Yabancılara Türkçe Öğretimi Ders Kitaplarındaki Zamir Kullanımı

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 187 - 202, 16.12.2019

Hasan Mesut Meral

Öz

Bu çalışmada Yabancılara Türkçe Eğitimi ders kitaplarındaki zamir
kullanımı incelenmektedir. Çalışmada kullanılacak veri, kişi zamirleriyle
kısıtlanmış, veri taraması ise Yunus Emre Enstitüsünün Yedi İklim ve Gazi TÖMER’in Yabancılar
için Türkçe adlı kitapları üzerinden yapılmıştır. İlgili kaynaklardaki
zamir kullanımı derinlemesine incelenmiş, karşılıklı konuşmalarda geçen zamirlere
özel bir önem verilmiştir. Doküman incelemesi metoduyla yapılan çalışmanın
temel bulgusu, ders kitaplarındaki zamir kullanımı örneklerinin Türkçenin bir
adıl düşürme (pro-drop) dili
olmasından kaynaklanan kimi kurallarına aykırılık oluşturduğu yönündedir. Bu
durumun sebepleri arasında (i) ders kitaplarında temel cümle yapısının
kazanımına yapılan vurgunun adıl düşürme kurallarını gölgelemesi, (ii)
karşılıklı konuşma metinlerinde cümle içerisindeki öznelerin söylem yapısına
göre hatalı odaklanması ve (iii) ilgili ders kitaplardaki kimi karşılıklı
konuşmaların çeviri yoluyla oluşturulmalarından dolayı doğallık ve akıcılık
konusunda birtakım sorunlara neden olması gösterilebilir. Çalışmada varılan
sonuç, dilbilgisi ile
diğer dil becerileri arasında sorunsuz bir uyum olmadıkça ikinci dil eğitiminin
gerçek anlamda başarıya ulaşmasının beklenemeyeceğidir. Ders kitaplarında
çeviri yoluyla oluşturulan karşılıklı konuşmaların olması dil öğretimi
açısından ilkesel bir sorun içermemektedir. Ancak dil öğretimi aynı zamanda bir
kültür aktarımı da olduğu için çeviri diyaloglardan çok kültür temelli sosyal
ortamı da gözeten doğal diyaloglar oluşturulmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe Eğitimi, gizli özne, adıl düşürme, konu değişimi

