İslâm Siyaset Düşüncesinde Şehir-Beden Benzetmesi: Yapısal Bir Tahlil

Year 2023, Volume: 1 Issue: 1, 6 - 27, 31.12.2023

Ömer Türker

Abstract

Bu makalede İslâm siyaset düşüncesi eserlerinde zikredilen ve kökleri
antik çağlara uzanan şehir–beden benzetmesinin yapısal bir tahlili yapılarak
siyasî ve içtimaî düzenin yapısı ve işleyişi bakımından imaları çözümlenmektedir.
Çözümlemede söz konusu benzetmeyi en ayrıntılı şekilde işleyen filozof
sayılabilecek Fârâbî metinlerine özel bir gönderimle öncelikle benzetmenin
unsurları sayılmakta ardından şehir ve devlet kelimelerinin kısa bir tahlili verilmektedir.
Sonrasında benzerliğin esas itibariyle üç kavram üzerinden okunup
derinleştirilebileceği iddia edilmektedir: İşlev, yönetim ve uyum. Buna
göre bedendeki işleyişe benzer şekilde devletin de kendi içinde birlik ve bütünlüğe
sahip parçaları vardır. Parçalar birbirine indirgenebilir olmadığı gibi devletin
yetkin bir kurum olarak çalışabilmesi işlevleri de iptal edilebilir değildir.
Yönetim, işleyişi birleştirme görevi ifa eder. İşleyişi birleştirmenin iki temel
unsuru vardır. Birincisi işleyişi mümkün kılan bilgiler bütününün bir merkez
tarafından idare edilmesidir. İkincisi ise işleyişin fiilen sürekliliğini temin
eden iradenin tek bir merkezde oluşup bütün organları ve yapıyı etkileyerek
onları aynı yöne sevk edebilmesidir. Uyum, hem yönetimin iç çelişkilerini giderme
yahut azaltma hem de yönetenler ile yönetilenleri birbirine bağlayarak
yönetme faaliyetinin idamesini mümkün kılma işlevi görür.

Keywords

Şehir, devlet, beden, işlev, yönetim, uyum

City-Body Analogy in Islamic Political Tradition: A Structural Analysis

Abstract

This article analyzes the city–body analogy, which is mentioned in
classical political thought and whose roots go back to antiquity, and analyzes
its implications in terms of the structure and functioning of the political and
social order. In the analysis, the elements of the analogy are first listed and
then a brief analysis of the words city and state is given with a special reference
to al–Fārābī’s texts, who can be considered the philosopher who deals with the
analogy in the most detailed way. Afterwards, it is claimed that the similarity
can be read and deepened mainly through three concepts: Function, management,
and harmony. Accordingly, similar to the functioning of the body, the
state has parts that have unity and integrity within themselves. The parts are
not reducible to each other, nor are the functions of the state to function as a
competent institution cancelable. Management performs the task of unifying
the functioning. There are two key elements to unifying functioning. The first
is that the totality of information that makes functioning possible is managed
by a center. The second is that the will that ensures the actual continuity of
the functioning is formed in a single center and can influence all organs and
structures and direct them in the same direction. Harmony functions both to
eliminate or reduce the internal contradictions of governance and to enable
the maintenance of the governing activity by linking those who govern and
those who are governed.

Keywords

City, state, body, function, management, harmony

References

• Akyüz, Yakup. “Siyasetnâmelerde Devlet Başkanı Devlet–Halk/Teba İlişkisinde Metaforik Kullanımlar”. Mütefekkir 5 (2016), 85–99.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Âlem”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2/357–360. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989.
• Bozkurt, Nebi – Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Medîne”. TDV İslam Ansiklopedisi. 28/305–318. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
• Davutoğlu, Ahmet. “Devlet”. TDV İslam Ansiklopedisi. 9/234–240. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
• Fârâbî. el–Medînetü’l–fâzıla. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Fârâbî. Kitâbü’l–Mille. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2023.
• Fârâbî. es–Siyâsetü’l–medeniyye. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2020.
• el–Ebherî, Seyfeddin. Şerhu’l–Ahlâki’l–Adudiyye. nşr. ve çev. Ömer Türker. Ankara: Nobel Yayınları, 2014.
• Îcî, el–Ahlâku’l–Adudiyye (Seyfeddin el–Ebherî, Şerhu’l–Ahlâki’l–Adudiyye içinde). nşr. ve çev. Ömer Türker. Ankara: Nobel Yayınları, 2014.
• Kınalızâde. Ahlâk–ı Alâî. haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
• Tûsî, Nasîruddin. Ahlâk–ı Nâsırî. çev. Anar Gafarov – Zaur Şükürov. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007.
• Türker, Ömer. “İslam Düşüncesinde Niyet Kavramı: İrâde, Gaye, İhlâs ve Burhân”. Dini ve Felsefi Düşüncede Niyet Kavramı. ed. Ömer Türker – Hacı Bayram Başer. 1–20. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2017.