TAŞINMAZ ÜZERİNDE GERİ ALIM HAKKI

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 242 - 259, 30.06.2020

Pınar Güzel

https://doi.org/10.21492/inuhfd.684539

Cited By: 4

Öz

Özel hukukta geri alım hakkı, malike sattığı malı belirli koşullar ve bir bedel karşılığında tek taraflı irade beyanı ile geri alabilmesi imkânını bahşeden yenilik doğurucu bir haktır. Söz konusu bu hak Türk hukukunda özellikle taşınmaz mallar açısından önem arz eder. Geri alım hakkı çoğunlukla sözleşme ile doğar ve satış sözleşmesinin içinde, bir yan anlaşma olarak veya bir ek anlaşma olarak öngörülebilir. Türk Medenî Kanunu’nda ve Türk Borçlar Kanunu’nda taşınmazları konu edinen geri alım hakkını kuran sözleşmenin geçerliliğinin resmî şekilde kurulmasına bağlı olduğu ve geri alım hakkının azamî on yıl için kurulabileceği düzenlenmektedir. Geri alım hakkı bir nispî hak olup, Türk Medenî Kanunu uyarınca tapu siciline şerh edilebilir. Şerh edilmiş geri alım hakkı taşınmaz üzerinde şerhten sonra aynî hak iktisap eden kişilere karşı da ileri sürülebilir. Geri alım hakkı, uygulamada çoğunlukla teminat fonksiyonu icra etmektedir ve kanunda açıkça yer verilmiş bir hak olması sebebiyle lex commissoria yasağını ihlâl etmediği kabul edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Geri Alım Sözleşmesi, Satış İlişkisi Doğuran Haklar, Yenilik Doğurucu Hak

THE RIGHT OF REPURCHASE ON IMMOVABLE PROPERTY

Öz

The right of repurchase in private law is a formative right providing the owner of an asset sold with the option to repurchase under particular conditions for a certain price by unilateral declaration of will. This is of particular importance for immovable assets under Turkish law. The right of repurchase often arises from a contract and can be stipulated within or as a side contract to a sale contract or as a supplement thereto. The Turkish Civil Code and Turkish Code of Obligations provide the official form as a validity condition for the repurchase contract regarding immovable assets. The right of repurchase can be established for a maximum period of ten years. Being a right in personam, the right of repurchase can be annotated with the land registry. The annotated right can be asserted against parties subsequently acquiring rights in rem over the asset. In practice, the right of repurchase often serves as security and is not considered as breach of the lex commissoria prohibition since it is a right regulated by law.  

