Özel Eğitim Öğretmenlerinin Deneyimleri: Yaşadıkları Zorluklar ve Çözüm Önerileri

Year 2024, Volume: 13 Issue: 5, 1899 - 1919

Uğur Epçaçan , Ferhat Bahçeci , Burhan Üzüm

https://doi.org/10.15869/itobiad.1264690

Abstract

Bu araştırma özel eğitim öğretmenlerinin alanlarını tercih etme nedenleri, beklentileri, karşılaştıkları sorunlar ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerini belirlemeye ilişkin görüşlerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması ile desenlenmiştir. Araştırmaya 2022-2023 eğitim öğretim döneminde Siirt ilinde görev yapan 13’ü kadın 21’i erkek olmak üzere toplam 34 özel eğitim öğretmeni katılmıştır. Araştırma sürecinde ulaşılan veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmada özel eğitim öğretmenlerinin alanı seçme konusunda bireysel ve ekonomik faktörlerin etkili olduğu söylenebilir. Öğretmenlerin başlıca beklentileri, çevresel, bireysel ve kurumsal beklentiler şeklinde oluşmuştur. Çevresel beklentiler kategorisi altında en çok materyal desteği, uygun eğitim ortamı, aile eğitimi ve mesleğin değer görmesi talebi dile getirilmiştir. Bireysel beklentiler kategorisi altında hizmet içi eğitim ihtiyacı, ekonomik koşulların iyileştirilmesi ve emeklilik yaşı gibi talepler belirtilmiştir. Kurumsal beklentiler kategorisi altında ise lisans eğitiminde yoğun eğitimlerin verilmesi ve alan değişikliğinin kaldırılması başlıkları dikkat çekmiştir. Özel eğitim öğretmenlerinin alanda karşılaştıkları sorunlara ilişkin çevresel, kurumsal ve bireysel sorunlar kategorileri oluşmuştur. Çevresel sorunlar kategorisi altında veli desteğinin az olması, materyal konusunda eksiklikler yaşanması, toplum tarafından alanla ilgili bilgi eksikliğinin olması ve öğretmenlerin bakıcı olarak görülmesi sorunları ön plana çıkmıştır. Kurumsal sorunlar kategorisi altında okul yönetimleriyle karşılaşılan sorunlar ve alan değişikliği başlıkları oluşmuştur. Bireysel sorunlar kategorisinde ise yıpranma ve hizmet içi eğitim eksikliğine ilişkin sorunlar dile getirilmiştir.

Keywords

Genel eğitim, Özel Eğitim, Özel Eğitim Öğretmenliği.

Thanks

Teşekkürler...

Experiences of Special Education Teachers: Difficulties They Face and Solution Suggestions

Abstract

This paper explores special education teachers’ opinions about the reasons for choosing their field, expectations, the problems they face, and their suggestions for these problems. This research was designed according to case study. 34 special education teachers, 13 female and 21 male, in Siirt during the 2022-2023 academic year, participated. The data were analyzed through content analysis. Results reveal that individual and economic factors are effective in choosing the field of special education teachers. The main expectations of teachers were environmental, individual and institutional expectations. Under the environmental expectations category, the highest demand for material support, appropriate educational environment, family education and the profession to be valued was expressed. Under the category of individual expectations, demands such as the need for in-service training, improvement of economic conditions and retirement age were specified. Under the institutional expectations category, the topics of intensive training in undergraduate education and the removal of field changes attracted attention. Environmental, institutional and individual issues categories emerged regarding the problems faced by special education teachers. Under the environmental issues category, the problems of low parent support, deficiencies in materials, lack of knowledge about the field by the society, and seeing teachers as caregivers came to the fore. Under the institutional issues category, problems encountered with school administrations and field changes occurred. In the category of individual issues, problems related to burnout and lacks of in-service training were mentioned.

Keywords

General Education, Special Education, Special Education Teaching.

