A Literary Work That Narrates The Story of Ahl al-Kisā (Ahl al-Beyt): Siyer-i Āl-i Beyt

Year 2024, Issue: 44, 301 - 328, 31.12.2024

Hatice Kübra Tekdemir

https://doi.org/10.31591/istem.1561140

Abstract

As a term, āl-i abā or penche-i āl-i abā has been used frequently in literary works. The liteary work of unknown authorship, which we have examined in our article and is registered in the library catalogue as Siyer-i Āl-i Beyt, from beginning to end, narrates a story particularly about āl-i abā. It was understood that the work is a prose translation of a treatise written by Celâleddîn Suyūti. There are also two Turkish verse translations of Suyūtī’s treatise. Researchers who have previously studied these works have not recognised a third translation. In our article, a third prose translation of Suyūtī’s work, Siyer-i Āl-i Beyt was introduced and compared with the two verse translations mentioned above. Although it is a translation, it doesn’t follow a literal translation method. Considering the author’s personal preferences and the explanations he added himself, it can be considered as an original literary work. In addition, as stated in previous studies on verse translations, it has been shown in our article that the narration of the ahl al-kisa is not a hadith. Because this narration doesn’t exist in any hadith source, including sources collecting fabricated hadiths. Suyūtī didn’t narrate a hadith about ahl al-kisā, but narrated a story that was probably told in oral culture. And in later periods, this story was taken from Suyūtī’s treatise, a fabricated chain of narration was added in the beginning and some words that served Shia propaganda were added at the end and it was shared in some Shia sources such as ‘Avālimu’l-‘Ulūm and Mafātīhu’l-Cinān in a form of hadith. Siyer-i Āl-i Beyt, which is adorned with arguments such as the blessing of ahl al-kisā with a table sent down from heaven is also noticeable in terms of showing how holiness is given to ahl al-kisā in a literary work.

Keywords

Turkish Islamic Literature, Kisā-i Yemānī, Ehl-i kisā, Āl-i abā, Siyer-i Āl-i Beyt

Ehl-i Kisâ (Âl-i Abâ) Kıssasını Nakleden Bir Eser: Siyer-i Âl-i Beyt

Abstract

Âl-i abâ veya pençe-i âl-i abâ tabirleri, edebî eserlerde çokça kullanılmıştır. Makalemize konu edindiğimiz, kütüphane kataloğuna Siyer-i Âl-i Beyt ismiyle kaydedilmiş müellifi belirsiz eser ise baştan sona sadece âl-i abâya dair bir kıssayı aktarmaktadır. Eserin Celâleddîn Süyûtî’nin ehl-i kisâ hakkında kaleme aldığı bir risâlesinin mensur tercümesi olduğu anlaşılmıştır. Süyûtî’nin söz konusu eserinin manzum iki Türkçe tercümesi daha bilinmektedir. İlgili eserler üzerine daha önce çalışan araştırmacılar Süyûtî’nin risâlesinden tercüme edilmiş, aynı kisâ rivâyetini aktaran bir başka eser daha tespit edilemediğini ifade etmişlerdir. Makalemizde, Süyûtî’nin risâlesinin daha önce fark edilmemiş mensur üçüncü bir tercümesi olan Siyer-i Âl-i Beyt tanıtılmış ve bahsi geçen iki manzum tercüme ile mukayesesi yapılmıştır. Her ne kadar tercüme bir eser olsa da, Siyer-i Âl-i Beyt’te lafzî bir çeviri yapılmamış olup süslü bir anlatımla zenginleştirilmiş özgün ve serbest bir tercüme metodu benimsenmiştir. Yazarın şahsî tasarrufları ve bizzat kendisinin eklediği kelime ve açıklamalar göz önüne alındığında, eserin te’lîf-tercüme niteliğinde olduğu söylenebilir. Makalemizde ayrıca, daha önceki çalışmalarda belirtildiği gibi, aktarılan ehl-i kisâ anlatısının bir hadîs-i şerîf olmadığı ortaya konmuştur. Zira bu rivâyet, mevzû hadîsleri toplayan kaynaklar dâhil, hiçbir hadîs kaynağında mevcut değildir. Süyûtî, ehl-i kisâ hakkında bir hadîsi değil, muhtemelen sözlü kültürde anlatılagelen bir kıssayı nakletmiş, daha sonraki dönemlerde ise bu kıssa Süyûtînin risâlesinden alınarak başına uydurma bir senet ve sonuna Şîa propandasına hizmet eden birtakım sözler eklenip hadîs-i şerîf süsü verilerek ‘Avâlimu’l-‘Ulûm ve Mefâtîhu’l-Cinân gibi birtakım Şîî kaynaklarında paylaşılmıştır. Gökten indirilen sofra ile kisâ ehlinin nimetlendirilmesi, ehl-i kisânın ayrıcalıklı olduğuna dikkat çekilmesi, yalnızca âl-i abânın kıyamet günü cehennem korkusundan emin olacaklarının ve sadece kendilerine şefaat edileceğinin ifade edilmesi, sıradan insanların ulaşamayacağı, Allah’a en yakın anın ve İlahî aşk cezbesinin kisâ-i Yemânî altında mestûr olduğunun belirtilmesi vb. içerik unsurlarıyla bezeli Siyer-i Âl-i Beyt, bir edebî eserde kisâ-i Yemânî motifine ve ehl-i kisâya nasıl kutsallık izâfe edildiğini göstermesi bakımından dikkat çekicidir.

