The Impact of Sectarian Divisions on Islamic Traditions: The Example of Druze Chamber Tombs in the Village of Smeid/Syria

Year 2024, Issue: 44, 277 - 300, 31.12.2024

Aytekin Şenzeybek

https://doi.org/10.31591/istem.1568026

Abstract

Tradition is defined as the cultural heritage, knowledge, customs, and behaviors that a society inherits from previous generations, regards as rules to be followed, and passes on to future generations. Religious tradition, on the other hand, refers to societal traditions gaining a religious dimension through their association with religion. The traditions of a particular religion may diversify under the influence of various factors. This article will examine the impact of sectarian beliefs, as an element of this diversification, on the transformation of established religious traditions. The study sample includes the varied burial practices rooted in sectarian beliefs found in the village of Sumeid, Syria.
In different religions and cultures, burial customs typically manifest in the form of inhumation. In addition to this, there are also burial traditions that involve cremation, placement of bodies in trees, interment within sarcophagi, and entombment within carved rock formations. The standard burial practice in the Islamic world is also inhumation. An exception to this can be found in the village of Sumeid, located on the Lejat Plateau in Syria’s Hauran region, where “chamber tombs” are used. These tombs, constructed above ground with specific dimensions, allow bodies to be placed inside without burial in the earth. These chamber tombs, which function as family graves, are said to hold over a hundred bodies.
The primary reason for the tradition of chamber tombs, a rare practice in Islamic societies, lies in the Druze doctrine of transmigration of souls, known as "takamus" (literally, “changing shirts”). This doctrine, which assumes that the soul immediately transfers to another body upon death, reduces the perceived importance of the physical body for Druze adherents. To preserve limited agricultural land and minimize the religious significance attributed to the body, chamber tombs have been adopted for burials.
One of the primary challenges we encountered during this research was the lack of written sources addressing either the village of Sumeid or the religious rituals of the Druze community. Consequently, the main data for our study was derived from information provided by Ranya Shelgin, Sheikh Shawkat Shelgin, and Sheikh Jidan Masud, whom I met during a field study conducted in Syria in 2005 as part of my doctoral research on language education and the Druze. I extend my heartfelt gratitude to them for their invaluable contributions to this study.

Keywords

Druze, Chamber Tombs, Burial Tradition, Smeid Village, History of Islamic Sects

Ethical Statement

This article is an improved and partially modified version of the paper titled “The Impact of Sectarian Disagreements on Islamic Traditions in the Syrian/Simayd Village Druze Grave House Tradition”, which was presented orally at the International Symposium on Religion and Civilization in the Middle East, but the full text was not published.

Thanks

I would like to express my sincere gratitude to the inhabitants of the village of Simeid, who contributed greatly to this study. I am especially grateful to Ranya Shelgin for her invaluable input on the number of chamber tombs, modern graves, and photographs of them. I am also grateful to Sheikh Shawkat Shelgin and Sheikh Jidan Masoud for the information they provided on the funeral prayers and burial rituals.

Mezhebî Ayrışmaların İslâmî Gelenekler Üzerindeki Etkisi: Suriye/Sımeyd Köyü Dürzî Oda Mezarları Örneği

Abstract

Gelenek, bir toplumun kendisinden önceki nesillerden devraldığı, uyulması gereken kurallar olarak kabul ettiği ve kendisinden sonraki nesillere aktardığı kültürel miras, bilgi, töre ve davranışlardır. Dini gelenek ise toplumsal geleneklerin dinle ilişkilendirilerek dini bir boyut kazanmasını ifade eder. Bununla birlikte bir dinin gelenekleri farklı saiklerin etkisiyle çeşitlenebilmektedir. Makalemizde bu farklılaşmanın bir unsuru olan mezhebî inançların yerleşik dini geleneklerin değişimine etkisi incelenecektir. Araştırmanın örneklemi ise Suriye/Sımeyd köyündeki mezhebî inanç kaynaklı farklı defin gelenekleridir.
Farklı dinlerde ve kültürlerde defin geleneği, genelde toprağa gömme biçiminde kendini göstermektedir. Bunun yanında cesedin yakılması, ağaçlara konulması, lahitlerin içine konulması, kayaların oyularak cesedin gömülmesi vb. farklı defin gelenekleri de bulunmaktadır.
İslam dünyasında da yerleşik defin geleneği cenazenin toprağa gömülmesidir. Bunun istisnalarından biri Suriye’nin Havran bölgesindeki Lecât Platosu içerisinde yer alan Sımeyd köyündeki oda mezarlardır. Asgari ölçüleri belli olan bu mezarlar yüzeye inşa edilmiştir ve cenazeler toprağa gömülmeksizin bu odanın içerisine konulmaktadır. Akraba mezarları mahiyetinde olan bu oda mezarların içerisinde yüzü aşkın cenaze olduğu söylenmektedir.
İslam toplumlarında nadiren karşılaşılan oda mezar geleneğinin temel sebebi, İslam'ın batıni yorumunu benimseyen Dürzîlik inancındaki "tekammüs" (gömlek değiştirme) olarak bilinen ruh göçü nazariyesidir. Bu doktrin, ölüm sonrasında ruhun hemen başka bir bedene geçtiğine inanılmasını içerir ve Dürzîler için bedeni değersizleştiren bir unsurdur. Bu inanç doğrultusunda hem bedene yüklenen dini anlamın azalması hem de sınırlı tarım alanlarının korunması amacıyla cenazeler için oda mezarlar tercih edilmiştir.
Araştırmamız sırasında karşılaştığımız en büyük zorluk, Sımeyd köyüne ve Dürzî fırkasının dini ritüellerine dair hiçbir yazılı kaynağın bulunmayışıdır. Bu nedenle çalışmamızın ana verileri, 2005 yılında dil eğitimi ve Dürzîlik üzerine hazırladığım doktora tezim kapsamında Suriye’de gerçekleştirdiğim saha araştırması esnasında tanıştığım, köylerinde misafir olduğum Ranya Şelğin, Şeyh Şevket Şelğin ve Şeyh Cidân Mesud’un verdiği bilgilere dayanmaktadır. Çalışmamıza katkılarından ötürü kendilerine içten teşekkürlerimi sunarım.