Anahtar Kelimeler

Repurchase Contract, Rights Triggering Sale Contract, Formative Right

Kaynakça

• ACEMOĞLU, Kevork: Tescilsiz İktisaplar Yoluyla Mahdut Ayni Haklar ve Şerh Edilebilen Şahsi Hakların Edinilmesi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 28(3-4), 1962 s.799-809.
• AKGÜNER, Tayfun/ERMAN, Hasan: “Kamulaştırmada Son Gelişmeler ve Malikin Geri Alma Hakkı (İlginç Bir Karar)”, İKÜHFD, 1(1-2), Haziran 2002 s.1-23.
• AKİPEK, Jale/AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ, Derya: Eşya Hukuku, 2. Bası, Beta Basım Yayım, İstanbul, 2018.
• ALLGÄUER, Oskar: Vorkaufs-, Rückkaufs- und Kaufsrecht, H.R. Sauerländer & Co., Aarau, 1918.
• ANTALYA, Gökhan/TOPUZ, Murat: Marmara Hukuk Yorumu Cilt: IV/1 Eşya Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• APATHY, Peter/KLINGENBERG, Georg/PENNITZ, Martin: Einführung in das römische Recht, 6. Bası, Böhlau Verlag, Viyana, 2016.
• ARSLAN UGAN, Deniz: Geri Alım (Vefa) Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• AYAN, Mehmet: Eşya Hukuku II Mülkiyet, 9. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• AYDOĞDU, Murat/KAHVECİ, Nalan, Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• BAYGIN, Cem: Yeni Borçlar Kanunu’nun Satış İlişkisi Doğuran Haklar Konusunda Getirdiği Düzenlemelere Genel Bir Bakış, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, S.79-80, Mart- Nisan 2011, s.7-30.
• BECKER, Hermann: İsviçre Medeni Kanunu Şerhi Borçlar Hukuku, II. Bölüm, Stämpfli&CIE, Bern, 1934.
• BERGER, Adolf: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia, 1991.
• BERTAN, Suad: Ayni Haklar, Cilt I, Ankara, 1976.
• BİLGE, Necip: Borçlar Hukuku Özel Borç Münasebetleri, Yeni Desen Matbaası, Ankara, 1962.
• BRÜCKNER, Christian “§ 11 Verwandte Verträge (Vorvertrag, Vorkaufsvertrag, Vertrag auf Begründung eines Kaufsrechts bzw. Rückkaufsrechts)”, in Koller, Alfred (ed.), Der Grundstückkauf, 2. Bası, Stämpfli Verlag, Bern, 2001, s.503-520.
• BUCKLAND, William Warwick: A Text-Book of Roman Law from Augustus to Justinian, Cambridge, 1921.
• BUZ, Vedat: Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar, Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• CAVIN, Pierre/REYMOND, Claude: Traité de Droit Privé Suisse, Cilt VII/1, Editions Universitaires Fribourg, Fribourg, 1978.
• CASPER, Matthias: Der Optionsvertrag, Mohr Siebeck, Tübingen, 2005.
• ÇETİNER, Bilgehan: Taşınmaz Teminatı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2015.
• DURAL, Mustafa/ÖZ, Turgut: Türk Özel Hukuku Cilt IV. Miras Hukuku, 13. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2019.
• EREL, Şafak: Eşyaya Bağlı Borç, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1982.
• EREN, Fikret: Mülkiyet Hukuku (Mülkiyet), 4. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Özel Hükümler), 7. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• EREN, Fikret: “Yasal Önalım Hakkı” (Önalım), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XII(1-2), 2008, s.103-126.
• ERTAŞ, Şeref: Eşya Hukuku, 14. Bası, Barış Yayınları Fakülteler Kitabevi, İzmir, 2018.
• FEYZİOĞLU, Feyzi F.: Şüf’a Hakkı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1959.
• GIGER, Hans: Berner Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Cilt VI/2/1/3: Der Grundstückkauf Art. 216-221 OR, Stämpfli Verlag AG, Bern, 1997.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper: “Alacaklı ve Borçlu Sıfatının Birleşmesi (BK m.116)” (Birleşme), Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(2), 2008, s.25-59.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Özel Hükümler), Cilt I, 3. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• GÜVENÇ, Özgür: Taşınmazların İnançlı İşlemle Devri, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• HAAB/Robert/SIMONIUS, August/SCHERRER, Werner/ZOBL: Dieter Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Das Sachenrecht, Das Eigentum, Art. 641-729 ZGB, ZK - Zürcher Kommentar Band/Nr. IV/1, 2. Bası, Schulthess Polygraphischer Verlag AG, Zürih, 1977.
• HELVACI, İlhan: “İsviçre Borçlar Kanununun Sözleşmeden Doğan Önalım Alım ve Gerialım Haklarına İlişkin Değişiklikleri” (İsviçre), Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl 19-20 1999-2000, s.397-417.
• HELVACI, İlhan: “Satış İlişkisi Doğuran Haklar” (Satış), in İnceoğlu, Murat (ed.), Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu, XII Levha, İstanbul, 2012, s.223-232.
• HELVACI, İlhan: Türk Medeni Kanununa Göre Lex Commissoria (Mürtehinin Merhunu Temellük) Yasağı (Lex Commissoria), Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1997
• KARAHASAN, Mustafa Reşit: Yeni Türk Medenî Kanunu Eşya Hukuku, Cilt I, Arıkan Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2007.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Borçlar Hukuku Genel Bölüm: Borçlar Hukukuna Giriş, Hukukî İşlem, Sözleşme (Borçlar Hukuku), Cilt 1, 4. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2008.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Türk Medeni Hukukunda Gayrimenkul Satış Vaadi (Satış Vaadi), Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1959.