Kaynakça

• Ansary, H. & Babaii, E. (2009). Universal characteristics of EFL/ESL textbooks: A step towards systematic textbook evaluation. ITESL Journal. XV(3), 1-9.
• Argıt, C. E., Sauner-Leroy, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde resimli metin okumaları. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, 2, 65-80.
• Arıcı, A. F., Sallabaş, M. E., Başaran, M. (2015). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin B2 seviyesi konuşma becerileri: dereceli puanlama ölçeği geliştirme çalışması, International Congress of Teaching Turkish as a Foreign Language, Nisan 2015.
• Aydın, Ö. (1996). Yabancı Dil Olarak Türkçe Dilbilgisi Öğretimi: Üretken Dönüşümlü Dilbilgisi Kuramının Kısa Bir Tanıtımı. Ankara.
• Aydın, Ö. (1999). İkinci dil olarak Türkçe öğretiminde Türkçe dilbilgisi betimlemelerinin görünümü. Çağdaş Türk Dili, 137-138, 33-41.
• Aygen, G. (2012). Some linguistic issues in Turkish as foreign language textbooks. Dil ve Edebiyat Dergisi, 9(1), 33-48.
• Aytan, T. & Başal, A. (2016). Yabancılara Türkçe öğretiminde ulam temelli sözcük öğretiminin başarıya etkisi. Ekev Akademi Dergisi, 20(65), 559-576.
• Aytan, T., Çakır, T., Belikara, P., Ustaoğlu, S. (2018). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde Sabahattin Ali’nin “Ayran”, Ayşe Filiz Yavuz’un “Kabak Tatlısı” ve Ömer Seyfettin’in “Üç Nasihat” hikayelerinin A2 Seviyesine Uyarlama Denemeleri. V. Yıldız Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. 13-14 Aralık 2018, Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Baş, B. & Karadağ, Ö. (2015). Türkçe öğrenen yabancı öğrencilerin okuma becerisine yönelik görüşleri, 1. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Kongresi, Nisan 2015.
• Baş, B. & Turhan, O. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde yazma becerisine yönelik web 2.0 araçları: Poll Everywhere Örneği. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13.
• Bulut, M. (2014). Dil bilgisi öğretiminde yaşanan kavram kargaşasının Türkçe öğretimine etkisi. Turkish Studies, 9(12), 43-55.
• Cem, A. (2005). Dilbilgisi öğretiminde biçim-anlam-kullanım üçlüsü: Ders malzemesi hazırlama ve uygulama önerisi. TÖMER Dil Dergisi, 128, 7-11.
• Cem-Değer, A. (1996). Türkçedeki dönüşlü adılların yönetici ulamlarının tanımlanması. Oktar, L. ve Cem Değer, A. (içinde) X Dilbilim Kurultayı Bildirileri. Izmir: Ege Universitesi Basımevi, 41–47.
• Chomsky, N. (1982). Some concepts and consequences of the theory of government and binding. Cambridge, Mass: MIT Press.
• Durmuş, M. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Enç, M. (1986). Topic Switching and Pronominal Subjects in Turkish. In Slobin, D. I. and Zimmer, K. (eds.), Studies in Turkish Linguistics, 195-208. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.
• Erguvanlı-Taylan, E. (1986). Pronominal versus Zero Representation of Anaphora in Turkish. In Slobin, D. I. and Zimmer, K. (eds.), Studies in Turkish Linguistics, 209-231. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Fidan, D. (2016). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi ders kitaplarındaki dilbilgisi konuları ve öğretmen-öğrenci görüşleri. Turkish Studies, 11(14), 257-276.
• Gazi TÖMER Yabancılar için Türkçe (2013). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Göçer, A. (2007). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan ders kitaplarının ölçme ve değerlendirme açısından incelenmesi. Türkiye’de Yabancı Dil Eğitimi Ulusal Kongresi, 22-23 Kasım 2007, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gračanin-Yuksek M., Lago, S., Şafak, D.F., Demir, O. ve Kırkıcı, B. (2017) The interaction of contextual and syntactic information in the processing of Turkish anaphors. Journal of Psycholinguistic Research 46: 1397–1425.
• Gračanin-Yuksek, M., Lago, S., Şafak, D. F., Demir, O. ve Kırkıcı, B. (2019). The interpretation of syntactically unconstrained anaphors in Turkish heritage speakers. Second Language Research. https://doi.org/10.1177/0267658319841403
• Gün, M., Akkaya, A., Kara, Ö. T. (2014). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarının Türkçe öğretim merkezlerinde görev yapan öğretim elemanları açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies, 9(6), 1-16.
• Gün, M. ve Şimşek, R. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan hikaye kitaplarının incelenmesi: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretimi A1-A2 hikaye seti örneği. International Journal of Languages Education and Teaching, 5(3), 502-517.
• Gürel, A. (2002). Linguistic characteristics of second language acquisition and first language attrition: Turkish overt versus null pronouns. Unpublished PhD thesis, McGill University, Montreal, Canada.
• İşçi, C. (2012). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kullanılan “Yeni Hitit” ders kitabının dört temel dil becerisi ve kültür açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Karababa, Z. C. (2009). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretimi ve karşılaşılan sorunlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(2), 265-277.
• Karababa, Z. C. ve Üstünsoy-Taşkın, S. (2012). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarının öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. Dil Dergisi, 157, 65-80.
• Karakuş, N. (2017). Avrupa dilleri ortak çerçeve programı standartlarına göre belirlenen etkinliklerin yabancılara Türkçe öğretimi dersi kapsamında uygulamalı bir değerlendirmesi. 1. Uluslararası Türkçenin Eğitimi Öğretimi Bilgi Şöleni, İstanbul, Türkiye.
• Kerslake, C. (1986). NP Deletion and Pronominalization in Turkish. In Boeschoten, H. (ed.), Studies on Modern Turkish, Proceedings of the third Conference on Turkish Linguistics, 91-104. Verhoeven: Tilburg University Press.
• Kır, D. B. ve Tekin, E. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde öğrencilerin karşılaştıkları dil bilgisel sorunlar: şimdiki zaman örneği. 1. Uluslararası Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretimi Bilgi Şöleni (UYTOB 2017), Bursa, Türkiye, 17-19 Mayıs 2017, 57-58.
