REQUIREMENTS REGARDING COMPLIANCE WITH LAW OF PLASTIC RECONSTRUCTIVE AND AESTHETIC MEDICAL PROCEDURES FOR CHILDREN

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 218 - 231, 30.06.2023

Duygu Koçak Diker

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1221257

Cited By: 1

Öz

Due to the complex structure and needs of the human body, medical science is divided into various branches. Plastic reconstructive and aesthetic surgery is among one of them. Reconstructive procedures aim at ameliorating physical appearance and/or dysfunctions that are congenital, or that occur subsequently due to reasons such as accident or disease, or that occur spontaneously. Aesthetic medical procedures, on the other hand, aim at eliminating the psychological complaints of the persons due to anatomical differences or just to meet the desire to look young and beautiful. Additionally, non-surgical aesthetic procedures are also common recently. The expression of reconstructive and aesthetic procedure refers to all surgical and non-surgical interventions. The desire to achieve the beauty standard idealized by the society via getting rid of physical disorders and/or dysfunctions causes such procedures to increase. In parallel with this increase, the average age is decreasing all over the world and we come across with children as patients in said procedures. In the inspection of the legality of these procedures, it should be examined whether they are in the best interest of the child. It must be done by a specialist doctor. The legal representative will give consent to the reconstructive procedure for the child without the capability of judgement, provided that it is in the best interest of the child. It is not possible to make aesthetic procedures with the consent of the legal representative. It should be accepted that child with the capability of judgement can give their own consent to reconstructive procedures. Furthermore, it would be appropriate to seek the participation of the legal representative in the child's consent declaration in all important reconstructive and aesthetic procedures. The participation of the legal representative will function as the authority to prevent procedure where the child needs to be protected.

Anahtar Kelimeler

Child, Reconstructive, Aesthetics, Procedure, Capability of Judgement

ÇOCUKLARA YÖNELİK PLASTİK REKONSTRÜKTİF VE ESTETİK AMAÇLI TIBBİ MÜDAHALELERİN HUKUKA UYGUNLUK ŞARTLARI

Öz

İnsan vücudunun karmaşık yapısı nedeniyle tıp bilimi çeşitli ana bilim dallarına ayrılmaktadır. Plastik rekonstrüktif ve estetik cerrahi de bunlardan biridir. Rekonstrüktif cerrahi, doğuştan gelen veya kaza, hastalık gibi sebeplerle sonradan ya da kendiliğinden oluşan fiziksel görüntü ve/veya işlev bozukluklarını düzeltmeye; estetik cerrahi ise kişinin anatomik farklılıkları nedeniyle duyduğu ruhsal yakınmaları gidermeye veya sadece genç ve güzel görünme isteğini karşılamaya yöneliktir. Ayrıca günümüzde cerrahi olmayan estetik müdahaleler da yaygındır. Rekonstrüktif ve estetik amaçlı tıbbi müdahale ifadesi ile cerrahi olan ve olmayan tüm uygulamalar kastedilmektedir. Fiziksel ve/veya işlevsel bozukluklardan kurtularak toplumun idealize ettiği görüntüye kavuşma ve güzelleşme isteği, bu tür müdahalelerin artmasına neden olmaktadır. Artışa paralel şekilde yaş ortalaması gitgide düşmekte ve karşımıza hasta olarak çocuklar da çıkmaktadır. Çalışma, velayet altındaki küçük çocuklara yönelik rekonstrüktif ve estetik amaçlı tıbbi müdahalelerle sınırlıdır. Bu müdahalelerin hukuka uygunluğunun denetlenmesinde, öncelikle çocuğun yararına olup olmadıkları incelenmelidir. Uzman hekim tarafından yapılmaları şarttır. Ayırt etme gücü olmayanlara yönelik rekonstrüktif müdahalelere, çocuğun yararının bulunması şartıyla, yasal temsilci rıza beyanında bulunabilecektir. Estetik amaçlı müdahalelerin ise yasal temsilcinin rızasıyla yapılması mümkün değildir. Ayırt etme gücü olan çocukların ise rekonstrüktif müdahalelere tek başlarına rıza beyanında bulunabilecekleri kabul edilmelidir. Ancak önemli nitelikte rekonstrüktif müdahalelerde ve estetik amaçlı müdahalelerin tamamında, çocuğun rıza beyanı yanında yasal temsilcinin de rızası aranmalıdır. Yasal temsilcinin rıza beyanında bulunmaması, çocuğun korunması gereken durumlarda müdahaleyi önleme yetkisi olarak işlev görecektir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Rekonstrüktif, Estetik, Müdahale, Ayırt Etme Gücü

