Okul Yöneticilerinin İletişim Sürecindeki Etkililiğinin Öğretmenlerin Mesleki Etik Davranışlarına Etkisi

Year 2024, Volume: 1 Issue: 1, 74 - 97, 30.12.2024

Tufan Uludağ , Orkun Osman Bilgivar

Abstract

Bu çalışmanın amacı okul yöneticilerinin iletişim sürecindeki etkililiğinin öğretmenlerin mesleki etik davranışlarına etkisinin incelenmesidir. Araştırmanın örneklem grubu 2023-2024 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Kâğıthane ilçesinde bulunan ilkokul, ortaokul ve lisede görev yapan toplam 385 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinde ilişkisel tarama kullanılmıştır. Araştırmanın verileri “Demografik Bilgi Formu”, “Okul Yöneticilerinin İletişim Sürecindeki Etkililiği Ölçeği” ve “Öğretmen Etik Davranışlar Ölçeği” kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmanın verilerine frekans ve yüzdelik dağılımı, normallik testi, pearson kolerasyon analizi, basit regresyon ve çoklu regresyon analizleri uygulanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, okul yöneticilerinin “iletişim yönetimi” ve “öğretime odaklaşma” boyutlarında iletişim sürecindeki etkililiği, öğretmenlerin mesleki etik davranışlarını pozitif yönde etkilemekte ve aralarında anlamlı bir ilişkiye işaret etmektedir. Okul yöneticilerinin iletişim sürecindeki etkililiği ile öğretmenlerin mesleki etik davranışları arasında yüksek düzeyde, anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca okul yöneticilerinin iletişim sürecindeki etkililiği öğretmenlerin mesleki etik davranışlarının anlamlı yordayıcısı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre okul yöneticilerinin iletişim sürecindeki etkililiğinin öğretmenlerin mesleki etik davranışlarını arttırdığı; bunun da öğretmenlerin mesleki etik davranışlarına pozitif yönde yansıdığı sonucuna ulaşılmıştır. Okul yöneticileri öğretmenlerin bireysel farklılıklarına göre iletişim kurmaya özen göstererek, öğretmenlerin iş performansı ve iş doyumunu artıracak motive edici bir iletişim tarzı benimseyebilir. Öğretmenlerin mesleki etik davranışlarında etkili olabileceği düşünülen yöneticilerin liderlik özellikleri, kişilik özellikleri, yaş, cinsiyet vs. gibi örgütsel değişkenler üzerinde de çalışmalar yapılabilir.

Keywords

İletişim, Meslek Etiği, Okul Yöneticisi, Öğretmen

Ethical Statement

“Okul Yöneticilerinin İletişim Sürecindeki Etkililiğinin Öğretmenlerin Mesleki Etik Davranışlarına Etkisi” başlıklı makalenin özgün bir araştırma olduğunu; araştırmanın bütün aşamalarında (hazırlık, literatür taraması, veri toplama, veri analizi, sunum) bilimsel etik, ilke ve kurallara uygun davrandığımızı; bu çalışma kapsamında yararlanılan eserlerin tamamına kaynakçada yer verdiğimizi; verileri kullanırken veriler üzerinde bir değişiklik yapmadığımızı; araştırmanın intihal içermediğini; Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi ile Yayın Etiği Komitesi (COPE) İlkelerinin tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimizi beyan ederiz. Araştırmamızla ilgili beyanıma aykırı herhangi bir durumun saptanması durumunda ortaya çıkabilecek ahlaki ve hukuki bütün sonuçları kabul edeceğimi beyan ederim.

Supporting Institution

Araştırmamız için herhangi bir destek beyanımız bulunmamaktadır.

Thanks

Araştırmamız için herhangi bir teşekkür beyanımız bulunmamaktadır.

