TOPLUMSAL YAPININ AYNASI OLARAK SİNEMA: SÖYLEM VE ELEŞTİREL SÖYLEM ANALİZ YÖNTEMLERİNE GÖRE AYLA FİLMİNİN ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 234 - 243, 31.05.2018

Erhan Yıldırım

Öz

TOPLUMSAL
YAPININ AYNASI OLARAK SİNEMA;

 

Söylem
ve Eleştirel Söylem Analiz Yöntemlerine Göre Ayla Filminin Çözümlemesi* 

 

Dr. Erhan
YILDIRIM*

 

ÖZET

Sinema, sanatın ve estetiğin
desteği ile toplumun içinde cereyan eden toplumsal olaylara, hareketlere ışık
tutarak yaşanılanları gösterebilme, izleyicileri harekete geçirebilme
özelliğine sahiptir. Bunu gerçekleştirirken toplumsal olayların görünmeyen
yanını gösterebilme, fark edilmeyenleri fark ettirebilme becerisine sahiptir.

Sanatın içinde fiziksel gerçekliği
aktarma konusunda başka bir sanat dalının sahip olmadığı bir nesnelliğe sahip
olduğu düşünülen sinemanın, fiziksel gerçekliği olduğu gibi aktarmak suretiyle,
seyircinin yüzeyin altında yatan gerçeği kavrayacağına inanılmaktadır. Sinema
gerçeği ortaya koyarken kendi dilini kullanır. Kendi dilini kullanan sinema,
sinema gerçeğini gerçekle anlatan bir sanat olarak karşımıza çıkar. Sinemanın
içeriği, yaşanılan zamanın inançlarını, tavırlarını ve değerlerini yansıtır.
Sinemada gösterilen şeyler, gösterilenin toplumsal, siyasal, ekonomik,
kültürel, ideolojik, estetik vb. gösterinin etkin bir biçimde geçtiği dönemin
tarihsel, dönemsel ve toplumsal özelliklerine göre belirlenir. Burada da
sinemanın sosyolojik yapısı ortaya çıkar ki bu da sinemanın toplumbilimini
oluşturur. Sinema toplumbiliminin içinde toplumsal olaylar, olgular ve
hareketler vardır.

Toplum insanın ürünüdür, insanda
toplumun ürünüdür. Dolayısıyla aralarında karşılıklı bir neden sonuç ilişkisi
ve etkileşim vardır. Bu etkileşim sonucunda toplumun dinamikleri harekete
geçer. Bu hareket toplumsal olayları ve dinamikleri ortaya çıkartır. Bu
dinamikler toplumsal olaylara sebebiyet verir. Bu çalışmada yer verilen örnek
toplumsal olay Kore savaşında yaşanmış gerçek olaylardır.

Bu çalışmanın amacı, film
yaratıcılarının ortaya koyduğu gerçeklik ile toplumsal gerçeklik arasındaki
farklar nelerdir? Sorusunun cevabını Ayla filmi üzerinden verebilmektir.

Toplumsal yapının aynası olduğu
düşünülen sinema konusu teorik çerçevede ele alınmıştır. Çalışmaya örnek olarak
seçilmiş film Ayla’nın çözümlemesi söylem ve eleştirel söylem analizi
çerçevesinde yapılmıştır.

Çalışmanın sonuç bölümünde Ayla
filminde Türk insanının yapısı sevgi üzerinden, meslek aşkı üzerinden, adamlık
ve insanlık üzerinden verilmiştir. Milliyetçiliğin özünde de olan bu konular
filmin ana temasını oluşturmuştur. Ayla’nın olay örgüsünün iskeletini oluşturan
milliyetçi temaların sunumunda estetiğin öğeleri filmi keyifle izlenecek bir
sanat eseri haline getirmiştir.

 

ANAHTAR KELİMELER: Toplumsal Yapı, Sinema,
Gerçeklik.

 

KAYNAKLAR

 

Büker,
Seçil (2012). Sinemada Anlam Yaratma. (2.Baskı).
İstanbul: Hayalperest Yayınevi.

 

Dijk,
Teun Van (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. (Hazırlayan:
Barış Çoban, Zeynep Özarslan).  Söylem Ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji.
İstanbul: Su Yayınları.

 

Güçhan, Gülseren (1992). Toplumsal
Değişme ve Türk Sineması, Ankara: İmge Kitabevi.

 

Kolker,
Robert (2011). Film, Biçim, Kültür,
(Yayına Hazırlayan: Ertan Yılmaz). (Çevirenler: Fırat Ertınaz, Ali Güney,
Zeynep Özen, Onur Şakır, Perihan Tokem, Dilek Tunalı, Ertan Yılmaz). Ankara: De
ki Basım Yayım Ltd.

 

Kracauer,
Siegfried (2015). Film Teorisi-Fiziksel
Gerçekliğin Kurtuluşu. (Çeviren: Özge Çelik).  İstanbul: Metis Yayınları.

 

Platon
(2008). Devlet. (Çeviren: Sabahattin
Eyüpoğlu, Mehmet Ali Camgöz). (15. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür
Yayınları.

 

Yaylagül,
Levent (2004). 1960-1970 Dönemi Türk Sinemasında Düşünce Akımları. (Editör:
Fatma Dalay Küçükkurt ve Ahmet Gürata). Sinemada
Anlatı ve Türler. Ankara: Vadi Yayınları.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Yapı, Sinema, Gerçeklik

Kaynakça

• Büker, Seçil (2012). Sinemada Anlam Yaratma. (2.Baskı). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Dijk, Teun Van (2003). Söylem ve İdeoloji: Çok Alanlı Bir Yaklaşım. (Hazırlayan: Barış Çoban, Zeynep Özarslan). Söylem Ve İdeoloji: Mitoloji, Din, İdeoloji. İstanbul: Su Yayınları.
• Güçhan, Gülseren (1992). Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kolker, Robert (2011). Film, Biçim, Kültür, (Yayına Hazırlayan: Ertan Yılmaz). (Çevirenler: Fırat Ertınaz, Ali Güney, Zeynep Özen, Onur Şakır, Perihan Tokem, Dilek Tunalı, Ertan Yılmaz). Ankara: De ki Basım Yayım Ltd.
• Kracauer, Siegfried (2015). Film Teorisi-Fiziksel Gerçekliğin Kurtuluşu. (Çeviren: Özge Çelik). İstanbul: Metis Yayınları.
• Platon (2008). Devlet. (Çeviren: Sabahattin Eyüpoğlu, Mehmet Ali Camgöz). (15. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yaylagül, Levent (2004). 1960-1970 Dönemi Türk Sinemasında Düşünce Akımları. (Editör: Fatma Dalay Küçükkurt ve Ahmet Gürata). Sinemada Anlatı ve Türler. Ankara: Vadi Yayınları.