EMEVİLER DÖNEMİNDEKİ MEVALİ POLİTİKASININ RİVAYETLERE ETKİSİ

Year 2019, Issue: 5, 15 - 30, 23.08.2019

Şuheda Günçe

Abstract

Hz. Peygamber döneminde ortadan kaldırılan
ırkçılık ve kabilecilik anlayışı Emeviler Dönemi’nde yeniden ortaya çıkmıştır.
Bu dönemdeki ırk ve kabile asabiyeti, birçok yönüyle tartışılmış ve çeşitli
problemlerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Bu problemlerin başında ise
mevali politikası gelmiştir. Arap olmayıp da İslamiyet’i seçen bu kişiler,
hukuken Araplara eşit olmakla birlikte bu dönemde çeşitli ayrımcılığa ve
baskılara maruz kalmışlardır. Bunun gibi birçok sebepten dolayı mevali olarak
adlandırılan bu kesim, Emevi hâkimiyetine muhalif bir tavır sergilemiştir.
Bütün bunlara rağmen dini ilimlere yönelen ve çeşitli alanlarda önemli bir rol
üstlenen mevali, pek çok alanda önde gelen simâların yetişmesini sağlamıştır. Ele
alacağımız bu çalışmada mevalinin karşılaştığı çeşitli durumlar ve o dönemdeki
rivayetlere etkilerini değerlendirmeye çalıştık.

Keywords

İslam Tarihi, Emeviler, ırkçılık, kabilecilik, muhalefet, mevali

References

• Apak, Âdem. “Emeviler Döneminde Arap-Mevali İlişkisi ve İslamlaşma”. İslam Tarihi ve Medeniyeti -3- Emeviler, nşr. Muhammed Ali Ağaoğlu, İstanbul: Siyer Yayınları, 2018, 301-308.
• Aydınlı, Osman. “Mezheplerin Oluşum Sürecinde Mevali’nin Rolü”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/3, (2003/1), 1-26.
• Cabiri, Muhammed Abid. İslam’da Siyasal Akıl. çev. Vecdi Akyüz, İstanbul: Kitapevi Yayınları, 1997.
• Cihan, Sadık. “Şuubiye Hareketi ve Uydurma Hadislerle Münasebeti”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6, (1986): 53-62.
• Çağatay, Neşet. İslam Öncesi Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• Demircan, Adnan. İslam Tarihinin İlk Döneminde Arap-Mevali İlişkisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996.
• el-Endelusî, Ahmed b. Muhammed b. Abdi Rabbih. el-İkdu’l-Ferîd. Tahkîk: Muhammed Saîd el-‘Uryân, Dâru’l-Fikr, Yer Yok, Tarih Yok.
• el-Isfehâni, Râğıb. Müfredât. çev. Yusuf Türker, İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
• et-Taberi, Muhammed b. Cerîr. Tarihu’l Umem ve’l-Müluk. Leiden, 1879-98.
• Güler, Mehmet Nuri. “Fıkh’ın Bilimleşme Sürecinde Muhalif Mevali Fıkhı ile Tepkisel Arap Fıkhı”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37, (2017): 153-194.
• Günaltay, Şemseddin. İslam Öncesi Araplar ve Dinleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1997.
• Hatalmış, Ali. “İslam’ın İlk Dönemlerinde İdari Hayatta Köle ve Mevali”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/2 ( 2013): 151-171.
• Lewis, Bernard. Tarihte Araplar. çev. Hakkı Dursun Yıldız, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2015.
• Öztürk, Mustafa. Mevâlînin Hadis Rivâyetindeki Yeri. İstanbul: Yedirenk Yayınları, 2012.
• Vloten, Gerlof Van. Emevi Devrinde Arab Hakimiyeti, Şia ve Mesih Akideleri Üzerine Araştırmalar. çev. Mehmed S. Hatiboğlu, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1986.
• Wellhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukutu. çev. Fikret Işıltan, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1963.
• Yiğit, İsmail. “Mevâli”. Diyanet İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004, 424-426.
• Zeydan, Corci. İslam Uygarlıkları Tarihi. çev. Nejdet Gök, İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.