The Effect of School Administrators' Effectiveness in the Communication Process on Teachers' Professional Ethical Behaviors

Abstract

This study aims to examine the effect of school administrators' effectiveness in the communication process on teachers' professional and ethical behaviours. The study's sample group consists of 385 teachers working in primary, secondary, and high schools in the Kagithane district of Istanbul province in the 2023-2024 academic year. Correlational survey in quantitative research methods is used in the research. The study data are obtained using the “Demographic Information Form”, “School Administrators' Effectiveness in Communication Process Scale” and "Teacher Ethical Behaviours Scale." Frequency and percentage distribution, normality test, pearson correlation analysis, simple regression, and multiple regression analyses are applied to the data. According to the findings, school administrators' effectiveness in the communication process in the dimensions of "communication management" and "focus on teaching" positively affects teachers' professional ethical behaviours and indicates a significant relationship between them. It is determined that a high level and significant relationship exists between school administrators' effectiveness in the communication process and teachers' professional, ethical behaviours. In addition, it is concluded that school administrators' effectiveness in the communication process is a significant predictor of teachers' professional, ethical behaviours. According to the results obtained, it is concluded that school administrators' effectiveness in the communication process increases teachers' professional ethical behaviours, which is positively reflected in teachers' professional ethical behaviours. School administrators can adopt a motivating communication style to increase teachers’ job performance and satisfaction by communicating according to teachers’ individual differences. Studies can also be conducted on organizational variables such as leadership characteristics of administrators, personality traits, age, gender, etc., which are thought to be effective on teachers’ professional ethical behaviours.