Keywords

Dürzîlik, Oda Mezarları, Defin Geleneği, Sımeyd Köyü, İslam Mezhepleri Tarihi

Ethical Statement

Bu makale, Uluslararası Orta Doğu’da Din ve Medeniyet Sempozyumu’nda sözlü olarak sunulan ancak tam metni yayımlanmayan “Mezhepsel Ayrışmaların İslâmî Gelenekler Üzerindeki Etkisi Suriye/Sımayd Köyü Dürzîlerindeki Mezar Evleri Geleneği Örneği” adlı tebliğin içeriği geliştirilerek ve kısmen değiştirilerek üretilmiş hâlidir.

Thanks

Bu çalışmanın ortaya çıkmasında büyük katkıları olan Sımeyd köyü sakinlerine en içten teşekkürlerimi sunarım. Özellikle Ranya Şelğin’e, oda mezarlarının sayısı, modern dönemde yapılan mezarlar ve bunlara ait fotoğraflar konusunda sağladığı değerli katkılardan dolayı müteşekkirim. Bunun yanı sıra, Şeyh Şevket Şelğin ve Şeyh Cidân Mesud’a cenaze namazının kılınışı ve defin ritüelleriyle ilgili aktardıkları bilgiler için sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

References

• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Sahîh-i Buhârî. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. Dimeşk: Dâr İbn Kesîr, Dâr el-Yemân, 5. Basım, 1993.
• Canbolat, Kemal. Min ecli Lübnân. thk. Philippe Lapousterle. Lübnan: Dâru’t-Tekaddümiyye, 2002.
• Çoruhlu, Yaşar. Eski Türklerin Kutsal Mezarları Kurganlar -Orta ve İç Asya’nın Erken Devir Türk Mezar Mimarisi Üzerine Bir Deneme-. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
• Gardner, James. The Faiths of the World: An Account of All Religions and Religious Sect, Their Doctrines, Rites, Ceremonies and Customs. Edinburh: A. Fullarton&Co., 1808.
• General Andrei. Sevratü’d-Dürûz ve Temerrudü Dımaşk. çev. Hafız Ebu Müslih. Beyrut: el-Mektebetü’l-Hadîse, 1985.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 11. Basım, 2012.
• Günay, Ünver - Güngör, Harun. Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi. İstanbul: Berikan Yayınevi, 2015.
• Gürbüz, Salih - İnci, Berrin. “Bir Yazılı İletişim Aracı Olarak Mezar Taşı Kitabeleri”. Konya Sanat Dergisi 6 (2023), 57-68.
• Ğûş, Kays. et-Tekammüs. E hüve hakîka em hayâl? Trablus: Cerrus Press, 1991.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş & Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Hâtûm, Süheyl. “قرية صميد.. آثار شاهدة على عراقتها، وشهرة في صناعة زيت البطم”. S A N A (blog). Erişim 31 Ekim 2024. https://sana.sy/?p=50598
• Hâtûm, Süheyl. “قرية صميد.. آثار شاهدة على عراقتها، وشهرة في صناعة زيت البطم (Sımeyd Köyü... Geçmişine Tanıklık Eden Arkeolojik Kalıntıları ve Menengiç Yağı Üretimindeki Şöhreti)”. Https://Sana.Sy/?P=50598. SANA (blog). Erişim 15 Ekim 2024. https://sana.sy/?p=50598
• İbn Fadlân, Ahmed b. Fadlân b. Abbâs b. Râşid b. Hammâd. “Eseri Tamamlayıcı Notlar (Alfabetik Sırayla)”. Onuncu Asırda Türkistan’da Bir İslam Seyyahı İbn Fazlan Seyahatnâmesi. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1975.