• MARCHAND, Sylvain: “La reconciliation de l’effet et de l’effet personnel des droits de preemption, d’emption et de remere immobiliers en droit suisse”, in Erdem, Ercüment H. (ed.)/Bolle, Pierre-Henri (ed.), Journées juridiques turco-suisses, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2005, s.173-185. di MARZO, Salvatore: Roma Hukuku (Çeviren: Ziya UMUR), 2. Bası, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1959
• MEIER-HAYOZ, Arthur: Schweizerisches Privatrecht, Cilt V/I: Das Sachenrecht, Basel, Helbing&Lichtenhahn Verlag AG, 1977
• NOMER, Halûk Nami: “Teminat Amaçlı Vefalı Satışlar ile İnanç Sözleşmeleri ve Lex Commissoria Yasağı” (Teminat), Cevdet Yavuz’a Armağan, Cilt II, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, s.2007-2015.
• NOMER, Halûk N.: Vefa Hakkı (Vefa), Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul, 1992.
• NOMER, Halûk N./ERGÜNE, M.Serkan: Eşya Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• OĞUZMAN, Kemal/BARLAS, Nami: Medeni Hukuk Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar, 25. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• OĞUZMAN, Kemal/ÖZ, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt I, 17. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• OĞUZMAN, Kemal/ÖZ, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II, 15. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• OĞUZMAN, Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: Eşya Hukuku Kısaltılmış Ders Kitabı, 2. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2019
• OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: “Teminat Amaçlı Mülkiyet Devri Sözleşmeleri” (Teminat), Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 19-20 1999-2000, s.657-683.
• OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: “Yargıtay’ın MK m.1023’ün Yanlış Uygulandığı Üç Kararının Değerlendirilmesi” (Değerlendirme), in Öğüz, Tufan/Engin, Baki İlkay (ed.), Medeni Hukuk Alanındaki Güncel Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu, Cilt I Eşya Hukuku, On İki Levha, İstanbul, 2017, s.199-221.
• OLGAÇ, Senai: Şüf’a Vefa İştira Hakları, Olgaç Matbaası, 1978.
• OTT, Walter: “Die Abtretung vertraglicher Vorkaufs-, Kaufs-, und Rückkaufsrechte als Vertragsübernahme”, Schweizerische Zeitschrift für Beurkundungs- und Grundbuchrecht, 59/1978, s.258-287.
• ÖĞÜZ, Tufan: “İnançlı Temlike Konu Taşınmazın İadesi Talebinin Dayandığı Hukukî Esasların Değerlendirilmesi”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Aralık 2005, s.119-133.
• ÖZSUNAY, Ergun: Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta İnançlı Muameleler, Cezaevi Matbaası, İstanbul, 1968.
• SEBÜK, Tahir: Şüf’a, Vefa ve İştira Hakları, Kader Basımevi, İstanbul, 1951.
• SİRMEN, Lale: Eşya Hukuku, 7. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• SOLMAZ, Eren: Kamulaştırma Hukukunda Malikin Geri Alma Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• STEINAUER, Paul Henri: Les Droits Réels, Cilt:II, 2. Bası, Stämpfli, Bern, 1994.
• SUNGURBEY, İsmet: Kişisel Hakların Tapu Kütüğüne Şerhi, Sermet Matbaası, İstanbul, 1963.
• SUTTER-SOMM, Thomas: Schweizerisches Privatrecht, Cilt V/1: Eigentum und Besitz, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2014.
• ŞIPKA, Şükran: Türk Hukukunda Kanunî Önalım (Şuf’a) Hakkı, Alfa Yayınevi, İstanbul, 1994.
• TAHAN, Duygu: “Roma Hukuku’nda Alım Satım Akdine Bağlı Pactum’lar”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1), 2017, s.199-224.
• TANDOĞAN, Haluk: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Cilt I/1, 6. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2008.
• TEKİNAY, Selahattin Sulhi: Taşınmaz Mülkiyetinin Takyitleri, II/1, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1988.
• TERCIER, Pierre/BIERI, Lauerent/CARRON, Blaise: Les Contrats Spéciaux, 5. Bası, Schultess, Cenevre, Zürih, Bale, 2016.
• TERCIER, Pierre/PICHONNAZ, Pascal/DEVELİOĞLU, Murat: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• THEVENOZ, Luc/WERRO, Franz: Commentaire Romand Code des Obligations I, 2. Bası, Helbing Lichtenhahn, Basel, 2012.
• von TUHR, Andreas/PETER, Hans: Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts, Erster Band, Erste Lieferung, 3. Bası, Zürih, 1974.
• TUNÇOMAĞ, Kenan: Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Cilt II, 3. Bası, Sermet Matbaası, İstanbul, 1977.
• WIELAND, Carl: Kanunu Medenide Ayni Haklar, Çeviren: İsmail Hakkı Karafakı, Adalet Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1946.
• YAVUZ, Cevdet/ACAR, Faruk/ÖZEN, Burak: Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Bası, İstanbul, 2014.
• ZEVKLİLER, Aydın/GÖKYAYLA, K. Emre: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 19. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• ZIMMERMANN, Reinhard: The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition, Cape Town, 1996.