THE MAGICIAN TYPE IN THE EPIC OF KANSHAVBIY AND GOSHAYAH BIYCE

Year 2025, Volume: 4 Issue: 1, 32 - 40, 24.06.2025

Abonoz Küçük , Hilal Gürel

https://doi.org/10.29228/inture.26

Abstract

Karachay-Balkars Turks, who live in two different autonomous repuclics, east and West of Mouns Elbrus in the Caucasus, but whose language, religion, customs, beliefs and history are the same, have an important tradition of epic storytelling tradition. Every representation, good or bad, in the epics performed is tied to a meaning in the collective memory of the people. The magician type, which is the common “evil” type of the epics of the Turkic world, is the representative of evil and social fears in Karachay-Balkar epics. The magician usually appears as a woman in epics narratives and functions as an obstacle to be overcome in the hero’s journey. The magician, originally known as “healer”, has become demonic in time and has become a representation of force that society fears. This magician as a symbol of social fears is also connected with Jung’s “Shadow” archetype. Magician type embodies the suppressed dark feelings and thoughts of society. In the epic narratives, it serves as a threshold in the step that the hero will take the maturity. The dual role attributed to women bu the patriarchal order (tol live and to kill) coincides with both the healing and the killing forces of the magician type. The depiction of magicians as old, despised and ugly in the epics, while embodying the “negative, bad” perception of the society, also shows how the identity of women is demonised over time.
In this article, the gender representations of the magician type in different versions of Karachay-Balkar epics, especially Kanşavbiy ile Goşayah Biyçe, it’s place in social memory and it’s function in epics narratives are analysed in a versatile way. At this point, the transformation process of the magician type into a demonic figüre by moving away from the healer-pyhsician identity is discussed and the connection of this transformation with social fears and patriarchal values is also discussed.

Keywords

Magician , Karachay-Balkar , Epic , Evil , Women

KANŞAVBİY İLE GOŞAYAH BİYCE DESTANINDA BÜYÜCÜ TİPİ

Abstract

Kafkasya’da yer alan Elbruz Dağı’nın doğusunda ve batısında olmak üzere iki ayrı özerk cumhuriyetlerde yaşayan ancak dilleri, dinleri, töreleri, inançları ve tarihleri aynı olan Karaçay-Malkar Türkleri, önemli bir destan söyleme geleneğine sahiptirler. İcra edilen destanlarda yer alan iyi veya kötü her temsil; halkın kolektif belleğinde bir anlama bağlıdır. Türk dünyası destanlarının ortak “kötü” tipi olan büyücü tipi, Karaçay-Malkar destanlarında da kötülüğün ve toplumsal korkuların temsilcisi konumundadır. Büyücü, destan metinlerinde genellikle kadın olarak yer almakta ve kahramanın yolculuğunda geçilmesi gerekilen bir engel işlevi görmektedir. Kökeni “şifacı” olarak anılan büyücü zamanla demonikleşerek toplumun korktuğu bir güç temsili hâline gelmiştir. Toplumsal korkuların bir simgesi olarak büyücü, Jung’un “Gölge” arketipi kavramıyla da ilişkilendirilebilmektedir. Büyücü tipi, toplumun bastırılan karanlık duygularını ve düşüncelerini somutlaştırmaktadır. Destan metinlerinde kahramanın erginliğe atacağı adımda bir eşik görevi görmektedir. Ataerkil düzenin kadınlara atfettiği ikili rol (yaşatma ve öldürme), büyücü tipinin hem iyileştirici hem de öldürücü güçleriyle de örtüşmektedir. Destanlarda büyücülerin yaşlı, hor görülen ve çirkin olarak tasviri, toplumun “olumsuz, kötü” algısını somutlaştırırken, kadının kimliğinin zamanla nasıl demonikleştiğini de göstermektedir.
Bu makalede, Karaçay-Malkar destanlarından özellikle Kanşavbiy ile Goşayah Biyçe isimli destanının farklı versiyonlarında bulunan büyücü tipinin cinsiyet temsilleri, toplumsal bellekteki yeri ve destan metinlerindeki işlevi çok yönlü bir şekilde incelenmiştir. Bu noktada büyücü tipinin şifacı-hekim kimliğinden uzaklaşarak demonik bir figüre dönüşüm süreci ele alınırken, bu dönüşümün toplumsal korkular ve ataerkil değerlerle olan bağlantısı da tartışılmıştır.

Keywords

Büyücü , Karaçay-Malkar , Destan , Kötülük , Kadın

Ethical Statement

Bu makale Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programında hazırlanan "Karaçay-Malkar Halk Anlatılarında Olumsuz Tipler" başlıklı tezin verilerden hareketle üretilmiştir.

References

• BAYAT, Fuzuli, Türk Kültüründe Kadın Şaman. 8. Baskı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2022.
• BERKTAY, Fatmagül, “Feminist Teorinin Önemli Bir Alanı: Cinsellik”, Cogito Dergisi, Sayı: 58, 2009, s. 57-72.
• CAMPBELL, Joseph, İlkel Mitoloji Tanrının Maskeleri, (çev. Kudret Emiroğlu), 2. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul 1995.
• CAMPBELL, Joseph, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, (çev. Sabri Gürses), 2. Baskı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2010.
• CROW, William Bernard, Büyünün, Cadılığın ve Okültizmin Tarihi, (çev. Fulya Yavuz), 2. Baskı, Dharma Yayınları, İstanbul 2006.
• EHZENREICH, Barbara, Cadılar, Büyücüler ve Hemşireler, (çev. Gökçen İleri), 1. Baskı, Kavram Yayınları, İstanbul 1992.
• ELİADE, Mircea, Şamanizm, (çev. İsmet Birkan), 1. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, İstanbul 1999.
• HANÇERLİOĞLU, Orhan, Dünya İnançları Sözlüğü. 3. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000.
• JUNG, Carl Gustav, Two Essays in Analytical Psychology. 2. Edition, Princeton University Press, USA 1966.
• JUNG, Carl Gustav, Dört Arketip, (çev. Zehra Aksu Yılmazer), 2. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul 2005.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Eski Türk Dini, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1980.
• KAYA, Muharrem, “Türk Halk Anlatılarında Kadın”, Toplumbilim, Sayı: 15, 2002, s. 49-54.
• KORUCU, A. Arzu, Rider Haggard’ın Romanlarına Arketipsel Bir Yaklaşım: She, Ayesha: The Return of She, Wisdom’s Daughter ve She and Allan, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İngiliz Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2006.
• RUBIN, David C, “Kolektif Anılar Olarak Sözlü Gelenekler: Genel Bir Bireysel ve Kolektif Bellek Kuramı İçin Öneriler”, Zihinde ve Kültürde Bellek, (ed. Pascal Boyer-James V. Wertsch), (çev. Yonca Aşçı Dalar), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2021, s. 349-370.
• TANYU, Hikmet, “Büyü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Cilt: 6, İstanbul 1992, s. 501-506.
• TAVKUL, Ufuk, Kafkasya Dağlılarında Hayat ve Kültür, 1. Baskı, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1993.
• TAVKUL, Ufuk, Karaçay-Malkar Destanları, 1. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2004.