References

• Adıgüzel, S., Kizir, M., & Eratay, E. (2017). Ağır ve çoklu yetersizliği (AÇYE) olan bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin yaşadıkları sorunların belirlenmesi [Identification of the Problems Had by the Special Education Teachers Working with Children That Have Severe and Multiple Disabilities (SMD)]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi [Ankara University Faculty of Educational Sciences Journal of Special Education], 18(1), 45-59. http://doi.org/ 10.21565/ozelegitimdergisi.296901
• Afat, N., & Çiçek, Ş. (2019). Özel eğitim öğretmenliği lisans programlarındaki öğrencilerin profili ve alana yönelik görüşleri [Profile of Students in Special Education Teaching Undergraduate Programs and Their Views on the Field]. İZÜ Eğitim Dergisi[IZU Journal of Education], 1(1), 68-99. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/716849
• Akçamete, G. (2010). Özel gereksinimi olan çocuklar [Children with special needs]. İçinde G. Akçamete (Ed.), Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim [Students with special needs and special education in general education schools] (31-74). Kök Yayıncılık.
• Akçamete, G., Kaner, S. & Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik iş doyumu ve kişilik [Burnout, job satisfaction and personality of teachers]. Nobel Yayın Dağıtım.
• Akkaş, S. (2017). Özel eğitim ve oçem sınıflarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu [Job satisfaction of teachers working in special education and ecia classes]. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi[Medeniyet Journal of Educational Researches], 1(1), 53-65. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mead/issue/30039/321968
• Altınkurt, N. (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde yaşanılan sorunlar ve çözüm önerileri[ Problem which are experienced in special education and rehabilitation centers and solution suggestions] [Unpublished master’s thesis]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü [Educational Sciences Institute], Dokuz Eylül Üniversitesi [Dokuz Eylül University].
• Altunya, N. (2006). Gazi Eğitim Enstitüsü–Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü (1926–1980) [Gazi Education Institute- Gazi teacher education school and Education Institute, 1926-1980]. Gazi Üniversitesi 80. Yıl Armağanı.
• Başaran, I. (2001). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin çalışma koşulları [The working conditions of special education teachers]. Ege Eğitim Dergisi[Ege Journal of Education], 1(1), 41-53. https://doi.org/10.12984/eed.75260
• Bayrakdar, U., Vural Batık, M., & Barut, Y. (2016). Özel eğitim öğretmen adaylarının öğretmen özyeterlik düzeyleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları [The Teacher Self-Efficacy of Special Education Prospective Teachers and Their Attitudes Towards Teaching Profession]. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi [Journal of Kirsehir Education Faculty], 17(2), 133-149. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1487607
• Billingsley, B.S. & Cross, L.H. (1991). Teachers’ decisions to transfer from special to general education. The Journal of Special Education, 24(4), 496-511. https://doi.org/10.1177/002246699102400408
• Brownell, M.T., Hirsch, E. & Seo, S. (2004). Meeting the demand for highly qualified special education teachers during severe shortages: what should policymakers consider?” The Journal of Special Education, 38 (1) 56– 61. https://doi.org/10.1177/00224669040380010501
• Büyükalan Filiz, S., Çelik Şahin A., Tufan, S. & Karaahmetoğlu, B. (2018). Özel eğitim öğretmenliği lisans programlarının birleştirilmesine ilişkin öğretim üyelerinin görüşleri [The Opinions of Faculty Members about Noncategorical Special Education Program]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Hacettepe University Journal of Education], 33(3), 763-775. https://doi: 10.16986/HUJE.2018036496
• Çetin, Ç. (2004). Özel eğitim alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yasadığı güçlüklerin belirlenmesi [Determining the difficulties experienced by educators in different professions working in the field of special education]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi[Ankara University Faculty of Educational Sciences Journal of Special Education], , 5(1), 35-46. doi: 10.1501/Ozlegt_0000000073
• Dedeoğlu, S., Durali, S., & Tanrıverdi Kış, A. (2004). Özel eğitim bölümü zihin engelliler öğretmenliği anabilim dalı 3., 4. sınıf öğrencileri ve mezunlarının kendi bölüm programları, öğretmen yetiştirme ve eğitim fakülteleri ile ilgili düşünce ve önerileri [Opinions and suggestions of 3rd, 4th grade students and graduates of special education department of teaching for the mentally handicapped about their own department programs, teacher training and education faculties]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi[Ankara University Faculty of Educational Sciences Journal of Special Education], , 5(1), 47-55. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000074
• Demir, S., & Kale, M. (2019). İlkokullarda Özel eğitim sınıflarında karşılaşılan sorunların incelenmesi [Examining the problems encountered in special education classes in primary schools]. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi [Journal of Kirsehir Education Faculty], 20(1), 354-373. doi: 10.29299/kefad.2018.20.01.012
