An Epistle About Historiography: Jalal Al-Din Al-Suyuti’s “al-Shamarikh Fî-Ilm Al-Tarikh”

Year 2008, Issue: 11, 123 - 144, 01.12.2008

Kasım Şulul

Abstract

In this article having explained cultural and political atmosphere in which period of al-Suyuti was born, his life and works will be dealt with. It will be also made the comparison of his work “al-Shamarikh Fî-Ilm al-Tarikh” with other works in this field especially those dealing with the historiography and the perception of history. Finally, its translation with some notes and explanations will be added

Keywords

al-Suyuti, “al-Shamarikh fiî-Ilm al-Tarikh”, history, perception of history, historiography

TARİH USÛLÜ MESELELERİNE DAİR BİR RİSÂLE: CELÂLEDDÎN ES- SUYÛTÎ’NİN (849-911/1445-1505), EŞ-ŞEMÂRÎH FÎ İLMİ’T-TARİH’İ

Abstract

Bu makalede siyasi ve kültürel çevreyi tasvir ettikten sonra kısaca Suyûtî’nin hayatı ve eserlerine temas edilecek, eş-Şemârîh fî İlmi’t-Tarih’in tarih tasavvuru ve usûlüne dair bazı eski eserlerle mukayesesi yapılacak, daha sonra ise eş-Şemârîh’in tercümesi birtakım kaynak tespitleri, notlar ve izahlarla verilecektir.