• İbn Fadlân, Ahmed b. Fadlân b. Abbâs b. Râşid b. Hammâd. Onuncu Asırda Türkistan’da Bir İslam Seyyahı İbn Fazlan Seyahatnâmesi. haz. Ramazan Şeşen. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1975.
• İbn Fadlân, Ahmed b. Fadlan b. Abbas İbn Fadlan. Rıhletü İbn Fadlân ilâ bilâdi’t-Türk ve’r-Rûs ve’s-Sakâlibe. Dâru’s-Süveydî, Ebû Zabbî, 2003.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. thk. İsâm Musa Hâdî. Suudi Aabistan: Dâu’s-Sıddîk li’n-Neşr, 2014.
• İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm: Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 3. Basım, 1986.
• Karamağaralı, Beyhan. Ahlat Mezar Taşları. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1992.
• Karamağaralı, Halûk. “Ahlat’ta Bulunan Tümülüs Tarzındaki Türk Mezarları”. Önasya V/59-60 (Ankara 1970), 4-5.
• Karamürsel, Alim. “Türklerde Mezar Geleneği”. Türkler Ansiklopedisi. 76-79. Ankara, 2002.
• Muktenâ Bahauddîn. “min Dûni Kâimi’z-zemân ve’l-hâdi ilâ tâ’ati’r-rahmân”. Resâilü’l-Hikme. Silsiletü el-hakikatü’s-sa‘be 7. Lübnan: Dâr li-Ecli’l-Ma’rife, 5. Basım, 1986.
• Roux, Jean-Paul. Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm. İstanbul : Kabalcı Yayınevi, 1999.
• Roux, Jean-Paul. Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul : Dergah Yayınları, 2021.
• Semûkî. Risâletü’l-Hindi’l-Ûlâ/Risâletü’l-Hindi’s-Sâlise el-Mevsûme bi’l-Vaîd ve’l-İnzâr. 19-27.
• Semûkî, Muktenâ Bahâuddin. “er-Risâletü fî Zikri’l-Me’âd ve’r-Redd ’alâ men ’Abbera ’anhü bi’l-Ğalati ve’l-İlhâ”. Ressâilü’l-Hikme. 596-607. Silsiletü Hakikatü’s-Sa‘be 7. Lübnan: Dâr li-Ecli’l-Ma’rife, 5. Basım, 1986.
• Semûkî, Muktenâ Bahâuddin. “er-Risâletü’l-Mevsûme bi’l-Hakâik ve’l-İnzâr ve’t-Te’dîb li-Cemî’i’l-Halâik”. Resâilü’l-Hikme. 442-452. Silsiletü Hakikati’s-Sa‘be 7. Lübnan: Dâr li-Ecli’l-Ma’rife, 5. Basım, 1986.
• Semûkî, Muktenâ Bahâuddin. “Zikrü’r-Redd ’alâ Ehli’t-Te’vîl Ellezîne Yûcibûne Tekrâra’l-Âlihe fi’l-Akmisati’l-Muhtelife”. Resâilü’l-Hikme. 678-683. Silsiletü el-Hakikatü’s-Sa‘be 7. Lübnan: Dâr li-Ecli’l-Ma’rife, 5. Basım, 1986. Swayd, Samy. The A to Z of the Druzes. Lanham-Toronto: The Scarecrow Press, 2009.
• Takiyyü’d-Din, Zeynü’d-Din Abdü’l-Ğaffar. Kitâb en-Nukat ve’d-Devâir. thk. Christian Seybold. Almanya: Kibchhain M.L, 1. Basım, 1902.
• Turan, Maşallah. “İnsan Rûhu, Ezelî Olan Tanrısal Bir Öz Müdür?” Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41/41 (2016), 102-130.
• Uludağ, Süleyman. “Mezar ve Türbe”. Nesil Aylık Fikir Dergisi 2/2 (1977), 25-32.
• Utlu, Eyup - Yıldırım, Mustafa. “Saraybosna İsa Bey Camii ve Haziresindeki Bir Grup Mezar Taşı”. İstem 28 (2016), 227-273.
• Yasin, Enver vd. Beyne’l-akl ve’n-nebiyy bahsu fi’l-akîdeti’d-Dürziyye. Lübnan: Dâr li-Ecli’l-Ma’rife, 1985.
• https://sozluk.gov.tr/?ara=gelenek. “Gelenek”. Erişim 11 Ekim 2024. https://sozluk.gov.tr/?kelime=gelenek Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil). Korea: Kitab-ı Mukaddes Şirketi, 2020.
• “‘صميد’... وتاريخ صمود طويل”. Erişim 31 Ekim 2024. https://www.esyria.sy/2009/12/صميد-وتاريخ-صمود-طويل