REMOVING THE GEOGRAPHICAL LIMITATION IN TURKISH REFUGEE LAW

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 2, 568 - 582, 31.12.2023

Salimya Ganıyeva

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1283261

Öz

Nowadays, the 1951 Convention Relating to the Status of Refugees, to which Turkey is also a party, constitutes the basis of refugee law. In the 1st article of the 1951 Convention, “refugee” is defined and the definition includes a limitation on history as “events that took place before 1 January 1951…” In Article 1/B-1(a) of the Convention, the contracting states are granted the right to impose restrictions in terms of geographical space, and it is stated that the "refugee" status can only be limited to "events occurring in Europe" before 1 January 1951. The adoption of the Geneva Convention with the limitation of time and geographical space led to the grievances of many people because the criteria and events determining the “refugee” status also continued to occur after 1 January 1951. As a result of this harsh reality being taken into account, the 1967 Protocol Relating to the Status of Refugees was signed, and the temporal limitation was removed. When Turkey became a party to the 1951 Geneva Convention, it used its right to impose restrictions granted to the contracting states and implemented the geographical limitation along with the temporal limitation in terms of the recognition of refugee status. However, although the temporal limitation lost its importance after Turkey signed the Protocol in 1968, the geographical limitation continues to be applied today. However, this situation has brought about discussions on the removing of the geographical limitation applied in Turkish refugee law and has even become the subject of a decision of the European Court of Human Rights (ECHR). Due to the subject’s topicality, the application of the geographical limitation and the issue of the removing of this application will be addressed in our study.

Anahtar Kelimeler

Turkish Refugee Law, Geographical Limitation, 1951 Convention, 1967 Protocol, YUKK No. 6458

TÜRK MÜLTECİ HUKUKUNDA COĞRAFİ SINIRLAMANIN KALDIRILMASI

Öz

Günümüzde mülteci hukukunun temelini Türkiye’nin de taraf olduğu 1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Konvansiyon oluşturmaktadır. 1951 tarihli Konvansiyonun 1. maddesinde “mülteci” tanımlanmış ve tanımda ”1 Ocak 1951’den önce cereyan eden olaylar…” şeklinde tarihe ilişkin sınırlamaya yer verilmiştir. Konvansiyonun 1/B-1(a). maddesinde de coğrafi mekân bakımından akit devletlere sınırlama getirme hakkı tanınmış ve “mülteci” statüsünün yalnızca 1 Ocak 1951'den önce “Avrupa'da meydana gelen olaylar" ile sınırlanabileceği belirtilmiştir. Cenevre Konvansiyonu’nun zaman ve coğrafi mekân sınırlaması ile kabul edilmesi birçok kişinin mağduriyetine yol açmıştır. Zira “mülteci” statüsünü belirleyen kriter ve olaylar 1 Ocak 1951’den sonraki tarihlerde de meydana gelmeye devam etmiştir. Bu acı gerçeğin dikkate alınması sonucunda, 1967 tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Protokol imzalanmış ve tarihe ilişkin sınırlama kaldırılmıştır. Türkiye, 1951 tarihli Cenevre Konvansiyonu’na taraf olurken, akit devletlere tanınan sınırlama koyma hakkını kullanmış ve mülteci statüsünün tanınması bakımından tarihe ilişkin sınırlamanın yanı sıra, coğrafi sınırlamayı da uygulamaya koymuştur. Ancak 1968 yılında Türkiye’nin de Protokolü imzalamasının ardından tarihe ilişkin sınırlama önemini kaybettiyse de, coğrafi sınırlamanın uygulanmasına günümüzde de devam edilmektedir. Fakat bu durum Türk mülteci hukukunda uygulanan coğrafi sınırlamanın kaldırılmasına ilişkin tartışmaları da beraberinde getirmiş ve hatta Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) kararına da konu olmuştur. Konunun güncelliği nedeniyle çalışmamızda, coğrafi sınırlamanın uygulanması ve bu uygulamanın kaldırılması sorunu irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk Mülteci Hukuku, Coğrafi Sınırlama, 1951 Tarihli Konvansiyon, 1967 Tarihli Protokol, 6458 Sayılı YUKK