Keywords

Türk İslâm Edebiyatı, Kisâ-i Yemânî, Ehl-i kisâ, Âl-i abâ, Siyer-i Âl-i Beyt

References

• Alkan, Mustafa – Toker, Gamze. “Sâatî’nin Alevîlik/ Bektaşîlik Risâlesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 65(2013), 211-236.
• Cunbur, Müjgân. “Klâsik Edebiyatımızda Ehl-i Beyt Sevgisi”, ERDEM 8/24(1996), 909-960.
• el-Aclûnî, İsmâîl b. Muhammed. Keşfü’l-Hafâ. thk. Abdulhamîd b. Ahmed Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2000.
• el-Bahrânî el-İsfehânî, Abdullah. Avâlimu’l-Ulûm. 23 Cilt. Kum: Müessesetü’l-İmâmi’l-Mehdî.
• el-Fetenî, Muhammed Tâhir b. Alî. Tezkiretü’l-Mevzûât. Mısır: İdâretü’t-Tıbâati’l-Münîriyye, 1343.
• el-Mes‘ûdî, Muhammed Fâzıl. el-Esrâru’l-Fâtıma. Kum - Emir: Müeessesetü’z-Zâir ve Râbıtatü’s-Sadâkâtü’l-İslâmiyye, 1420/1999.
• en-Nîsâbûrî, Hasan b. Muhammed. Garâibü’l-Kur’ân ve Regâibü’l-Furkân. thk. Zekeriyyâ Umeyrât. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416.
• Ercan, Özlem. “Kisâ Hadisine Dair Bir Eser: Âbid’in Kisâ-nâmesi”. Turkish Studies 13/5(2018), 111-146.
• et-Taberânî, Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-Kebîr. thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kâhire: Mektebetü’bni Teymiyye, 1994.
• Fuzûlî. Fuzûlî Dîvânı. haz. Kenan Akyüz vd. Ankara: Akçağ Yay., 1990.
• Hatiboğlu, Mehmed Said. “İslamda İlk Siyasî Kavmiyetçilik: Hilâfetin Kureyşliliği”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 23(1978) (Ayrı basım), 1-93.
• İbnü’l-Cevzî, Abdurrahmân. el-Mevzûât. thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân. 3 Cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1966.
• İsmâîl Hakkı. Rûhu’l-Beyân (10 Cilt). Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1127.
• Koncu, Hanife. “Kisâ Hadisi’ni Anlatan İki Türkçe Mesnevî Üzerine”. Azerbaycan Multikulturalizmi: Din ve Dil Siyasetinin İnkişaf Perspektifleri Adlı Beynelhalk Konferansın Materiallar Toplusu. 93-99. Bakü: Bakü Beynelhalk Multikulturalizm Merkezi, 2016.
• Kummî, Şeyh Abbas. Ahiret Menzilleri. thk. Seyyid Mehdi Şemsuddin. çev. Kadri Çelik ve Fahrettin Altan. Sitare Yay., 1999.
• Kummî, Şeyh Abbas. Mefâtîhu’l-Cinân. thk. Alî Âl-i Kevser. Beyrut: Mektebetü’l-Fukâhe, 1465/2004.
• Öz, Mustafa. “Ehl-i Beyt” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/498-501. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Özel, Ahmet. “Âl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/305-306. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Özkan, Halit. “Süyûtî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/188-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Sâ‘atî. Âl-i Abâ ve Âl-i Resûl Hakkında Risâle, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Reşid Efendi, 387.
• Sofuoğlu, Cemal. Şîa’nın Hadîs Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora tezi, 1977.
• Süyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed. Ḫaberü Ehli’l-Kisāʾi ve Faẓlihim. Ezher Üniversitesi Kütüphanesi, 34196.
• Süyûtî, Celâleddîn. Ḫaberü Ehli’l-Kisāʾ. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. OE_Yz_1776/1, 1a-3b.
• Şengün, Necdet. “Hz. Fâtıma Mevlidi ve Vesîletü’n-Necât ile Mukayesesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2(2008), 419-438.
• Şimşir, Mehmet. “Manastırlı Mehmet Rıfat’ın Tuhfetü’l İslâm Adlı Eseri Özelinde Osmanlı’da Türkçe Siyer Çalışmaları”. İSTEM, 30(2017), 311-332.
• Tan, Bünyamin. “Şair Hüseynî ve Mesnevisi: Risâle-i Penc-i Âl-i Abâ”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 88(2018), 35-57.
• Turan, Lokman. Yenişehirli Avnî Bey Divanı’nın Tahlili (Tenkitli Metin) Encümen-i Şuarâ ve Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatına Geçiş (2 Cilt). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.
• Uludağ, Süleyman. “Âl-i Abâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/306-307. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Uzun, Mustafa İsmet. “Siyer ve Megâzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/324-326. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Yahyâ Bey. Dîvân (Tenkidli Basım). haz. Mehmed Çavuşoğlu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., 1977.
• Yavuz, Adil. “Kisâ’ Hadisi Rivâyetleri ve Ehl-i Beyt Kimliği”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19(2005), 153-177.
• Yekbaş, Hakan. “Türk Edebiyatında Ehl-i Beyt (Hz. Ali, Hz. Fâtıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin) Mevlidleri”, Klasik Türk Edebiyatında Ehl-i Beyt, ed. Necmiye Özbek Arslan, Fazile Eren Kaya. 268-301. Çanakkale: Paradigma Yay., 2023.
• Yıldıran Sarıkaya, Meliha. Türk İslâm Edebiyatında Hz. Ali. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.