Keywords

es-Suyûtî, “eş-Şemârîh fî İlmi’t-Tarih”, tarih, tarih tasavvuru, tarih usûlü

References

• » Aras, M. Özgü, “Arefe”, DİA, İstanbul 1991, III,351.
• » Aydınlı, Abdullah, Hadîs Istılahları Sözlüğü, İstanbul 1987.
• » el-Bâbânî, Bağdatlı İsmail Paşa (1839-1920), Hediyyetü’l-Ârifîn, CD: el-Mektebetü’ş-Şâmile el-İsdârü’s-Sânî, 2.09.
• » Bosworth, C. E., İslâm Devletleri Tarihi, çev. E. Merçil – M. İpşirli, İstanbul 1980.
• » el-Buhârî, Ebû Muhammed b. İsmâil (194-256), Târîhu’l-Kebîr, CD: el-Mektebetü’ş-Şâmile el-İsdârü’s-Sânî, 2.09;
• » Tarihu’s-Sağîr, CD: el-Mektebetü’ş-Şâmile el-İsdârü’s-Sânî, 2.09.
• » el-Casnazânî, Muhammed el- Hüseynî v.dğr., “Hz. Peygamber Devri Kronolojisinin Miladi Karşılığı ile İlgili bir Araştırma”, çev. Kasım Şulul, Harran Ü. İlahiyât Fk. Dergisi, Şanlıurfa 2001, VI,151.
• » el-Cürcânî, Seyyid Şerîf, Ta’rîfât, çev. Arif Erkan, İstanbul 1997.
• » Çelebi, Ahmet, İslâm’da Eğitim Öğretim Tarihi, çev. Ali Yardım, İstanbul 1983.
• » Çelebi, Katip, Keşfü’z-Zunûn, Maarif Matbaası 1941.
• » Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Ya’kub (817/1414), el-Kâmusü’l-Muhît, Beyrut 1994.
• » Göze, Ergun, Mukayeseli İslâm Tarihi Kronolojisi, İstanbul 1971.
• » Grohmann, A., “Tihâme”, İ. A. (MEB), XII/1,280-282.
• » Halîfe b. Hayyât (160-240/776-854), et-Tarih, thk. Mustafa Necip Fevvâz – Hikmet Fevvâz, Beyrut 1415/1995.
• » Hitti, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslâm Tarihi, çev. Salih Tuğ, İstanbul 1989.
• » Hodgson, Marshall G. S., Dünya Tarihini Yeniden Düşünmek, çev. Ahmet Kanlıdere – Ahmet → →
• Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakkâ - İbrahim el-Ebyarî - Abdülhâfız Şelbî, Mısır 1936, III,138 –2.
• dipnottan naklen-). Bir görüşe göre ise kamerî Arap takviminde, bazı ayların isimlerinin zahir ma
• nasının mevsimlere işaret etmesi, tarih boyunca eski Arap kabilelerinin birçok kez ay ve güneş
• takvimleri arasında gidip gelmiş olmalarından kaynaklanır (Muhammed el- Hüseynî el- Casnazânî
• v.dğr., “Hz. Peygamber Devri Kronolojisinin Miladi Karşılığı ile İlgili bir Araştırma”, çev. Kasım
• Şulul, Harran Ü. İlahiyât Fk. Dergisi, Şanlıurfa 2001, VI,151). Zamanın geçmesi ve kamerî sene
• den dolayı ayların farklı mevsimlere denk gelmesiyle ay isimleri değişmiş, yerlerine yenileri kulla
• nılmıştır. İslâm’a yakın dönemde ve İslâmî devirde kamerî aylara verilen isimler ise hala kullanıl
• maktadır. Bkz. İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab (CD: Şâmile), IV,26; V,193; XI,437, XIII,187,446;
• XIV,339; Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyn b. Ali el-Mes’ûdî (ö. 346/957), Murûcu’z-Zeheb ve Meâdini’l
• Cevher, thk. Müfid Muhammed Kamîha, Beyrut 1986, II,209.
• Muhammed b. İbrahim eş-Şeybânî’nin eş-Şamârîh neşrinin son cümlesinin tercümesi şöyledir:
• “Hamd yalnızca Allah’a mahsustur. Sonra salât ve selâm kendisinden sonra peygamber gelmeye
• cek olan (Muahmmed’e) olsun. Müellif –Allah ona rahmet etsin- bu risâleyi 10 Zilkâde 872 (1
• Mayıs 1468) tarihinde yazdı”. Aydoğan, İstanbul 2001.
• » İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah b. Abdillah (ö. 571/1176), Tarihu Medînetu Dımaşk, thk. Muhibbuddîn Ebî Saîd Ömer, Beyrut 1415/199.
• » İbn Hacer el-Askalânî, Şeyhü’l-İslâm el-Hâfız Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali (ö.852/1448), Fethü’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, thk. Abdulaziz b. Abdillah b. Bâz, Su- ûdî Arabistan ts., VII,268.
• » İbn Hazm el-Endelüsî, Ali b. Ahmed b. Said el-Kurtubî (ö. 456/1064), Cemheretu Ensâbi’l- Arab, CD: el-Mektebetü’ş-Şâmile el-İsdârü’s-Sânî, 2.09.
• » İbn Hişâm, Abdülmelik el-Himyerî (ö. 218/833), es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es- Sakkâ -İbrahim el-Ebyarî - Abdülhâfız Şelbî, Mısır 1936.
• » İbn Kuteybe, Ebû Mumammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dineverî (ö. 276/889), el- Maârif, Mısır 1960;
• » Edebü’l-Kâtib, Mısır 1312, -el-Hemmam Ziyauddin Ebi’l-Feth Nasrullah b. Muhammed b. Muhammed b. Abdilkerim el-Musilî’nin el-Meselü’s-Sâir fi Edebi’l-Kâtip adlı eserin haşi- yesinde-.
• » İsmet Ersöz, “Ashâb-ı Kehf”, DİA, İstanbul 1991, III,465-467.
• » el-Kâfiyeci, Muhyiddin, el-Muhtasar fî İlmi’t-Tarih, thk. Muhammed Kemaleddin İzzeddin, Beyrut 1990.
• » Karahan, Abdülkadir, “Süyûtî”, İA (MEB), İstanbul 1979, XI,260.
• » Koçak, Muhsin, “Gurre”, DİA, İstanbul 1996, XIV,211.
• » Koçyiğit, Talat, Hadîs Istılahları, Ankara 1985.
• » Kopraman, Kâzım Yaşar, “Bahriyye” md., DİA, İstanbul 1994, IV,512;
• » Kopraman, Kâzım Yaşar, “Burciyye” md., DİA, İstanbul 1992, VI,419-420.
• » el-Mes’ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyn b. Ali (ö. 346/957), Murûcu’z-Zeheb ve Meâdini’l- Cevher, thk. Müfid Muhammed Kamîha, Beyrut 1986.
• » Özaydın, Abdülkerim, “Aynicâlût Savaşı” md., DİA, İstanbul 1991, IV,275-276.
• » Öztuna, Yılmaz, İslâm Devletleri, Ankara 1989.
• » Rosenthal, Franz, İlmü’t-Tarîh İnde’l-Arab, Arapça’ya çev. Salih Ahmed el-Ali, Beyrut 1983.
• » Sartain, Elisabeth, Celâleddîn Suyûtî: Hayatı ve Esrleri, çev. Hasan Nureddin, İstanbul 2002.
• » es-Sehâvî, Şemseddin Muhammed b. Abdurrahman, el-İ’an bi’t-Tevbih limen Zemme’t-Tarîh, thk. Franz Rosenthal, Beyrut ts.
• » es-Suyûtî, Celâleddîn (ö. 911/1505), Hüsnü’l-Muhadara fî Ahbârî Mısır ve’l-Kahire, Mısır 1312;
• » eş-Şemârîh fî İlmi’t-Târîh, thk. Muhammed b. İbrahim eş-Şeybânî, Kuveyt ts. –Dârü’s-Selefiyye bas- kısı-.
• » es-Süheylî, Abdurrahmân (508-581/1114-1185), er-Ravdü’l-Unuf fî Şerhi’s-Sîreti’n- Nebeviyye li İbn Hişâm, talik ve takdim: Ömer Abdüsselâm es-Selâmî, Beyrut 1421/2000.
• » Şeşen, Ramazan, Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul 1998.
• » Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi –tahlil ve tenkid-, İstan- bul 2008.
• » et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Hâlid (224-310/838-923), Tarihü’l- Ümem ve’l-Mülûk, Beyrut 1987.
• » Yâkût b. Abdillah el-Hamavî (ö. 626/1228), Mu’cemü’l-Büldân, CD: el-Mektebetü’ş-Şâmile el-İsdârü’s-Sânî, 2.09.