Kaynakça

• ALTINIŞIK, ÇİĞDEM/YILDIRIM, Mehmet Şahin: Mülteci Haklarının Korunması, Ankara Barosu Yayınları, Ankara 2002.
• ASAR, Aydoğan: Yabancılar Hukuku, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
• AYBAY, Rona: “Bürokrasi ve İnsan Hakları”, Türkiye Barolar Birliği, Açık Oturum, 10 Aralık, 2006, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2007.
• BALUN, Bora/KURTER, Osman/DİNÇAY, İsmail Hakkı: “Göç Yönetimi ve Göçlerin Türkiye’deki Sosyoekonomik Yaşama Etkilerine İlişkin Akademisyen Görüşleri”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 58(1), 2023, s.877-900.
• BARKIN, Ersan: “1951 Tarihli Mülteciliğin Önlenmesi Sözleşmesi”, Ankara Barosu Dergisi, (1), 2014, s.333-360.
• BETER, Önder: Sınırlar Ötesi Umutlar (Mülteci Çocuklar), SABEV Yayınları, Ankara 2006.
• BULUT, Yakup/AKIN, Soner/KARAKAYA, Sedat: “Türkiye’nin Mülteci Politikaları: Suriyeli Mültecilerin Üzerine Bir İnceleme”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (39), 2018, s.207-222.
• ÇELİKEL, Aysel/ÖZTEKİN GELGEL, Günseli: Yabancılar Hukuku, 20. Bası, Beta, İstanbul 2014.
• ÇETİNER, Sibel/GÜNAY, Enver: “Uluslararası Göçün Sosyo-Kültürel Etkilerinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(47), s.1-21.
• ÇİÇEKLİ, Bülent: Yabancılar ve Mülteci Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2016.
• DEMİR, Necati: “Mülteci (Sığınmacı) Kavramına Düşünsel Yaklaşım”, Yedi Aralık Sosyal Araştırmalar Dergisi (YASAD), 1(2), 2022, s.1-22.
• DOĞAN, Vahit: Türk Yabancılar Hukuku, 5. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara 2020.
• DOST, Süleyman: “Ulusal ve Uluslararası Mevzuat Çerçevesinde Ülkemizdeki Suriyeli Sığınmacıların Hukuki Durumu”, SDÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(1), 2014, s.27-69.
• EKŞİ, Nuray: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku (Yabancılar), 4. Baskı, Beta, İstanbul 2016.
• ERDOĞAN, M. Murat, Türkiye’deki Suriyeliler Toplumsal Kabul ve Uyum, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2015.
• ERGÜVEN, Nasıh Sarp/ÖZTURANLI, Beyza: “Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türkiye”, AÜHFD, 62(4), 2013, s.1007-1061.
• GANİYEVA, Salimya: “Türk ve Rusya Federasyonu Hukukunda Mülteci ve Sığınmacı Kavramları Arasındaki Ayrım”, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(2), 2014, s.45-82.
• GOODWİN-GİLL, Guy S: Статус Беженца в Международном Праве [(The Refugee in International Law, second edition (Uluslararası Hukukta Mülteci Statüsü), İngilizceden çev. İvanchenkova, A.V, editör Levina, M.İ)], UNİTİ, Moskova 1997.
• GÜNER, Cemil: “İltica Konusunda Türkiye’nin Yol Haritası: Ulusal Eylem Planı”, AÜHFD, 56(4), 2007, s.81-109.
• HEKİMLER, Alpay: İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin Kabul Edilişinin 60. Yıldönümünde Taşıdığı Anlam ve Önemi, Sosyal Bilimler Metinleri, Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ 2009.
• KABAKUŞAK, Damla: “Kültürel Çeşitliliğin Yönetim Modelleri Üzerine Bir İnceleme: İltica ve Göç Ulusal Eylem Planı”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(1), 2018, s.102-130.
• KARA, Polat/KORKUT, Recep: “Türkiye’de Göç, İltica ve Mülteciler”, Türk İdare Dergisi, (467), 2010, s.153-162.
• KARABULUT, Ümran: “İnsan Hakları Perspektifinden Göç ve Mültecilik: 1951 Tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Karşılaştırması”, Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(2), 2022, s.903-923.
• KİRİŞÇİ, Kemal: “Turkey, UNHCR, and The 1951 Convention Relating to The Status og Refugees: Problems and Prospects of Cooperation”, The Refugee Convention at Fifty, (Ed. By Joanne van Selm/Khoti Kamanga/Jonn Morrison/Aninia Nadig/Sanja Spoljar VrzinaLoes van Willige), LEXINGTON BOOKS, USA 2003.