Keywords

Communication, Professional Ethics, School Administrator, Teacher

References

• Ada, Ş., Çelik, Z. Küçükali, R. ve Manafzadeh Tabriz, S. (2015). Okul yöneticilerinin iletişim becerilerine ilişkin yönetici ve öğretmenlerin algılama düzeyleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 101-114.
• Açıkalın, A. (1995). Toplumsal kurumsal ve teknik yönleriyle okul yöneticiliği (2. baskı). Pegem Yayın.
• Açıkalın, A. (1998). Toplumsal kuramsal ve teknikleri ile okul yöneticiliği. Akademi Yayıncılık.
• Açıkalın, A., Şişman M, ve Turan S. (2007). Bir insan olarak okul müdürü. Pegem Akademi.
• Aksoy, İ. (2005). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin, okulda değişim yönetiminin gerçekleştirilmesinde, örgütsel iletişimin rolüne ilişkin algıları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(4), 463-484.
• Arslan Namlı, N. (2017). Sınıf öğretmenlerinin mesleki etik ilkelerine uyma düzeyleri. Journal of International Social Research, 10(49), 389-395.
• Arslantaş, C. ve Dursun, M. (2008). Etik liderlik davranışının yöneticiye duyulan güven ve psikolojik güçlendirme üzerindeki etkisinde etkileşim adaletinin dolaylı rolü. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1) 111-128.
• Aybek, B, ve Demir, R. (2012). Öğretmenlik mesleğinde etiğin önemi ve öğretmenlerin sahip olması, gereken etiksel davranışların incelenmesi. EYFOR-III Eğitim Yönetimi Forumu. Eğitimde Nitelik ve Yenileşme Bildiriler Kitabı. 12-13 Ekim 2012. 143-155.
• Aydın, İ. (2012). Eğitim ve öğretimde etik. Pegem Akademi Yayınları.
• Başar, H. (1997). Sınıf yönetimi. Pegem Akademik Yayıncılık.
• Borkowski, S. C. ve Ugras, Y. J. (2004). The ethical attitudes of students as a function of age, sex and experience. Journal of Business Ethics, 11(12), 961–979.
• Bouteneff, M. C. (2006). Ethical dimensions of work-related issues faced by public-school principals and resources to help them resolve these issues. [Doctoral dissertation]. Columbia University.
• Brown, M. E. & Treviño, L. K. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The leadership quarterly, 17(6), 595-616.
• Bruneau, S. (1998). Adding PEP (protocol, ethics, and policies) to the preparation of new professionals. Ethics and Behavior, 8(3), 249–267.
• Bull, B. (1993). Ethics in the pre-service curriculum. In K. Strike and L. Ternasky (Eds.), Ethics for professionals in education, (69-83). Teachers College Press.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E. Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Campbell, E. (2013). Cultivating moral and ethical professional practice: Interdisciplinary lessons and teacher education. In M. Sanger and R. Osguthorpe (Ed.), The moral work of teaching and teacher education: Preparing and supporting practitioners (29-43). Teachers College Press.
• Celep. C. (1992). İlkokullarda yönetici öğretmen iletişimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Sayı: 8
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Anı Yayıncılık.
• Coombs, J. (1998). Educational ethics: Are we on the right track? Educational Theory, 48 (4), 555–569.
• Csizer, K. & Dörnyei, Z. (2005). Language learners’ motivational profiles and their motivated learning behavior. Language Learning, 55 (4), 613-659.
• Cullen, J. B., Victor, B. & Stephens, C. (1989). An ethical weather report: Assessing The Organization’s Ethical Climate. Organizational Dynamics, 18(2), 50- 62.
• Çelebi, N. ve Akbağ, M. (2012). Genel liselerde çalışan öğretmenlerin etik davranışlarını belirlemeye yönelik bir araştırma, International Online Journal of Educational Sciences, 4(2), 425-441.
• Çubukçu, Z. ve Döndar, İ. (2003). Okul yöneticilerinin iletişim becerilerine ilişkin algı ve beklentileri. Milli Eğitim Dergisi. 157, 261-269.
• Demirkasımoğlu, N. ve Kuru-Çetin, S. (2015). Öğretmen ve yöneticilerin etik ve etik dışı davranışlarının basına yansımaları. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 34, 95-110.
• Erdem, A. ve Şimşek, S. (2013). Öğretmenlik meslek etiğinin irdelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(15), 185-203.
• Erdoğan, Ç. (2012). İlkokul müdürlerinin davranışlarının etik ilkelere uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (2), 503-718.
• Erdoğan, M., Kırılmaz, H. ve Arslanoğlu, A. (2018). Enformel iletişimin etik iklim algısı üzerine etkisi: Bir kamu hastanesi örneği. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(2), 109-118.
• Ewing, A.C. (1984). Ethics, teach yourself books, p.179 Ferhangi, A. A., Seferzade, H. & Khademi, M. (2014). Organizational communication theory. Resa Yayınları.
• Goodlad, J. (1990). Teachers for our nation's schools. Jossey-Bass.
• Göksoy, Ş. (2022). Ortaokul öğretmenlerinin yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile mesleki etik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Gözütok, F. D. (1999). Öğretmenlerin etik davranışları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32 (1): 83-99.
• Gül, .D. ve Gökçe, Ö. (2008). Örgütsel etik ve bileşenleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 377-389.
• Güneş, A. (2007). Kişiler arası iletişim sürecinde beden dili kavramı ve rolü üzerine kuramsal bir çalıma. E-Journal Of New World Sciences Academy.
• Helvacı, M. A. ve Aydoğan, İ. (2011). Etkili okul ve etkili okul müdürüne ilişkin öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 41-60. https://doi.org/10.12780/UUSBD91
• Hoy W. K. & Miskel C. G. (1991). Educational administration. Theory and research. R.R. Donnelley and Sonsn Company
• İnan, E. ve Pekün, B. (2009, 7-9, Ekim). Siyasal iletişim, “Sanal serbest kürsüler” ve iletişim etiği. Medya ve Etik Sempozyumu, Elazığ, Türkiye.
