012), (trc. İ. Emin Aktepe, Mehmet Odabaşı), İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği Yayınları.
• Güneş, İ. (2014). İslam (Katılım) Bankalarının Sorunları ve Verimlilik Analizi: Türkiye-Malezya Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar üniversitesi, Manisa.
• Güney, N. (2015). İslami Finansta Şer’i Yönetim Uygulamaları ve Konuyla İlgili Tartışmalara Genel Bir Bakış. Türkiye İslam İktisadı Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, ss. 45-69.
• Habib, A. (2019). Şeriatın Maksatları ve İslami Finans Ürünleri: Değerlendirme İçin Bir Çerçeve. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, c. 2, ss.111-120.
• Hazıroğlu, T. (2016). Türkiye'de Katılım Bankacılığı Fikrinin Doğuşu ve Kavramsal Önemi. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 2(1), 119-132.
• Heyet, (1981), Takvîmu’l-Cevânibi’l-İdariyye li’l-Mesârifi’l-İslamiyye, İktisatçı, Bankacı ve Fakihlerden Oluşan Heyet, el-Ma’hedi’l-âlemi li fikri’l-İslami.
• İbn Teymiyye, T. (2005), Mecmuu’l-Fetâva, Thk. Enver el-Bâz- Âmir el-Cezzâr, Mansûra: Daru’l- Vefa, Üçüncü Baskı.
• Kapıcı, N. (2018). Katılım Bankalarının Murabaha İşlemlerinde Malın Kabzı Meselesinin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi.
• Karadaği, A. M. el-Hulûl ve’l-bedâilü’ş-şer’iyye li müşkileti’l-müteehhirât. http://www.qaradaghi.com/chapterDetails.aspx?ID=636 . 12.02.2020.
• Karadaği, A. M. et-Tahaddiyât elleti tüvâcihü Meşariâ’t-temvîli’l-mütevâfık mea’ş-şeriati’l-İslamiyye. http://www.qaradaghi.com/chapterDetails.aspx?ID=491 . 13.02.2020.
• Karadaği, A. M. Taaddüdü ciheti’l-fetvâ ve eseruhu alâ müstekbeli ameli’l-masrafî. http://www.qaradaghi.com/chapterDetails.aspx?ID=533 . 13.02.2020.
• Karadaği, A. M. (2018), Fıkhu’l-mizan, İstanbul: Nida Yayınları.
• Karafi, Ş. el-Fürûk envâu’l-bürûk fi envâi’l-fürûk, yz, tz.
• Karakuş, A. (2016). Katılım Bankacılığında Dış Ticaret Finansmanı ve Ürünleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Kartal, M. T. (2018). Katılım Bankacılığında Kredilerin Yapılandırılması: Metal Borsası Perspektifinden Bir İnceleme. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi Vol. 7, No. 5.
• Kavakcı, S. & Cevherli, F. (2019). Türkiye’deki Katılım Bankalarının Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projeleri ve Bu Projelerin Toplumsal İzdüşümü. Katılım Finansmanında Yeni Yaklaşımlar II, TKBB Yayınları.
• Keleş, Y. (2018). Kira Sertifikası İçerikli Yeni Akidler (Enerji-Tarım Kira Ortaklığı ve Altına Dayalı Kira Sertifikası). Bilimname 424268, ss. 79-119.
• Keleş, Y. (2019). Hisse Senedi Türleri ve Katılım Endeksi Kurallarının Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi. Din İşleri Yüksek Kurulu Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı, (Menkul Kıymetler Borsası ve İslami Açıdan Değerlendirilmesi), Tebliğ, İstanbul.
• Kızılkaya, N. (2012). Modern Dönemde Faizsiz Bankacılık ve Fıkhî İşleyişi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi (20), 135-150.
• Kumaş, M. S. (2007). Faizsiz Bir Finans Yöntemi Olarak Venture Capital Sistemi ve İslam Bankacılığı ile Mukayesesi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 1, ss. 279-298.
• Meni’, A. S. (2010). es-Sukuku’l-İslamiye Tecavüzen ve Tashihen. Cidde; Nedveti’s-Sukuki’l-İslamiye.
• MFI Kararât ve Tavsiyyât (1996). Hindistan: Mecmau’l-Fıkhi’l-İslami.
• (MMFİR), Heyet. (1991). Karar bi-Şe’ni Hükmi Bey’i’t-teverruk. 1999, c. XII, ss. 161-162
• Naveed, A. L. (2015). Problems and Challenges Facing Islamic Banking. https://www.researchgate.net/publication/290436019 , 25.02.2020.
• Özdemir, E. (2019). Katılım Bankaları Müşterilerinin Hizmet Kalite Algılarının Müşteri Tatmini ve Sadakati Üzerindeki Etkisi: Katılım Bankaları Müşterileri Üzerinde Bir Araştırma. Katılım Finansmanında Yeni Yaklaşımlar II, TKBB Yayınları.
• Sad, A. & Beni Halid, H. (2014). et-Tahaddiyât elletî tüvâcihü mesârifu’l-İslamiyye müşkiletü’s-süyûl enmûzecen. 1. Ulusal Mali ve İslami Finans Sempozyumu, Ürdün.
• Salah, F.A. H. (2019). Bankacılık Inovasyonunun İslami Fınansal Ürünlerin Gelişimine Katkısı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Sancar, M. A. (2019). Türkiye'de Teverruk ve Yeniden Yapılandırmada Teverruka Alternatif Bir Ürün Olarak Yeniden Yapılandırma Tekafül Fonu. JIEF. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 5(2) 169-195.
• Shaikh, A. (2014). Analysis of challenges and opportunities in Islamic banking, Institute of Business Administration (IBA). Int. J. Financial Services Management, Vol. 7, Nos. 3/4, ss. 286-299.
• Suzuki, Y., & Miah, M. D. (Eds.). (2018). Dilemmas and Challenges in Islamic Finance: Looking at Equity and Microfinance. Routledge, London.
• Şahin, Y. (2019). Katılım Bankacılığında Türev Ürünler (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul.
• Şebbane, M. C. (2016). Âliyetu Tevzîi’l-erbâh fi’l-Mesârifi’l-İslamiyye el-Filistiniye, Gazze.
• TKBB. (2020). Türkiye Katılım Bankaları Birliği. 08 21, 2020 tarihinde https://tkbbdanismakurulu.org.tr/murabaha-standardi-calistayi-gerceklesti/ adresinden alındı.
• Tok, A. (2006). Türk Hukukunda Katılım Bankalarının Fon Toplama ve Kullandırma İşlemleriyle Klasik Bankacılık İşlemleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Tosun, T. (2015). Ekonomik Krizler ve Katılım Bankacılığı: 2008 Krizi ve Türkiye Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Tunç, H. (2010), Katılım Bankacılığı (Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması), İstanbul: Nesil Yayınları.