Edmond Belamy’nin Portresi Adlı Çalışmanın Yaratıcılık Bağlamında Kolaj Tekniği İle İlişkilendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 26, 197 - 228, 30.12.2024

Sibel Gök , İsmail Erim Gülaçtı

Öz

Günümüz yapay zekâ sistemleriyle üretilen sanat eserlerine ilişkin tartışmalara neden olan yapay zeka üretimlerinde yaratıcılık ve eser özgünlüğü sorununu çözümlemek için sanat tarihine bakmak, yaratıcılık deneyimlerinde özgünlük kavramının nerede kırılmalar yaşadığını analiz etmek gerekmektedir. Bu nedenle çalışmada öncelikle giriş bölümünde; sanatın içinde bulunduğu çağın koşulları sonucunda dönüştüğü, ancak bu dönüşümü etkileyen unsurların sadece kendi çağının koşulları olmadığı, önceki sanat söylemleriyle de etkileşim içinde olduğu vurgulanmaktadır. Birinci bölümde; hazır görsel parçalardan anlamlı bir bütün oluşturma bağlamında kolaj tekniğinden bahsedilmektedir. Ayrıca sanat tarihine bakıldığında yapay zeka ile eser üretme tekniklerinin Modernizm ve sonrasında Postmodernizmin temel üretim pratiklerinden biri olan kolaj tekniği ile benzerlikler içerdiğinden bahsedilmektedir. Bu bağlamda kolajın ne olduğu ve tarihsel gelişimi, temel kabul edilen önemli eserler üzerinden tartışılmaktadır. İkinci bölümde ise; yapay zekanın tanımı, mekaniksel ve işletimsel olarak tarihsel gelişimi anlatılmaktadır. Üçüncü Bölümde; tarihsel süreçte günümüz yapay zeka sanatında yaratıcılığın avangart bir örneği olan ve yapay zeka ile eser üretiminde yaratıcılık ve özgünlük açısından önemli tartışmalara neden olan ‘Edmond Bellammy’nin Portresi’ incelenmektedir. Sonuç olarak; hem kolaj alanında hem de yapay zeka sistemleri alanında gerçekleştirilen literatür taramasında; her iki teknik arasında üretim mantığı açısından benzerliklerin olduğu tespit edilmektedir. Bu nedenle, bugün tartışılmakta olan yapay zeka sistemi ile üretilen eserlerde üretim mantığının modern ve postmodern söylemlerde aranması gerektiği sonucuna varılmaktadır. Yapay zeka eserlerindeki üretim mantığı, üretim aracı değişse bile fikir olarak köklerini modern ve postmodern bir teknik olan kolajdan almaktadır. Dolayısıyla üretim aracının yeni olmasına karşın üretim tekniğinin yeni olmadığı ve geçmişte de kullanılan sanatsal bir teknik olduğu vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Edmond Belamy portresi, kolaj, ÜÇA (GAN), yapay zeka, yapay zeka sanatı.