• Kiraz, E. ve Şahin, M. (2018). Yabancılara Türkçe öğretimi alanında sözcük öğretimi ile ilgili çalışmalardaki eğilimler: meta-analiz çalışması. V. Yıldız Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. 13-14 Aralık 2018, Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Kornfilt, J. (1984). Case Marking, Agreement and Empty Categories in Turkish. Ph.D. Dissertation. Harvard University.
• Meral, H. M. (2010). Some Notes on Turkish Pronominal Anaphora. Turkish Studies, 5, 535-563.
• Meral, H. M. (2011). Türkçe Ardıl Gönderim İlişkisi. Dilbilim, 2, 9-32.
• Meral, H. M. (2014). Silent Objects and Topic Drop in Turkish. Dilbilim Araştırmaları A. Sumru Özsoy Armağanı 25, 131-145.
• Meral, H. M. (2018). Yabancı Dil olarak Türkçe Öğretimi Ders Kitaplarındaki Dilbilgisi İçeriklerinin Dilbilimsel açıdan Değerlendirilmesi. V. Yıldız Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. 13-14 Aralık 2018, Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Özel, S. (2010). Yabancılara Türkçe öğreten resmi kurumlarda dil bilgisi öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Özsoy, A. S. (1983). Reflexivization in Turkish: A Syntactic, Semantic and Discourse Analysis. Unpublished Ph.D. Dissertation. University of Michigan.
• Özsoy, A. S. (1988). The Null Subject Parameter and Turkish. In Boeschoten, H. (ed.), Studies on Modern Turkish, Proceedings of the third Conference on Turkish Linguistics, 82-91. Verhoeven: Tilburg University Press.
• Özsoy, A. S. (1990). Söylemiçi Dönüşlü Yapı. Dilbilim Araştırmaları. Ankara: Hitit Yayınevi.
• Peçenek, D. (2014). Dilbilim eğitimi alan öğrencilerin yabancı dil öğretiminde dilbilgisi öğrenimine ve öğretimine ilişkin görüş ve düşünceleri. Başkent University Journal of Education, 1(1), 93-111.
• Rizzi, L. (1986). Null objects in Italian and the theory of pro. Linguistic Inquiry 17: 501–57.
• Ruhi, Ş. (1992). Zero NP Anaphora versus Full NP Anaphora in Turkish. Proceedings of the 6th International Conference on Turkish Linguistics, 105-116. Eskişehir: Anadolu University Press.
• Sallabaş, M. E., Göktentürk, T. ve Yazıcı, E. (2017). İkinci dil olarak Türkçe öğrenen yabancıların Türkçe metinlere karşı okuma motivasyonunun değerlendirilmesi, Uluslararası Yabancı Dil Öğretimi ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Sempozyumu, Bursa, 27-28 Nisan 2017.
• Sallabaş, M. E. ve Yılmaz, O. S. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde kullanılan setlerin değer aktarımı bakımından incelenmesi. V. Yıldız Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. 13-14 Aralık 2018, Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Sallabaş, M. E. ve Seyhan, B. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin konuşma kaygıları ile konuşma becerileri arasındaki ilişki: YTÜ Tömer örneği. V. Yıldız Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. 13-14 Aralık 2018, Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Serin, N. ve Turan, E. D. (2015). Yunus Emre Türkçe Öğretim Seti’nde yer alan metinlerin tür, tema ve özgünlük açısından incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(3), 1229-1250.
• Sezer, E. (1991). Topics in Turkish syntax. Unpublished PhD thesis, Harvard University, Cambridge, MA, USA.
• Şimşek, N. D. (2015). Yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki metinlerin ilişkisel söz varlığı açısından değerlendirilmesi. International Journal of Science Culture and Sport, 3, 809-827.
• Tanrıverdi, A. E. ve Tüm, G. (2015). Yabancılar için Türkçe öğretimi ders kitaplarında yer alan yazma etkinliklerinde özgünlük. Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Sempozyumu, 12-13 Kasım 2015, İstanbul.
• TBMM Göç ve Uyum Raporu 2018. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/docs/2018/goc_ve_uyum_raporu.pdf?
• TSPD_101_R0=08ffcef486ab20007849a4296014e4e47cc558f7c90f70ef394eb269050bd9f67d407dfba7e3163d08531dc4311430007ab8fce133500b2daaea67b5c8de7334c0b6bd450a841e5b98edd454b7b5725adc7a05b595ce9e43e2d89164f2264832
• T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (2016). 2016 Göç Raporu. Ankara: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü yayını. http://www.goc.gov.tr/files/files/2016_goc_raporu_.pdf
• Tekin, E. ve Kır, D. B. (2017). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ortak temalara göre diyalog etkinliklerinin geliştirilmesi: A2 Seviyesi. Uluslararası Yabancı Dil Öğretimi ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Sempozyumu, Bursa, 27-28 Nisan 2017, 42-42.
• Tiryakiol, S. (2018). Türkçenin ikinci/yabancı dil olarak öğretiminde pedagojik dilbilgisi kullanımına yönelik ders modeli önerisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Toprak, F. (2011). Yabancılara Türkçe öğretimi kitaplarındaki okuma parçaları ve diyaloglar üzerine bir değerlendirme. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 11-24.
• Tosun, S. (2013). A comparative study on evaluation of Turkish and English foreign language textbooks. Procedia - Social and Behavioral Sciences 70, 1374–1380.
• Tucker, W. D. (1983). Developing criteria for textbook evaluation. ELT Journal, 37(3), 251-255.
• Ur, P. (1996). A Course in Language Teaching. Cambridge: Cambridge University Press.
• Uzun, N. U. (2000). Ana çizgileriyle Evrensel Dilbilgisi ve Türkçe. İstanbul: Multilingual.
• Uzun, N. U. (2010). Dilbilimsel Bulguların Türkçenin Öğretimine Aktarılması: TÖMER YENİ HİTİT Örneğinde Dilbilgisinin Yeri: Türkçe Öğretiminde Güncel Tartışmalar, Yay. L. Subaşı Uzun ve Ümit Bozkurt, Ankara Üniversitesi TÖMER Yayını, Ankara, s. 356-363.
• Yazıcı, E. ve Göktentürk, T. (2017). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin kaynak kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretim Seti ve İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Seti B1-B2 Örneği. 3. International Symposium on Language Education and Teaching, Roma, 20-23 Nisan 2017, 139-140.
• Yazıcı, E., Ucuzsatar, N. ve Göktentürk, T. (2017). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin konuşma etkinliklerinin ölçülmesi. 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Antalya, 18-20 Mayıs 2017, 199-199.
• Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretim Seti Yedi İklim. (2014). Ankara: Yunus Emre Enstitüsü Vakfı.