Sofça Örnekleminde Kalburcu Şeyhi Pîr Ahmed Efendi ve Alevilik Anlayışı

Year 2016, Volume: 6 Issue: 1, 47 - 70, 15.06.2016

Rıfat Yüksel

Abstract

Pîr Ahmed Efendi, XVI. yüzyılda Kütahya’da yaşamış, neslinden Müftî Derviş, Sunullâh-ı Gaybî gibi âlimler yetişmiş önemli bir zattır. Halvetî gelenekten gelen Pir Ahmed Efendi, yaşadığı dönemde muteber bir şahsiyettir. Onun bu itibarı, çeşitli kesimler arasında günümüze kadar var olmuştur. Ancak o XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, özellikle bölgede yaşayan Aleviler tarafından sahiplenilmiş, bu durum günümüze kadar devam etmiştir. Mezarının bulunduğu Sofça’da ve civardaki Alevî köylerinde halen kendisine hürmet edilmektedir. Ayrıca Pîr Ahmed Efendi adına bir ocak ve bu ocağa bağlı tâlipler bulunmaktadır. Bu sebeple bu çalışmada ilk önce Pîr Ahmed Efendi’yi tanıtmayı, ardından gerek Pîr Ahmed Ocağındaki gerek Sofça köyündeki Alevîlik anlayışını tespit etmeyi amaçladık. Sofça’da ve Pîr Ahmed Ocağında Alevilik anlayışının daha iyi anlaşılabilmesi için ilk önce Pîr Ahmed Efendi’nin hayatı ile ilgili yazılı kaynaklardan yararlanarak bilgi verdik. Daha sonra günümüz Sofça’sındaki Pîr Ahmed Efendi algısından bahsettik. Akabinde Sofçalı Alevilerin bağlı olduğu Koçulu Ocağı, Seyyid Kemal Sultan Ocağı ile Pîr Ahmed Efendi’nin adını taşıyan ocağın Alevilik anlayışını temel inanç ve ibadet esasları noktasından tespit etmeye çalıştık. Gerektiği yerlerde geleneksel Alevilik anlayışıyla karşılaştırmalarda bulunduk. Tüm bunları yapabilmek için nicel araştırma yerine nitel araştırmayı kullandık. Ön hazırlık olarak çalışma öncesi ilgili ocakların dedeleri ve Sofçalı tâliplerle Eskişehir, Kütahya ve Sofça’da mülâkat gerçekleştirdik

Keywords

Pîr Ahmed Efendi Ocağı, Koçulu Ocağı, Seyyid Kemal Sultan Ocağı, Sunullâh-ı Gaybî, Alevilik, Cem, Ocak

Pîr Ahmed Efendi, The Sheikh of Kalburcu, and Understanding of Alevîs in the Sample of Sofca

Abstract

Pir Ahmed Efendi is an important person who lived in Kütahya at XVI. century and arrived scholars from line of his family as Müfti Dervis, Sunullâh-ı Gaybi. Pir Ahmed Efendi who had been respected at his period, has been recalled to the present day by varied sections. However, he has been appropriated by Alevi’s from begining from second part of XX. century, up to the present. He is still honoured between Alevi’s at the state and in Sofca in which his grave is located in. Besides, there still is a household under his name and students in it. That’s why in this work we aimed to present Pir Ahmed Efendi, and to determine Alevi perception in Sofca. We gave some information first about Pir Ahmed Efendi’s life by using writing sources in order to make Alevi perception more clear in Sofca and Pir Ahmed household. Then, we have mentioned about understanding of Pir Ahmed Efendi in todays Sofca. Subsequently we tried to determine Alevi understanding of “Koculu Household” which is Alevi’s of Sofca are connected, Seyyid Kemal Sultan Household and the House that bear the name Pir Ahmed Efendi from the point of basic belief and worshipping. We compared it to the traditional Alevi understanding in places. To do all of these we used quantitative researches instead of qualitative researches. And for provision we made an interview to mentors of mentioned households and students in Eskisehir, Kutahya and Sofca.

Keywords

Association of Pir Ahmed Efendi, Association of Koculu, Association of Seyyid Kemal Sultan, Sunullah-ı Gaybi, Alevism, Cem, Association

References

• Aşkar, M. (1999). Bir Türk Tarikatı Olarak Halvetiyye’nin Tarihi Gelişimi ve Halvetiyye Silsilesinin Tahlili, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi ( c. 39, sy. 1; s. 535-563). Ankara.
• Atâî, N. î. (1269). Zeyl-i Şekâik (c. I). Matbaa-i Âmire. Cura, U. (Ed.). (2012). Buyruk. Balıkesir: Altınpost Yayıncılık.
• Bozkurt, F. (Hzl.). (2013). Buyruk: İmam Cafer-i Sadık Buyruğu (4. Baskı). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Çelebi, E. (1935). Seyahatnâme (c. IX). İstanbul.
• Doğan, A. (2001). Kütahyalı Sunullah Gaybî Hayatı, Fikirleri, Eserleri. İstanbul.el-Hulvî, M. C. (1993). Lemezât-ı Hulviyye ez-Leme’ât-ı Ulviyye (Büyük Velîlerin Tatlı Halleri) (M. S. Tayşi, Hzl.). İstanbul: İFAV.
• Gaybî, S. l.-ı. (854). Biatnâme (Akâidnâme, Biatnâme, Rûhu’l-Hakîka). Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi.
• Kaplan, D. (2011a). Alevilikte Muhammed-Ali Tasavvuru: Bir Ten İki Baş ya da İki Ten İki Baş Sembolizminin Kültürel Temeli. (Ed.), Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyum Bildiriler Kitabı içinde (c. I-II, s. 147-159). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Kaplan, D. (2011b). Yazılı Kaynaklarına Göre Alevilik. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı yayınları.
• Kemikli, B. (2000). Sun’ullah-ı Gaybî Hayatı-Eserleri-Şiirleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurnaz, M. T.-C. (1999). Kütahyalı Bir Gönül Eri Çavdaroğlu Müftî Derviş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1996). Babaîler İsyanı Aleviliğin Tarihsel Altyapısı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Süreyya, M. (1996). Sicill-i Osmânî (N. Akbayar, Hzl.). İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1932). Kütahya Şehri. İstanbul
• Üçer, C. (2010). Geleneksel Alevilikte İbadet Hayatı, Bazı Âdâb ve Erkân In H. İ. Bulut (Ed.), Anadolu’da Aleviliğin Dünü ve Bugünü (s. 457-510). Sakarya.
• Üzüm, İ. (2013). Tarihsel ve Kültürel Boyutlarıyla Alevilik (3 ed.). İstanbul: İSAM Yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (2001). Kader. DİA içinde (c. XXI, s. 58-63). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yılmaz, A. Y.-H. (2002). Kargın Ocaklı Boyu İle İlgili Yeni Belgeler. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (21), 13-87.
• Yılmaz, H. (2013). Halvetilik ve Anadolu Aleviliği İlişkisi Çerçevesinde Pir Ahmet Efendi Ahfadına Genel Bir Bakış, NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (sy. 2, s. 121-130).