Kaynakça

• ADIGÜZEL, Sibel: “Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi”, (19), 2014, s.943-996.
• AFFOLTER-FRINGELI, Kurt/VOGEL Urs: Die elterliche Sorge/der Kindesschutz, Art.296-317 ZGB – Das Kindesvermögen, Art.318-327 ZGB–Minderjährige unter Vormundschaft, Art.327a-327c ZGB, in: HAUSHEER, Heinz/WALTER, Hans Peter (Hrsg.), BK-Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Stämpfli, Bern 2016.
• AĞIN, Serenay: “Estetik Tıbbi Müdahalelerin Hukuki Nitelendirmesi ve Hekimin Özel Hukuk Sorumluluğu”, İzmir Barosu Dergisi, (3), 2021, s.153-185.
• AKİPEK, G., Jale/AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ, Derya: Türk Medeni Hukuku, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, 13. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2016.
• AKYÜZ, Emine: Çocuk Hukuku ve Çocuk Haklarının Korunması, 7. Baskı, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara 2020.
• ALTUN, Abdurrahim: “Küçüğün Tıbbi Müdahaleye Rızası” (Rıza), Necmettin Erbakan Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 2018, s.37-52.
• ALTUN, Zeynep: Plastik Cerrahın Hukuki Sorumluluğunun Sözleşmesel Bağlamda İncelenmesi, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• ARINCI, Atilla/USTA, Sevgi: “Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Hukuki Sorumlulukları ve Eser Sözleşmesi”, Turkish Journal of Plastic Surgery, 25(2), 2017, s.84-93.
• ARPACI, Abdulkadir: “Özel Hukuk Bakımından Tıbbi Müdahaleye Rıza Beyanı, Buna İlişkin Sorunlar ve Çözüm Yolları”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(2), 2009, s.5-14.
• ATAAY, Aytekin: “Vücud (Beden) ve Cesed Üzerindeki Hak”, İsmet Sungurbey'e Armağan, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20, 1996, s.25-29.
• BADUR, Emel: Tıbbi Müdahaleye Rızanın Özellik Gösterdiği Haller, Seçkin Yayınevi, Ankara 2017.
• BAYGIN, Cem/NAR, Ahmet: Medeni Hukuk Dersleri – I, Başlangıç Hükümleri ve Kişiler Hukuku, Yetkin, Ankara 2022.
• BİRİNCİ UZUN, Tuba: “Türk Medeni Kanunu’na Göre Velâyetin Kullanılması ve Çocuğun Yüksek (Üstün) Yararı İlkesi Doğrultusunda Boşanmada ve Evlilik Dışı İlişkide Birlikte Velâyet Modeli”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(1), 2016, s.135-166.
• BREITSCHMID, Peter: Personen- und Familienrecht Partnerschaftsgesetz Art.1-456 ZGB-PartG, in, BREITSCHMID, Peter/ JUNGO, Alexandra (Hrsg), CHK-Handkommentar zum Schweizer Privatrech, Schulthess, Zürich 2016.
• BUCHER, Eugen/AEBI-MULLER, Regina Elisabeth: Die natürlichen Personen, Art.11-19d ZGB, Rechts- und Handlungsfähigkeit, BK-Berner Kommentar, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Stämpfli, Bern 2017.
• BUCHLER Andrea/MICHEL Margot: Medizin-Mensch-Recht (Medizin), Schulthess, Zurich 2020.
• ÇAKAL, Ayça: Türk Özel Hukukunda Tıbbi Müdahaleye Rıza, Seçkin Yayınevi, Ankara 2018.
• ÇİFTÇİOĞLU, Cengiz Topel: “Yaşam Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (103), 2012, s.137-168.
• DEDE, İsmail: Çocuğun Velayet İlişkisinden Doğan Kişi Varlığı Zararlarının Tazmini, Oniki Levha Yayın, İstanbul 2019.
• DEMİR, Remzi: “Üreme Hakkına İlişkin Tıbbi Müdahalelerde Rıza”, TBB Dergisi, (133), 2017, s.270-298.
• DEMİRSOY AŞİKOĞLU, Eda: ‘‘Kişi Dokunulmazlığı Hakkı Bağlamında Rıza Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler’’, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (35), 2018, s.319-343.
• DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan/GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Türk Özel Hukuku C. III, Aile Hukuku, 17. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan: Türk Özel Hukuku, C.II, Kişiler Hukuku, 23. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• ELÇİN, E. Gülçin: “Çocuğun Menfaati Gereği Çocukla İlgili Uyuşmazlıklarda Görüşünün Alınmaması Gereken Durumlar”, in: ELÇİN, Evgen Gülçin/GENÇ ARIDEMİR, Arzu, Çocuk Hakları Çalışmaları I, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• ERDEM ÇETİN, Dilara: Küçüklerin Üzerinde Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğu, Altınbaş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası Ticaret Hukuku Yüksek Lisans Programı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2021.
• ERKAN, Vehbi Umut/YÜCER, İpek: “Ayırt Etme Gücü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 60(3), 2011, s.485-522.
• ERLÜLE, Fulya: Bedensel Bütünlüğün İhlalinde Manevi Tazminat, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2015.
• FANKHAUSER Roland/BLEICHENBACHER Anna: ZGB Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, in: Kostkiewicz, Jolanta Kren/WOLF, Stephan/AMSTUTZ, Marc/FANKHAUSER, Roland (Hrsg.), OFK-Orell Füssli Kommentar, Orell Füssli, Zürich 2021.
• GEISER,Thomas: “Medizinische Zwangsmassnahmen bei psychisch Kranken aus rechtlicher Sicht”, Recht, Zeitschrift für juristische Weiterbildung und Praxis, (3), 2006, s.91-101.
• GENÇ ARIDEMİR, Arzu: “Evlilik Birliğinin Boşanma ile Sona Ermesi Halinde Çocuğun Hukuki Durumu”, in: ELÇİN, Evgen Gülçin/GENÇ ARIDEMİR, Arzu, Çocuk Hakları Çalışmaları I, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• GÖKCAN, Hasan Tahsin: “Etik ve Hukuk İlişkisi Bağlamında Estetik Tıbbi Müdahaleler ve Cezai Sorumluluk” (Etik), Terazi Hukuk Dergisi, 23(9), 2014, s.119-126.
• GÜLEL, İlhan: “Tıbbi Müdahale Sözleşmesine Uygulanacak Hükümler” (Hükümler), Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 5(1), 2011, s.585-644.
• GÜLEL, İlhan: Tıbbi Müdahaleye Rıza (Rıza), Seçkin Yayınevi, Ankara 2018.
• GÜNEY TUNALI, Işıl: Hekimin Tıbbi̇ Müdahalede Bulunma Yükümlülüğünün Sınırları, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020.
• HAAS, Raphaël: Die Einwilligung in eine Persönlichkeitsverletzung nach Art.28 Abs. 2 ZGB, Schulthess, Zürich 2007.
• IŞIK YILMAZ, Berfin: “Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (98), 2012, s.389-410.
• İMAMOĞLU, S. Hülya: “Çocuğun Kişiliğinin Ana Babaya Karşı Korunması” (Koruma), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 54(2), 2005, s.183-218.
• İMAMOĞLU, S. Hülya: “İsviçre ve Türk Yargı Kararlarında Eser Kavramı, Özellikle Estetik Operasyonu Konu Edinen Sözleşmenin Hukuki Niteliğine İlişkin Olarak Yargıtay’ın Yaklaşımı: Güncel Bir Bakış” (Estetik), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 68(1), 2019, s.241-260.
• KAHRAMAN, Zafer: “Medeni Hukuk Bakımından Tıbbi Müdahaleye Hastanın Rızası”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 2016, s.479-510.
• KARABACAK FURUNCI, Semra: Türk Hukuk Düzeninde Biyoetik Kurullar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul 2013.
• KARAKAŞ, Tülay: Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar, Turhan Kitabevi, Ankara 2015.
• KAYA, Mine: “Estetik Müdahalelerde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğünün Kapsamı” (Estetik), Terazi Hukuk Dergisi, 117(11), 2016, s.23-37.