• Dere Çiftçi, H. (2015). Özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki yetkinlik ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi [Identifying the Relationship between Professional Self-Efficacy and Burnout Levels of Teachers Working in Special Education Centres]. Mediterranean Journal of Humanities, 1, 221-241. doi: 10.13114/MJH.2015111378
• Dikici Sığırtmaç, A., Hoş, G., & Abbak, B. S. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitiminde yaşanan sorunlara yönelik kullandıkları çözüm yolları ve önerileri [Solution Methods and Suggestions of Preschool Teachers Towards Inclusive Education Problems]. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi [Journal of Kirsehir Education Faculty], , 12(4), 205-223. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423907606.pdf
• Ergenekon, Y. (2004). İşe yeni başlayan zihin özürlüler öğretmenlerinin mesleksel sorunlarının belirlenmesi ve bu sorunları gidermeye yönelik önerilerinin geliştirilmesi (Identifying the work-related problems of first year teachers of the mentally retarded and developing suggestions for solving these problems). [Unpublished doctoral dissertation]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü [Educational Sciences Institute], Anadolu Üniversitesi [Anadolu University].
• Fimian, M.J. (1986). Social support and occupational stress in special education. Exceptional Education, 52 (5), 436-442. https://doi.org/10.1177/001440298605200505
• Gebbie, D. H., Ceglowski, D., Taylor, L. K., & Miels, J. (2012). The role of teacher efficacy in strengthening classroom support for preschool children with disabilities who exhibit challenging behaviors. Early Childhood Education Journal, 40(1), 35-46. https://doi.org/10.1007/s10643-011-0486-5
• Girgin, G., & Baysal, A. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi ve bazı değişkenler (İzmir örneği) [Professional burnout level of teachers who teach mentally handicapped students and some variables (İzmir example)]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi[Pamukkale University Journal of Education], 18(18), 1-10. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/114751
• Griffin, C.C., Kilgore, K.L., Winn, J.A., Wilborn, A.O., Hou, W., & Garvan, C.W. (2009). First-year special educators the influence of school and classroom context factors on their accomplishments and problems. Teacher Education and Speacial Education, 32(1), 45-63. https://doi.org/10.1177/0888406408330870
• Grix, J. (2010). The foundations of research. Palgrave Macmillan.
• Güleç Aslan, Y. (2014). Zihin engelliler öğretmenliği programındaki öğretmen adaylarının otizm spektrum bozukluğuna ilişkin deneyim ve algıları [Preservice mental retardation education teachers’ perceptions toward autism spectrum disorders field]. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi[Kastamonu University Kastamonu Education Journal], 22(3), 869-896. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/209902
• Gündüz, M., & Akın, A. (2015). Türkiye’de devlet okullarındaki özel eğitimle ilgili sorunlar ve çözüm önerileri [Special education problems in public schools in turkey and offering solution to these problems]. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi [Journal of Research in Education and Teaching], 4(2), 86-95. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/09..mevlut_gunduz.pdf
• Güner Yıldız, N. & Melekoğlu, M. A. (2016). Zihin engelliler öğretmenliği öğrencilerinin kaynaştırma uygulamalarına ve öğrenim gördükleri bölüme bakışlarının değerlendirilmesi [Evaluating views of teacher candidates from intellectual disabilities program towards inclusion and enrolled teacher training program]. Journal Of Theoretical Educational Science, 9(2), 310-325. doi: http://dx.doi.org/10.5578/keg.5858
• Işıkhan, V. (2017). Özel eğitim alanında çalışan personelin tükenmişlik düzeylerine etkide bulunan faktörlerin incelenmesi [Investigation the effects of the burnout levels of personnel working in special education institutions]. Toplum ve Sosyal Hizmet [Society and Social Work], 28 (1), 7-26. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/515046
• Johnson, G. M., & Howell, A. J. (2005). Attitude towardn instructional technology following required versus optional WebCTusage. Journal Of Technology And Teacher Education, (4), 643. https://www.learntechlib.org/primary/p/5112/.
• Karahan, Ş., & Uyanık Balat, G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [The analysis of self-efficacy perception and burnout level of special education school educators]. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi[Pamukkale University Journal of Education], 29(29), 1-14. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/114592
• Karasu, N., Aykut, Ç., & Yilmaz, B. (2014). Zihin engelliler öğretmenlerinin hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi [Determination of in-service training needs of teachers with intellectual disabilities]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi [Ankara University Faculty of Educational Sciences Journal of Special Education], 15(1), 41-53. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000191