Kaynakça

• Becer, E. (2016). Modern sanat ve yeni tipografi. Dost Kitabevi.
• Bennett, D. J. (2004). Logic made easy, W.W. Norton & Co.
• Berman, M. (1994). Katı olan her şey buharlaşıyor. İletişim Yayınları.
• Boden, M. (2004). The creative mind: Myths and meshanisms. Routledge. Christies (2018, December, 12). Obvious and the interface between art and artificial intelligence. https://www.christies.com/en/stories/a-collaborationbetween-two- artists-one-human-one-a-machine-0cd01f4e232f4279a525a44 6d60d4cd1
• Cocoa Nut (2015). Hannah Höck - Traditional Collage and Humour. https:// emilycourdellefmp.weebly.com/artists-and-designers/hannah-hock
• Cohen, P. (2016). Harold cohen and AARON. Ai Magazine, 37(4), 63-66.
• Elgammal, A., Liu, B., Elhoseiny, M., and Mazzona, M. (2017). Can: Creative adversarial networks, generating “art” by learning about styles and deviating from style norms. arXiv preprint arXiv:1706.07068, 6, 1-22.
• Fan, S. (2020). Yapay zeka yerimizi alacak mı?. (İ. G. Çıgay, Çev). İstanbul: Hep Kitap.
• Ggeorges Braque (2024). Still Life with Playing Cards, 1913 by Georges Braque. https://www.georgesbraque.org/still-life-with-playing-cards.jsp.
• Gombrich, E. H. (1997). Sanatın öyküsü. Remzi Kitabevi.
• Goodfellow, I., Pouget-Abadie, J., Mirza, M., Xu, B., Warde-Farley, D., Ozair, S., Courville, A., and Bengio, Y. (2014). Generative adversarial nets. Advances in neural information processing systems, 27, 1-9.
• Gustav Klimt (2024). Portrait of Baroness Elisabeth Bachofen Echt, 1889 by Gustav Klimt. https://www.gustav-klimt.com/Portrait-of-Baroness-ElisabethBachofen- Echt.jsp
• Gülaçtı, İ. E. (2024). Yapay zekâ modelleriyle üretilen görsellerdeki yaratıcılık olgusuna çok boyutlu bir yaklaşım. Journal of Socıal, Humanıtıes And Admınıstratıve Scıences (Joshas), 9(60), 2189-2213.
• Hleg, AI. (2018). A Definition of AI: Main Capabilities and Scientific Disciplines, Brussels.
• Hobbes, T. (2007). Leviathan. (S. Lim, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Interesting Engineering (2021, Sep, 21). The Turk: Wolfgang von kempelen’s fake automaton Chess Player. https://interestingengineering.com/innovation/ the- turk-fake-automaton-chess-player
• Kaku, M. (2008). Physics of The Impossible. Doubleday.
• Kroes, P. A. (1988). Newton’s Mathematization of Physics in Retrospect. Springer.
• Kurzweil, R., Richter, R., Kurzweil, R., and Schneider, M. L. (1990). The age of intelligent machines. Cambridge, MA: MIT press, Vol. 579, 580.
• Lynton, N. (2004). Modern sanatın öyküsü. (C. Çapan, S. Öziş, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Mattrie, J. O. (1980). İnsan bir makine. Havass Yayınları.
• Mazzone, M., and Elgammal, A. (2019). Art, creativity, and the potential of artificial intelligence. Arts 8(1), 26, 1-9.
• McCorduck, P. (2004). Machines who think - a personal ınquiry into the history and prospects of artificial ıntelligence. A K Peters.
• MoMa (2024). Pablo Picasso. https://www.moma.org/collection/ works/38359
• Murphy, M. (2015). Computers Can now paint like Van Gogh and Picasso. Ouartz. https://qz.com/495614/computers-can-now-paint-like-van-goghandpicasso/.
• Musee Orsay (2024, October, 13). Edouard Manet (1832 - 1883). https://www.musee-orsay.fr/en/artworks/emile-zola-713
• Musee Orsay (2024, October, 13). Le Déjeuner sur l’herbe. https://www. musee- orsay.fr/en/artworks/le-dejeuner-sur-lherbe-904
• Spiegel Netzwelt (2018, October, 16). KI-Kunstwerk versteigert Gemälde von "min G max D Ex[log(D(x))]+Ez[log(1-D(G(z)))]" erzielt 432.500 Dollar. https://www.spiegel.de/netzwelt/web/kuenstliche-intelligenz-christie-serzielt- mit-ki-gemaelde-432-500-dollar-a-1235226.html
• Stanford Encyclopedia of Philosophy (2018, Jul, 12). Artificial intelligence https://plato.stanford.edu/entries/artificial-intelligence/
• Tarihikadim (2020, Temmuz, 1). Ortaçağ’ın mekanik üstadı: Cezeri’nin 5 otomatı. https://www.tarihikadim.com/ortacagin-mekanik-ustadi-cezerinin-5- otomati/
• Thalles’ Blog (2017, Jun, 7). A Short Introduction to Generative Adversarial Networks. https://sthalles.github.io/intro-to-gans/
• The Met (2024). Still Life with Chair Caning. https://www.metmuseum.org/ art/collection/search/755493
• Türk Dil Kurumu (2024). Veri. https://sozluk.gov.tr/