• Jones, T. M. & Gautschi, F. H. (1988). Will the ethics of business change? A survey of future executives. Journal of Business Ethics, 7(4), 231–248.
• Kalaycı, Ş. (Ed.). (2006). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Kanat, K. ve Erkan, N. S. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin mesleki etik davranışlarının ve etik ikilemlerinin incelenmesi. International Primary Education Research Journal, 5(3), 212-224.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Karataş, A. (2013). İlköğretim öğretmen adayları için meslek etiğinin önemi. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 304-318.
• Karslı, M. (2004). Yönetsel etkililik. Pegem Akademi.
• Kırel, Ç. (2000). Örgütlerde etik davranışlar, yönetimi ve bir uygulama çalışması. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kocabaş, İ. ve Karaköse, T. (2005). Okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 79-93.
• Korkut, F. (2005). Yetişkinlere yönelik iletişim becerileri eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 143-149.
• Kowalski, T. J., Mc Cord, R. S. Petersen, G. J. Young, I. P. & Ellerson, N. M. (2010). The American school superintendent: 2010 decennialstudy. Little Field Education
• Kuçuradi, İ. (2003). Etik ve “Etikler”. Türkiye Mühendislik Haberleri, 423(1), 7-9.
• Kuusisto, E., Kirsi T. & Rissanen, I. (2012). Finnish teachers’ ethical sensitivity. Education Research International, 1-10. https://doi.org/10.1155/2012/351879
• Levent, A. F. (2021). Eğitimde ahlak ve etik. Nobel Yayın Dağıtımı.
• Lunenburg, F & Ornstein, A. (2013). Eğitim yönetimi. Nobel Yayın Dağıtımı.
• Manolova, O. (2011). Mesleki etik ilkelere ilişkin Türkiye ve Moldova’daki ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Maxwell, B. & Schwimmer, M. (2016). Professional ethics education for future teachers: A narrative review of the scholarly writings. Journal of Moral Education, 45(3), 354–371.
• MEB (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlilikler. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf adresinden 17.10.2024 tarihinde alınmıştır.
• Önsal, A. (2012). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişkisi. [Yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Özan, B. M. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin iletişim becerilerinin öğretmen ve yönetici bakış açısıyla değerlendirilmesi. Eğitim Araştırmaları. Eurasian Journal of Educational Research, 24, 153-160.
• Özbudak, F. (2009). Yönetici-öğretmen iletişimi-İstanbul ili Küçükçekmece ilköğretim okulları örneği. [ Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Özmen F. ve Yörük, S. (2007). Okul yöneticilerinin iletişim sürecindeki etkililiği ölçeğinin geliştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 174, 88-105.
• Özpınar, H. (2022). Öğretmen etik davranışları ile ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin müzik dersine yönelik tutumları arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi]. Karabük Üniversitesi.
• Pelit, E. ve Güçer, E. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 95-119.
• Polat, A. (2019). Okul müdürlerinin performans değerlendirmelerine ilişkin öğretmen algıları [Yayımlanmış yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Polat, S. (2009). Eğitim örgütleri için sosyal sermaye: Örgütsel Güven. Pegem Yayınları.
• Strike, K. (1990). Teaching ethics to teachers: What the curriculum should be about. Teaching and Teacher Education, 6(1), 47–53.
• Strike, K. A. & Soltis, J. F. (1985). The ethics of teaching. Teachers College Press.
• Strike, K. A. & Soltis, J. F. (2004). Ethics for teachers: An introduction. Teachers College Press.
• Şimşek, Y. (2003). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Şimşek, Y. ve Altınkurt, Y. (2009). Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin okul müdürlerinin iletişim becerilerine ilişkin görüşleri. Akademik Bakış, 17, 1-16.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. (Çev. Baloğlu, M.). Nobel Yayın Dağıtım.
• Taymaz, H. (2007). Okul yönetimi. Pegem Yayıncılık.
• Tezuçar, C. (2019). Öğretmenlerin mesleki etik ilkeleri benimseme düzeyleri ile etkili öğretmen özellik ve davranışlarının incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Uras, M. (2008). Eğitimin toplumsal temelleri (s. 216-272). Eğitim bilimine Giriş (Editör: Erdal Toprakçı). Ütopya.
• Ülkü, M. (2014). İlkokul öğretmenlerinin iş etiği ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki: Gaziantep ili örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Walters, S., Heilbronn, R. & Daly, C. (2017): Ethics education in initial teacher education: pre-service provision in England. Professional Development in Education, 3(44). 385-396. https://doi.org/10.1080/19415257.2017.1318773
• Warnick, B. R. & Silverman, S. K. (2011). A framework for professional ethics courses in teacher education. Journal of Teacher Education, 62(3) 273–285.
• Watras, J. (1986). Will teaching applied ethics improve schools of education? Journal of Teacher Education, 37(3), 13–16.
• Yılmaz, Ercan (2002) Milli Eğitim Bakanlığının bir biriminde toplam kalite yönetiminin özünü oluşturan etik değerlerin algılanmasına yönelik bir durum çalışması [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yüksel, A. (2004). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 341-354.
• YÖK (2018, 2020). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programlarına İlişkin YÖK Duyurusu. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/AA_Sunus_%20Onsoz_Uygulama_Yonergesi.pdf adresinden 17.10.2024 tarihinde alınmıştır.