• Kirk, S., Gallagher, J., & Coleman, M. R. (2017). Özel gereksinimli çocukların eğitimi[Educating Exceptional Children]. (Çev. Ed. Rakap, S. ve Kalkan, S.). Nobel Yayıncılık.
• Liamputtong, P. (2013). Qualitative research methods (4th ed.). Oxford University Press.
• Major, A. E. (2012). Job design for special education teachers. Current Issues in Education, 15(2), 1-8. https://cie.asu.edu/ojs/index.php/cieatasu/article/view/900/333
• Manning, M. L., Bullock, L. M., & Gable, R. A. (2009). Personnel preparation in the area of emotional and behavioral disorders: A reexamination based on teacher perceptions. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 53(4), 219-226. https://doi.org/10.3200/PSFL.53.4.219-226
• McNabb, D. E. (2015). Research methods for political science: quantitative and qualitative methods. Routledge.
• MEB. (2018). 2018-2023 Education Vision. http://2023vizyonu.meb.gov.tr/
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi[An Expanded Sourcebook: Qualitative Data Analysis]. (S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Pegem Akademi.
• Nartgün, Ş. S. (2007). Özel eğitim öğrencilerinin istihdam beklentileri [The employment expectations of special education students]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi[Bolu Abant İzzet Baysal University Journal of Faculty of Education], 7(1).141-158. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/16628
• Ngang, T.K. (2012). A comparative study on teacher leadership in special education classroom between China and Malaysia. Procedia-Social and Behavioral Sciences 31, 231 – 235. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.12.047
• Özen, A., Ergenekon, Y. & Batu, E. (2009). Zihin engelliler öğretmenliği adaylarının uygulama okulları ve uygulama sınıf öğretmenleri hakkındaki görüşleri [The opinions of student teachers of teacher training program in mental retardation about the practicum schools and practicum teachers]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi[Anadolu University Journal of Social Sciences], 9(1), 185–200. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2019.562062
• Özyürek, M. (2008). Nitelikli öğretmen yetiştirmede sorunlar ve çözümler: Özel eğitim örneği [Effective teacher training issues and solutions: Special education case]. Journal Of Turkish Educational Sciences, 6(2), 189-226. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/256317
• Sucuoğlu, B., & Kuloğlu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi [Evaluation of burnout in teachers working with disabled children]. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 44-60.
• Şahin, F. & Şahin, D. (2012). Engelli bireylerle çalışan özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesi [Examining the burn-out level of special education teachers working with disabled individuals]. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi[Journal of Teacher Education and Educators], 1(2), 275-294. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/646209
• TEDMEM. (2016). Özel eğitim öğretmenliği: Yetiştirme sürecine ilişkin değerlendirmeler[Special education teacher: Evaluations regarding education process]. https://tedmem.org/mem-notlari/gorus/ozel-egitim- ogretmenligi-yetistirme-surecine-iliskin-degerlendirmeler
• Tortop, H., S., Koçak, V., Acar, M., Oruç, E., Canöz, H., Kapusuz, B., & Çoşkun, E. (2015). Zihin engelliler öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının bölümü tercih motivasyonları [Programme preference motivations of preservice teachers for mentally disabled students]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi [Bolu Abant İzzet Baysal University Journal of Faculty of Education], 15 (Özel Sayı), 275-285. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2015.15.0-5000128661
• Yavuz, M. & Yıkmış, A. (2021). Özel eğitim öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Examining the occupational burnout levels of special education teachers in terms of various variables]. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi[Journal of Ahmet Keleşoğlu Education Faculty] , 3 (1), 1-19. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1636434
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri[Qualitative Research Methods in Social Science]. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma [Raising the quality in qualitative research]. İlköğretim Online [Elementary Education Online], 9(1), 79-92. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/90795
• Yıldırım, O., Ünsal, N., & Tolunay, B. (2015). Özel eğitim öğretmenlerinin hizmetiçinde yetiştirilme düzeyleri [In- service training levels of special education teachers]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi[Bolu Abant İzzet Baysal University Journal of Faculty of Education], 15 (Özel Sayı/Special Issue), 259- 274. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/17155
• YÖK. (2018). Özel eğitim öğretmenliği lisans programı. https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans- Programlari/Ozel_ Egitim_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf
• YÖK. (2015). Program isim değişikliği. Sayı: 75850160104.01.02.01/843, Ankara.