• KİRİŞÇİ, Kemal: “The Question of Asylum and Illegal Migration in European Union- Turkish Relations”, Turkey and The European Union Domestic Politics, Economic Integration and Internatioınal Dynamics, Journal Offprint, A Frank Cass Journal, 4(1), 2003.
• LATİF, Dilek: “Refugee Polıcy of The Turkish Republıc”, The Turkish Yearbook of International Relations, (33), 2002, s.1-29.
• NURDOĞAN, Ali Kemal/ÖZTÜRK, Mustafa: “Geçici Koruma Statüsü ile Türkiye’de Bulunan Suriyelilerin Vatandaşlık Hakkı”, SDÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 2018, s.1163-1172.
• ODMAN, M. Tevfik: Mülteci Hukuku (Mülteci Hukuku), AÜ. SBF. İnsan Hakları Merkezi Yayınları, Ankara 1995.
• ODMAN, M Tevfik: Tarihsel Gelişim Sürecinde Güncelleştirilmiş Mülteci Hukuku (Dünyada ve Türkiye’de İlticanın Gelişim Süreci) (Tarihsel Gelişim), Yetkin Yayınları, Ankara 2020.
• ÖZCAN, Hüseyin: Anayasa Hukuku Açısından Sığınma Hakkı, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• ÖZEL, Sibel: “Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Statüsü”, YÜHFD, 17(2), 2020, s.709-734.
• ÖZKAN, Işıl: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararları Işığında Avrupa Birliği’nin Göç ve Sığınma Politikası” (AİHM), Ankara Barosu Dergisi, (1), 2011, s.165-188.
• ÖZKAN, Işıl: Göç-İltica ve Sığınma Hukuku (Göç), Güncellenmiş 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2018.
• ÖZKAN, Recep: “Göç Olgusu ve Toplumsal Yapıya Etkisi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 2019, s.127-145.
• ÖZKERİM GÜNER, Neslihan: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mültecilerin Haklarının Korunmasındaki Rolü”, Göç Araştırmaları Dergisi, 2(2), 2016, s.212-241.
• ÖZTÜRK, Neva Övünç: “Avrupa Birliği Temel Haklar Şartında Yer Alan Sığınma Hakkının Tahlili” (Sığınma Hakkı), İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(2), 2012, s.187-228.
• ÖZTÜRK, Neva Övünç: Mültecinin Hukuki Statüsünün Belirlenmesi (Mültecinin Hukuki Statüsü), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2015.
• PARLAK, Bekir/ŞAHİN, Ali Utku: “Türkiye İltica ve Göç Mevzuatının Coğrafi Kısıtlama Uygulaması Yönünden Analizi”, Tesam Akademi Dergisi, 2(2), 2015, 65-79.
• PEKER, Bülent/SANCAR, Mithat: Mülteciler ve İltica Hakkı. Yaşamın Kıyısındakilere Hoş geldin Diyebilmek, İnsan Hakları Derneği Yayını, Ankara, 2001.
• SAFİ, Sibel: Mülteci Hukuku (Mülteci Hukuku), Legal Yayıncılık, İstanbul 2018.
• SAFİ, Sibel: “Uluslararası Hukukta Mülteciler, Sığınmacılar ve Entegrasyonun Yasal Göstergeleri” (Mülteciler, Sığınmacılar), İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(34), 2018, s.31-63.
• SÜTLÜOĞLU, Balay: Uluslararası Mülteci Hukuku ve Türk Hukukunda Sığınma Sistemi, On İki Levha Yayıncılık, Ankara 2021.
• TOPAL, Ahmet Hamdi: “Geçici Koruma Yönetmeliği ve Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Statüsü”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 2015, s.5-22.
• ÜMİT, Ceyda: “Mülteci Hukukuna Genel Bakış ve İltica-Sığınma Konularında Türkiye’deki Uygulama”, Adalet Dergisi, 92(8), 2001, s.35-52.
• YAZICI, Erdinç/DÜZKAYA, Hıdır: “Misafirlikten Vatandaşlığa Türkiye’deki Suriyelilerin Hukuki Statüsü: Türkiye ve Avrupa Birliği Mevzuatı Ekseninde Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16), s.419-456.
• ÇORABATIR, Metin: “1951 Cenevre Sözleşmesi Ders 14”; https://igamder.org/uploads/belgeler/1951/1951%20DERS%2014.pdf (Erişim: 25.10.2022).
• EKŞİ, Nuray: 70. Yılında 1951 Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi, Göç Araştırmaları Derneği (GAR), Aralık, 2021, İstanbul, Söyleşiler (Söyleşiler). https://www.gocarastirmalaridernegi.org/attachments/article/259/Cenevre%20S%C3%B6zle%C5%9Fme%2070.%20Y%C4%B1l.pdf (Erişim: 19.01.2023).
• KILIÇ, Taner: “Bir İnsan Hakkı Olarak İltica”, 2017, https://insanhaklariizleme.org/vt/yayin_view.php?editid1=490 (Erişim: 04.09.2022).