• KAYA, Mine: “Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğünden Kaynaklanan Tazminat Sorumluluğu” (Aydınlatma), Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (100), 2012, s.45-82.
• KILIÇGİL ÇİÇEK, Tuğçe: “Güzelleştirme Amaçlı Estetik Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Sözleşmeden Doğan Hukuki Sorumluluğu”, EBYÜ-HFD, XXIV(1-4), 2020, s.119-146.
• KORU, Onur: “Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğu: Endikasyon Şartı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(2), 2021, s.491-500.
• KOYUNCU AKTAŞ, Nihan: Hekimin Özen Borcuna Aykırılıktan Doğan Sözleşmesel Sorumluluğu, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
• KURT, Ekrem: ‘Türk Hukukunda Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar ve Hukuki Sonuçları’ (Haklar), İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(2), 2016, s.121-187.
• KURT, Munise Gülen: “Estetik Müdahaleler İçin Kurulan Sözleşmelerde Cerrahın Yükümlülükleri” (Cerrahın Yükümlülükleri), Ankara Barosu Dergisi, 78(2), 2020, s.103-133.
• MAJID, Nadja: Die Geschäftsfähigkeit der urteilsfähigen minderjährigen Person im Bereich der Schönheitsoperationen- Rechtslage, Kritik und Postulat, Schulthess, Zürich 2017
• MICHEL, Margot/RUTISHAUSER, Christoph: “Referate / Kinder und Jugendliche als Patientinnen und Patienten – Ein Beitrag aus rechtlicher und medizin-ethischer Sicht”, in: BUCHLER, Andrea/SCHWENZER, Ingeborg, Achte Schweizer Familienrecht§Tage, Stämpfli, Zürich 2016.
• OĞUZMAN, Kemal/SELİÇİ, Özer/OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: Kişiler Hukuku, (Gerçek ve Tüzel Kişiler), Filiz Kitabevi, İstanbul 2021.
• OKTAY-ÖZDEMİR, Saibe: “Tıbbi Müdahaleye ve Tıbbi Müdahalenin Durdurulmasına Rızanın Kimler Tarafından Verileceği”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C. 2, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010, s.1315-1351.
• OKYAR, Dila: “İnterseks Küçüğe Uygulanan Genital Rekonstrüktif Cerrahi Müdahalenin Hukuka Uygunluğu Meselesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30(1), 2022, s.161-193.
• OZANOĞLU, Hasan Seçkin: “Hekimlerin Hastalarını Aydınlatma Yükümlülüğü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(3), 2003, s.55-77.
• ÖCAL APAYDIN, Bahar/HIŞIM, Selin: “Türk Aile Hukukunda Çocuğun Katılım Hakkı”, in Makaracı BAŞAK, Aslı/
• ÖKTEM ÇEVİK, Seda/TEK, Gülen Sinem, Türk Medeni Kanunu Hükümlerinin Çocuk Hakları ile Uyumlaştırılması, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• ÖZAY, Merter: Estetik Amaçlı Tıbbî Müdahalelerde Hekimin Hukukî Sorumluluğu, Yetkin Yayınları, Ankara 2006.
• ÖZCAN, Burcu G./ÖZEL, Çağlar: “Kişilik Hakları-Hasta Hakları Bağlamında Tıbbi Müdahale Dolayısıyla Çıkan Hukuki İlişkide Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü ve Aydınlatılmış Rızaya İlişkin Bazı Değerlendirmeler”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 10(1), 2007, s.49-73.
• ÖZDEMİR, Hayrunnisa: “Teşhis ve Tedavi Sözleşmesinde Hekimin Hastayı Aydınlatma Yükümlülüğü”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XII(3-4), 2008, s.347-379.
• ÖZPINAR, Berna: Tıbbî Müdahalede Kötü Uygulamanın Hukuki Sonuçları, Ankara Barosu Yayınları, Ankara 2007.
• PETEK, Hasan: “Güzelleşme Amaçlı Estetik Ameliyatlardan Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1), 2006, s.177-240.
• PFISTER PILLER, Barbara: Kindesschutz in der Medizin Elterliche und staatliche Bestimmungsrechte bei der medizinischen Behandlung des Kindes, Schulthess, Zurich 2016.
• POLAT, Alperen: Sorumluluk Hukukunda Rıza, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• REYHANİ YÜKSEL, Sera: Velayet Hakkı ve Anayasal Sınırları, Legal Yayınları, İstanbul 2020.
• SEROZAN, Rona: Medeni Hukuk, Genel Bölüm, Kişiler Hukuku (Medeni), 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015.
• SEROZAN, Rona: Çocuk Hukuku, (Çocuk Hukuku), Beta Yayınevi, İstanbul 2000.
• SPRECHER, Franziska: “Patientenrechte Urteilsunfähiger - Veto- und Partizipationsrechte Urteilsunfähiger in medizinischen Angelegenheiten und ihre (spezialgesetzliche) Regelung im schweizerischen Recht”, Die Praxis des Familienrechts, FamPra.ch 2/2011, s.270-300.
• ŞENOCAK, Zarife: “Küçüğün Tıbbi Müdahaleye Rızası”, AÜHFDrgisi, 50(4), 2001, s.65-80.
• ŞENOL, Ayşe Nilay: “Sünnet ve Çocuğun Menfaati”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı, 25(2), 2019, s.1337-1357.
• TACİR, Hamide: “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı (Beginning of Life Within the Context of Right to Life)”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı: Prof.Dr. Nur Centel’e Armağan, 19(2), 2013, s.1301-1319.
• TROST, Tanja: Das elterliche Erziehungsrecht und die Persönlichkeitsrechte des Kindes, Eine Untersuchung am Beispiel von Cognitive Enhancement, Stämpfli, Bern 2017.
• UYUMAZ, Alper/AVCI, Yasemin: “Türk Hukuku’nda Gebeliğin Sonlandırılması”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 2016, s.579-638.
• UZELTÜRK TAHMAZOĞLU, Sultan: Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı (Ulusal ve Uluslararası Boyutuyla), Legal Yayınları, İstanbul 2012.
• ÜNAL, Esin: Estetik Amaçlı Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Hukuki Sorumluluğu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
• WERLEN, Mirjam: Persönlichkeitsschutz des Kindes, höchstpersönliche Rechte und Grenzen elterlicher Sorge im Rahmen medizinischer Praxis, Das Beispiel von Varianten der Geschlechtsentwicklung und DSD, Stämpfli, Bern 2014.
• YÜCEL, Özge: Tıbbi Kararlarda Özerklik Hakkının Korunması ve Hasta Talimatları (Özerklik), Seçkin Yayınevi, Ankara 2018.
• YÜCEL, Özge: “Çocuğun (Üstün) Yüksek Yararı Bağlamında Çocuğun İradesi”, UÜHFD, 1(2), s.117-137.
• YÜCEL, Özge: “Medeni Hukuk Bakış Açısıyla Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunun Koşulları” (Hukuka Uygunluk), in: SERT, Gürkan/YÜCEL, Özge, Sağlık ve Tıp Hukukunda Sorumluluk ve İnsan Hakları, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• YÜCEL, Özge: “Sağlık ve Tıp Hukukuna İlişkin Temel Kavramlar ve Özneler” (Temel Kavramlar), in: SERT, Gürkan/YÜCEL, Özge, Sağlık ve Tıp Hukukunda Sorumluluk ve İnsan Hakları, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.
• YÜCEL, Özge: “Tıbbi Müdahalelerde Onam Hakkının Sınırı Olarak Üstün Yarar” (Onam), İstanbul Hukuk Mecmuası, 79(2), 2021, s.441-483.
• YÜCEL, Yeliz: Türk Medeni Hukukunda Boşanma Halinde Velayet, Çocukla Kişisel İlişki Kurulması ve Çocuğun Soyadı, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• YÜKSEL, Hilal: Kişilik Hakkı İhlali Kapsamında İnsan Üzerinde Yapılan Deneyler ve Hukuki Sonuçları, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• ZEVKLİLER, Aydın: “Tedavi Amaçlı Müdahalelerle Kişilik Haklarına Saldırının Sonuçları (1982-1983 Öğretim Yılı Açılış Dersi Metni)”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 1983, s.1-37.